گفتوگو با محمدعلی مهدویراد درباره تفسیر رهبری از سوره برائت؛
تفسیر قرآن آیتالله خامنهای بهروز و همسو با واقعیتهای اجتماع است
حجتالاسلام محمدعلی مهدویراد، نویسنده و قرآنپژوه با اشاره به کتاب «بیان قرآن» شامل تفسیر 123 آیه از سوره برائت، بیان کرد: آیتالله خامنهای در متن این تفسیر، مکرر از انقلاب و نتیجه انقلاب سخن گفته و به نوعی آیندهنگری کرده است. از اینجهت این تفسیر بسیار بهروز، همسو با واقعیتهای اجتماع و در مسیر هدایتگری است.
حجتالاسلام محمدعلی مهدویراد، بهعنوان یکی از حاضران در جلسات درس رهبری در تفسیر این آیات، به خبرنگار ایبنا گفت: مرکز تنظیم و نشر آثار آیاتالله خامنهای بهتازگی کتابی با عنوان «بیان قرآن» منتشر کرده که تفسیر سوره برائت از مقام معظم رهبری است. این تفسیر بخشی از تفسیرهایی است که آیتالله خامنهای در بین سالهای 50 تا 52 صبحهای پنجشنبه و جمعه در مدرسه میرزاجعفر شهر مشهد تدریس میکردند که من هم پای ثابت این جلسات درس بودم. در آن زمان، ساواک به آن تفسیرها حساس شد و اجازه نداد ادامه جلسات در مدرسه میرزاجعفر که به حرم مطهر رضوی متصل بود، برگزار شود؛ لذا جلسات به مسجد قبله منتقل شد.
وی با اشاره به اینکه 123 آیه از سوره برائت در این کتاب تفسیر شده، ادامه داد: حدود 100 صفحه این اثر تفسیری، شامل مقدمه و مبانی و روشها، 100 صفحه به فهرستهای بسیار خوب اختصاص پیدا کرده و حدود 600 صفحه نیز متن کتاب است. این تفسیر هم مانند بسیاری از تفسیرها و جلسات دیگر بهنظر میرسید از بین رفتهاند، ولی خوشبختانه به مرور پیدا شدند. آقای ربانی یکی از دوستان بسیار خوبی که در آن جلسات، همدورهای ما بود، درسها را هم ضبط کرده و هم نوشته بود که این جزوهها پیادهسازی و چاپ شد. دوستان در دانشگاه علوم اسلامی رضوی، بر مبنای همین کتاب، روششناسی خوبی شامل مبانی، قوائد و روش تفسیری از تفسیر مقام معظم رهبری انجام دادهاند که در مقدمه «بیان قرآن» آمده است.
این نویسنده و قرآنپژوه در معرفی برخی ویژگیهای این اثر تفسیری، بیان کرد: این تفسیر در روزگار داغ و دریغ و مشت و درفش، انجام شده و به شدت راهنماگرایانه، انقلابی، متحرکانه و هدایت به سوی جامعه اعلی و برتر است. آیتالله خامنهای در متن این تفسیر، مکرر از انقلاب و نتیجه انقلاب سخن گفته و به نوعی آیندهنگری کرده است. از اینجهت این تفسیر بسیار بهروز و همسو با واقعیتهای اجتماع و در مسیر هدایتگری است و به شدت از مسائل حاشیهای که شاید در جای خود مهم باشد، پرهیز کرده است. نکته بسیار قابلتوجهی که در این تفسیر وجود دارد، جداسازی اسباب نزول از فضای نزول است؛ گرچه اسباب نزول به نوعی میتواند مبنای فضای نزول هم باشد. این موضوع در سالهای اخیر در کشور موردتوجه قرار گرفته، ولی مقام معظم رهبری آن زمان به آن پرداخته است.
دبیر علمی جایزه کتاب سال، افزود: نکته دیگری که در این تفسیر و تفسیرهای دیگر ایشان وجود دارد، محور قرار دادن سوره است. در تفسیرهای آیتالله خامنهای، سوره دارای یک هویت و شخصیت مستقل است که یک موضوع محوری دارد و آیات پیرامون آن موضوع محوری گرد آمدهاند. این رویکرد حدود دو دهه در جهان عرب مطرح است در حالیکه حدود 50 سال قبل در این تفسیر مطرح شده بود. تعملات لغوی معناداری که در بهرهوری از ابعاد هدایتی و معانی جهتگیرانه قرآن مورد استفاده میگیرد، از دیگر محاسن کتاب است. نکته مهم دیگر درباره این اثر، نقادانه بودن آن است و به درستی و با تامل و با توجه به آنچه که امروز به آن نگاه مقاصدی قرآن میگویند، آرای دیگران را تحلیل کرده است.
مهدویراد در بیان دیگر ویژگیهای کتاب «بیان قرآن»، گفت: مورد دیگری که بهنظر من تقریبا برآیند مدرسه مشهد است، توجه به روایت بوده است. با توجه به اینکه رهبری در تفسیر این آیات به شدت تاکید کرده که قرآن خودش را روشن میکند و در این راستا آیات را با آیات تفسیر کردهاند، ولی در کنار آن از روایات نیز استفاده بسیار قابلتوجهی شده است.
وی ادامه داد: بهنظر این تفسیر بسیار قابلتوجه بوده و برای همه کسانی که میخواهند با معارف قرآن آشنا شوند، مفید است. این تفسیر که نخستین چاپ آن در نمایشگاه بینالمللی قرآن کریم عرضه شده، هم برای افراد متوسط و هم برای کسانی که بهطور حرفهای در حوزه تفسیر فعالیت میکنند، مفید است.
این قرآنپژوه در معرفی کتابی دیگر از مقام معظم رهبری که در این دوره از نمایشگاه بینالمللی کتاب تهران عرضه شده، اظهار کرد: کتاب «دو امام مجاهد» شامل 6 سخنرانی مقام معظم رهبری در محدوده سالهای 50 تا 54 درباره امام حسن مجتبی (ع) و امام حسین (ع) است. سخنرانیهای مرتبط با امام حسین (ع) در مسجد کرامت مشهد مطرح شده و دیگر سخنرانیها در حسینیه ارشاد و اماکن دیگری در تهران انجام شده است؛ این سخنرانیها بسیار مهم هستند. افرادی که با آثار ایشان آشنایی دارند، میدانند که مقام معظم رهبری، سالیان پیش یک تئوری در فهم سیره ائمه (ع) ابداع کردهاند. همه امامت 250 ساله را یک واحد درنظر گرفتهاند و طبق این عقیده همه ائمه یک نفر هستند که با دگرگونی شرایط، مواضع آنها تغییر کرده است. در این اثر حدود 300 صفحهای، ایشان از صلح امام حسن (ع) و قیام امام حسین (ع)، سخن گفته که بسیار نکتهآموز است.
مهدویراد افزود: چند ماه پیش کتابی با عنوان «همرزمان امام حسین (ع)» از آیتالله خامنهای منتشر شده که مراد ایشان در این کتاب این است که اگر امام حسن (ع) و یا دیگر ائمه هم در دوره امام حسین (ع) قرار داشتند، به همانگونه عمل میکردند. این کتاب نیز شامل 10 سخنرانی مربوط به سال 1353 در تهران است. در این اثر با تأمل و دقت، به یک سری مسائل خاص زمان در سیره ائمه توجه شده است. بهویژه سخنرانی دهم که درباره تقیه در سیره ائمه است و به جرأت میتوانم بگویم تفسیری به این اندازه واقعبینانه، دقیق و متکی بر نقلهای استوار روایی درباره ائمه، در هیچ جای دیگری به اینصورت بیان نشده است. کتاب «دو امام مجاهد» در ادامه کتاب «همرزمان امام حسین (ع)» در زمینه سیره ائمه، گامهای بلندی را برخواهد داشت.
وی در پایان گفت: به مرور با نشر برخی از سخنرانیهای مقام معظم رهبری، این زمینه مهیا شده که برخی از علاقهمندان ایشان از مجموعه این آثار، منتخبی از سیره ائمه (ع) را استخراج، تنظیم و منتشر کنند. این آثار مجموعهای بینظیر با نگاه پویا و واقعبینانه در بطن و متن زندگی انسان مومن است.
نظر شما