به گزارش خبرگزاری کتاب ایران(ایبنا)، نشست نقد و بررسی کتاب «خوشنویسان استانبول» با حضور حمیدرضاقلیچ‌خانی، تورقای شفق، مهدی مهربانی و ابوالفضل ذابح دو‌شنبه(17 مهر‌ماه) در سرای اهل قلم موسسه خانه کتاب برگزار ‌شد.
 
ابوالفضل ذابح، از پیشکسوتان و صاحب‌نظران کتاب‌آرایی و نگارگری، در این نشست از انتشار کتاب «خوشنویسان استانبول» ابراز خوشحالی کرد و گفت: امکان خوبی برای پژوهشگران خوشنویسی و دیگر اساتید این حوزه با چاپ این کتاب فراهم شده و می‌توانند مرور اجمالی روی خوشنویسان استانبول داشته باشند. در تاریخ ایران افراد زیادی به کاتبان دولت عثمانی پرداخته‌اند اما این کتاب نخستین کتابی است که با این حجم و گستردگی منتشر شده است.
 
وی در ادامه به لزوم توجه بیشتر به هنر و توانایی کاتبان و خوشنویسان عثمانی اشاره کرد و گفت: در این کتاب یا در کتاب‌های دیگر می‌بینیم آن‌طور که باید حق کاتبان و خوشنویسان عثمانی ادا نشده و فقط به آوردن اسم هنرمند و تاریخ زندگی و وفات او بسنده کرده‌‌اند و در این میان به هنرهایی که آنها به آن مسلط بوده‌اند اشاره‌ای نشده است. به‌عنوان مثال در این کتاب مطالب گذرا و ابتدایی زیادی درباره هنرمندان عثمانی وجود دارد ولی از تاثیرگذاری این هنرمندان و توانایی‌های فنی آنها اثری در دل این مطالب نمی‌بینیم و باید در بررسی‌های بعدی بیشتر به این موارد پرداخته شود.

 حق کاتبان عثمانی ادا نشده است
این مترجم در ادامه به بیان برخی از اشکالات کتاب پرداخت و گفت: ترکیه در گذشته توان ساخت 110 نمونه کاغذ داشته است که در این اثر مورد توجه قرار نگرفته است. همچنین در زمینه هنرهای کتابتی هم 110 نوع مقوله وجود دارد که در این کتاب به ساده‌ترین نوع آنها با نگاه غلط نگریسته شده و مثلا بین قطعه و لوح تفاوتی قایل نشده است. دوست داشتم در این کتاب مطالبی در زمینه قالب‌سازی‌ها، لوح‌سازی‌ها و هنرهای خوشنویسی در قالب خطوط تفننی، مطالبی را بخوانم اما به چنین مطالبی برنخوردم.

به گفته ذابح، ما مبادلات فرهنگی زیادی با ترکیه داشته‌ایم و اکثر این هنرمندان از محضر اساتید ایرانی بهره برده‌اند. ما باید واقعیت‌ها را بیان کنیم و به این موارد در کتاب اشاره کنیم. در زمینه صفحه‌آرایی‌ها هم 110 نوع صفحه‌آرایی وجود دارد که از هیچ‌کدام از آنها حرفی به میان نیامده است. همچنین 198 نوع حاشیه در عثمانی داریم که هیچکدام از آنها در این کتاب مورد توجه قرار نگرفته است. در مورد شیوه نگارش هم باید گفت که ما 5 نوع شیوه نگارش داریم که حرفی از آنها به میان نیامده است. این مساله در مورد 24 نوع مورب‌نگاری، 38 نوع چلیپا نگاری، 110 نوع متن‌آرایی و ... نیز صدق می‌کند.
 
نیاز به تولید دانشنامه‌های تخصصی داریم
حمیدرضا قلیچ‌خانی، ویراستار کتاب «خوشنویسان استانبول» نیز دیگر سخنران این نشست بود که در پاسخ به نقدهای ابوالفضل ذابح، درباره کتاب توضیح داد: این کتاب از جمله کتاب‌های صدگانه استانبول است که برای مخاطب عام تالیف شده است نه متخصصان دانشگاهی و اساتید دانشگاه و قطعا سلیمان برک طبق دستورالعملی که به وی داده شده به نگارش کتاب پرداخته است. همان‌طور که از عنوان کتاب پیداست این کتاب دانشنامه خطاطان استانبول نیست و فقط به معرفی هنرمندان بسنده کرده است و طبیعی است که از مکاتب خوشنویسی سخنی به میان نیامده است.
 
وی افزود: پرداختن به مواردی مانند مکاتب خوشنویسی لازمه تعریف یک دانشنامه مفصل در این زمینه است از سویی دیگر در ترجمه کتاب نیز امانت‌داری شده است. ما نمی‌توانستیم از حد مشخصی خارج شویم و اجازه دخل و تصرف در متن اصلی نداشتیم. ولی به برخی موارد در پاورقی‌ها اشاره کردیم. مثلا در مورد میرعماد که شخصی ایرانی است به صورت پاورقی توضیحاتی ارایه شده است.
 
قلیچ‌خانی در ادامه به سایر آثار ارزشمند این حوزه اشاره کرد و گفت: البته در باب خوشنویسان عثمانی کتاب‌های فوق‌العاده‌ای داریم مانند «تحفه خطاطین»، «مناقب هنروران» و «تذکر‌ة الخطاطین» که کتاب‌های بسیار ارزشمندی هستند. ما نیاز به تولید دانشنامه‌های تخصصی داریم اما با توجه به اینکه حدود 4 دهه از انقلاب گذشته است در تولید این کتاب‌ها غفلت ورزیده‌ایم این اثر کمک می‌کند تا با کلیات خوشنویسی در ترکیه آشنا شویم.
 
لزوم توجه به ویرایش و املای کلمات در ترجمه متون ترکی
تورقای شفق، مدیر موسسه یونس امره وابسته به رایزنی فرهنگی سفارت ترکیه در ایران، نیز در این نشست به بیان روابط فرهنگی ایران و ترکیه پرداخت و گفت: روابط فرهنگی ایران و ترکیه خصوصیات خاصی دارد که باید موردتوجه قرار گیرد. ما واژه‌ها و تاریخ مشترک زیادی با ترکیه داریم و وقتی متنی را از ترکی به فارسی ترجمه می‌کنیم باید توجه بیشتری به ترجمه اصطلاحات داشته باشیم و املای آنها را نیز مورد توجه قرار دهیم. مثلا اخیرا در ایران رایج شده اسم‌های مشترکی مانند شمس‌الدین و صباح‌الدین را به صورت شمس‌التین و صباح‌التین ترجمه می‌کنند. یا «مصطفی» را «مسطفی» می‌نویسند که اشتباه است.
 
این پژوهشگر در ادامه بیان کرد: ترجمه کار بسیار سختی است و واژه به واژه و جمله به جمله باید خوانده شود و ترجمه آن به درستی به فارسی برگردانده شود. با اینکه ترجمه مهدی قربانی خوب بود اما ایرادات ویرایشی هم داشت که باید در جلدهای بعدی اصلاح شود.
 
کتاب «خوشنویسان استانبول» پیش‌نیاز و مقدمه‌ای برای شناخت هنر خطاطی عثمانی است
مهدی قربانی، مترجم کتاب «خوشنویسان استانبول» نیز در این نشست به ارایه توضیحاتی درباره چگونگی تالیف این اثر پرداخت و گفت: برای معرفی استانبول کارهای زیادی انجام شده است از جمله این کارها که توسط شهرداری استانبول انجام شده، تولید مجموعه‌ای با عنوان صدگانه‌هایی از شهر استانبول است که کتاب «صد خطاط استانبول» 57امین عنوان از این صدگانه است که از سوی سلیمان برک تالیف و تدوین شده است.
 
این مترجم و استاد خوشنویسی با بیان اینکه این کتاب برای مخاطب ترک تنظیم شده و حجم کمی دارد، افزود: تفاوت زیادی در ظاهر و باطن کار اصلی با کار ترجمه شده وجود دارد. به طوری‌که وقتی در اوایل سال 1396 ترجمه فارسی این کتاب برای نخستین بار با حضور سلیمان برک در ایران رونمایی شد وی از دیدن کتاب با قطع و تصاویر جدید بسیار متعجب شد.
 
قربانی در ادامه هدف از ترجمه و تالیف این کتاب را معرفی چهره‌های برتر هنر عثمانی عنوان کرد و گفت: آن چه که مورد توجه مولف کتاب بوده معرفی خطاطان بزرگ عثمانی در قالب شرح‌حال و معرفی آثارشان است. البته در زمینه معرفی هنر خوشنویسی ترکیه نیز اخیرا آثار خوبی منتشر شده است که بعضی از آنها بسیار فاخرند و جای کار کردن نیز دارند و به صورت تخصصی به موضوع هنر خوشنویسی در ترکیه پرداخته‌اند. براین اساس می‌توانیم این کتاب را به‌عنوان پیش‌نیاز و مقدمه برای ورود به بحث مطرح کنیم. دلیل دیگری که این کتاب را برای ترجمه انتخاب کردیم سادگی و سهولت دسترسی به موارد حقوقی کتاب بود. چون می‌خواستیم با رعایت حق کپی‌رایت اثر را منتشر کنیم.
 
وی درباره چگونگی ترجمه این کتاب نیز توضیح داد: کتاب «خوشنویسان استانبول» شامل اصطلاحات و عناوینی است که از 700 سال پیش تا امروز در دولت عثمانی وجود داشته است و قطعا فهم این اصطلاحات برای مخاطب ترک بسیار راحت‌تر است تا مخاطب ایرانی که اطلاعات زیادی از تاریخ عثمانی ندارد. براین‌اساس ترجمه متن کتاب یکسال زمان برد همچنین قریب به یکسال به شرح اصطلاحات و عناوین تخصصی با استفاده از منابع معتبر پرداختیم و زمانی حدود یکسال هم صرف تهیه تصاویر اصلی و با کیفیت شد.
 
به گفته قربانی این کتاب نخستین اثری است که در تاریخ خوشنویسی ایران راجع‌به خوشنویسی عثمانی تا اوایل دوران جمهوریت کار شده و نظیر دیگری ندارد.