به گزارش خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا) نخستین روز از همایش حکیم طهران صبح امروز چهارشنبه (5 اردیبهشت) با حضور شخصیت‌هایی چون آیت‌الله علی‌اکبر رشاد، رئیس پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، مهدی محقق، عضو پوسته فرهنگستان زبان و ادبیات فارسی و... در تالار شیخ صدوق آستان عبدالعظیم حسنی برگزار شد.
 
حجت‌الاسلام نجف لکزایی در این مراسم درباره اقدامات حکیم طهران توضیحاتی را ارائه کرد و گفت: من دوست داشتم مباحث فلسفه سیاسی ایشان را بیان کنم که میسر نشد اما امیدوارم با احیای آثار ایشان امکان بررسی افکار و اندیشه‌های وی از منظر فلسفه سیاسی فراهم شود.

وی با اشاره به بیوگرافی از زندگی حکیم طهران افزود: ایشان متولد 1234 هجری قمری و متوفی 1307 است و یکی از مهمترین حکمای اربعه به شمار می‌رود. بیشترین دوره فعالیت علمی او مصادف با دوره ناصرالدین شاه قاجار است و بخش جوانی‌شان هم در دوره فتحعلی‌شاه و محمد‌شاه گذشته است اما عمده فعالیت‌های علمی ایشان در عصر ناصری است.

این مدرس فلسفه سیاسی با اشاره به اینکه عصر ناصری، زمانه بیداری بوده است، عنوان کرد: در ایران به لحاظ سیاست‌های داخلی و خارجی مسائل بسیار زیادی اتفاق افتاده است. در این دوره باید مسایل را با توجه به نیروهای موجود در کشور از جمله نیروی دولت و سلطنت، بیگانگان، منورالفکران و حکمای دینی بررسی کرد. همان‌طور که می‌دانید در آن زمان رقابت اصلی در کشور ما بین روسیه و انگلیس بود و فرانسه هم در برخی مواقع ایفای نقش می‌کرد. همچنین در این دوره نیروی سوم نیروی منور الفکری و نیروی دین به رهبری علما را داشته‌ایم. در بین علما نیز مذاهب و فرقه‌های جدیدی تحت تاثیر انگلیسی‌ها ایجاد شده است.

لکزایی در ادامه با بیان اینکه طی معاهداتی در این دوره بخشی از ایران جدا شد افزود: بحث اصلاحات و تبعیت آنچه که در غرب اتفاق افتاده در این دوره از سوی نیروهای منورالفکری دنبال شده است. در بخش دینی و مذهبی نیز ما دو گرایش اخباری و اصولی‌ها را داریم که البته اوج آن در دوره فتحعلی‌شاه بود که منتهی به دوره ناصرالدین شاه و بعدها به مشروطه شد. البته
حکیم طهران در 1307 از دنیا رفته اما مشروطه در سال 1324 اتفاق افتاده است.

وی با اشاره به اینکه حضور علمای دینی در تهران به دعوت فتحعلی شاه صورت گرفت، گفت: او از ملاعلی نوری خواست که به تهران بیاید اما او به دلیل کهولت سن نپذیرفت و در نهایت پدر حکیم طهران را به این شهر فرستاد. بنابراین در کنار گروه‌های دیگری که توسط حکومت به آن‌ها توجه می‌شد به حکما هم توجه شد. اما برخی فقط یک طرفه بیان می‌کنند که حکومت به یک گروه توجه می‌کرده است در حالی که به طور مثال میرزا علی اخباری در تهران و دربار رفت و آمد داشت. بنابراین می‌توانیم بگوییم به نوعی حکومت جریان تعدد و تنوع را لازم می‌دیده است.

رئیس پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی با تاکید بر اقدامات حکیم طهران در راستای تقویت عقلانیت در جامعه عنوان کرد: تحلیل من این است که آنچه که حکیم موسس انجام داد و حتی منجر شد که در سال‌های پایانی زندگی‌اش از مدرسه مروی اخراج شود و سپس مجبور شد که این مباحث را در منزل خودش ادامه دهد، بتوان این فرضیه را مطرح کرد با توجه به اینکه آثار وی تصحیح مجددی شده، هدف ایشان احیای عقلانیت وحیانی است.

به گفته لکزایی، یعنی اگر ما عصر و زمانه‌ای که ایشان قرار گرفته را بررسی کنیم، می‌بینیم وقتی که ایران در معرض تهاجماتی از بیرون (بیگانگان) و داخل (جریان‌های مذهبی انحرافی) قرار گرفته، حکیم طهران راه برخورد با این وضعیت را احیای حکمت می‌داند. به همین دلیل ایشان شاگردان بسیاری را تریبت کرد و این شاگردان موجب شدند چراغ حکمت روشن نگه داشته شود.

وی یادآور شد: ما می‌بینیم کسانی که مواجهه مناسبت‌تری با غرب دارند، کسانی هستند که در حکمت متعالیه درس خواندند. در حکومت پهلوی کسانی که مواجهه فعالانه در نقد مارکسیسم و لیبرالیسم داشتند کسانی بودند که در حکمت متعالیه قوی بودند و می‌توانستند با اندیشه‌های وارداتی مواجه شده و آنها را مورد نقد و بررسی قرار دهند.

این استاد فلسفه سیاسی در بخش دیگری از سخنانش با اشاره به ورود حکیم طهران به مباحثی چون حرکت جوهری ارادی افزود: بحث ارتقای وجود، فقط عالم ناسوت را در برنمی‌گیرد چون ارتقای وجود فقط در عالم ناسوت به صورت حیوانی است. بنابراین مسیر ارتقای وجود فقط از مسیر عقلانیت عبور می‌کند، اما در این بین اینکه چه مقدار این مباحث ایشان مورد توجه قرار بوده از مباحثی است که باید روی آن کار شود و نمی‌توان روی آن داوری قطعی کرد.

لکزایی با اشاره به فرمایشات مقام معظم رهبری درباره حکمت متعالیه بیان کرد: ایشان تاکید می‌کنند که باید امتداد سیاسی و اجتماعی را برای حکمت متعالیه ارائه کنیم و ببینیم امتداد این مباحث در حوزه‌های سیاسی، اقتصادی، اجتماعی و هنر چه می‌شود؟ بنابراین اگر این اتفاقات صورت گیرد شاید بتوانیم ابهامات درباره حکمای قدیمی را بررسی کنیم وگرنه ممکن است کسی این ایراد را به ما بگیرد که در توجه به میراث نگاهمان چگونه نگاهی را مد نظر داریم؟ آیا گنج‌یابی می‌کنیم یا نقش قبر؟

وی با تاکید بر اینکه در توجه به میراث گنج‌یابی اتفاق می‌افتد گفت: منتها منوط به اینکه بعد از احیای و انتشار آثار هر کدام از حلقه‌های علمی بخش‌هایی از این آثار را و نقش علمای را بررسی کنند. ما اکنون نمی‌توانیم به این سوال به درستی پاسخ دهیم که نقش حکیم طهران در تحولات سیاسی و اجتماعی تهران چه بوده چون هنوز تحلیل افکار و آثار ایشان را انجام ندادیم. حکیم طهران درباره مشکلات دولت و بیگانگان چه دیدگاهی داشته است؟ اینها جزء ابهاماتی است که وجود دارد و امیدوارم با تصحیح آثار ایشان که صورت گرفته و با کار روی رساله‌های دکتری به این پرسش‌ها و پرسش های دیگر پاسخ دهیم و این شروع کار و توجه به اندیشه‌های حکیم طهران باشد.

حکیم طهران در مدار بسته فلسفه رشد کرد
در بخش‌ دیگری از این مراسم کلیپی از گزیده سخنان صاحب‌نظران و اساتید درباره آقا علی مدرس زنوری ملقب به حکیم طهران پخش شد. آیت‌الله جوادی آملی در این کلیپ بیان کرد: اسمی از این حکمی شنیده نشده و او در مدار بسته فلسفه رشد کرده و احیای آقا علی مدرس زنوزی این است که روش علامه و فلسفه مقارن را با یکدیگر داشته است. امروز اینکه در فلسفه حرف کمتری بیان شده به این دلیل که فلسفه مقارن وجود نداشته است.
 
غلامحسین ابراهیمی دینانی نیز با مقایسه حکیم طهران با هایدگر گفت: حرف‌های هایدگر به پای زنوزی نمی‌رسد و این حکیم مهجور است چراکه ما هایدگر می‌خوانیم و زنوزی نمی‌خوانیم!

بر اساس این گزارش، بخش دوم این همایش از ساعت 15 بعداز ظهر ادامه می‌یابد و روز دوم همایش نیز حضرت آیت‌الله العظمی سبحانی سخنران ویژه روز دوم و اختتامیه همایش خواهند بود. دومین روز همایش پنجشنبه ۱۶ اردیبهشت از ساعت ۸ تا ۱۳ در سالن قدس مجتمع آموزش عالی امام خمینی واقع در میدان جهاد قم برگزار می‌شود. قرائت مقالات منتخب، ارائه گزارش برنامه‌ها و اقدامات همایش، رونمایی از آثار و… از جمله برنامه‌های دومین روز همایش است.