خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)- مطهره میرشکاری: همواره از اطراف و اکناف اخباری مبنی بر وضعیت نامناسب آموزش زبان فارسی در کشورهای مختلف دنیا می‌شنویم، در کشورهای اروپایی و آمریکا که سال‌های پیش زبان فارسی یکه تاز دپارتمان‌های شرق‌شناسی‌شان بود امروز کشورهای عربستان و ترکیه وارد میدان شده اند و با صرف هزینه توانسته‌اند کرسی‌های این دپارتمان‌ها را تصاحب کنند و آموزش زبان فارسی را از رونق بیاندازند. بدی ماجرا اینجاست که توجه به زبان و ادبیات فارسی در کشورهایی نظیر پاکستان و افغانستان هم کم‌رنگ شده و کرسی‌های زبان فارسی یکی پس از دیگری در حال تعطیلی هستند. حضور خانم فلیحه‌زهرا کاظمی، مدیرگروه زبان و ادبیات فارسی و مؤسس کرسی فردوسی در دانشگاه بانوان لاهور در سی‌ویکمین دوره نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران، فرصت مغتنمی بود تا برای اطلاع از وضعیت زبان و ادبیات فارسی در پاکستان و معضلاتی که با آن درگیر است با او به گفت‌وگو بنشینیم که مشروح این گفت‌وگو را در ادامه می‌خوانیم.
 
ابتدا بفرمایید چه تعداد دانشجو و در چه مقاطعی در گروه زبان فارسی دانشگاه بانوان لاهور که مدیریت آن برعهده شما است، در حال تحصیل هستند؟
 دانشگاه بانوان لاهور تقریبا 18000 دانشجو دارد و تقریبا 46 گروه داریم که تا مقطع دکتری برای آن‌ها تعریف شده و تدریس می‌شود که گروه زبان و ادبیات فارسی یکی از این گروه‌هاست. ما در گروه زبان و ادبیات فارسی از سطح لیسانس گرفته تا دکتری، تقریبا 600 دانشجو داریم که زبان فارسی به آن‌ها تدریس می‌شود. در حال حاضر  10 دانشجو در مقطع دکتری این رشته در حال تحصیل هستند.  
به عنوان استاد دانشگاه که از محیط آکادمیک پاکستان اطلاع دارید و با آن در ارتباط هستید، وضعیت زبان و ادبیات فارسی و جایگاه آن را در پاکستان و به ویژه در محیط آکادمیک آن چگونه می‌بینید؟
به طور کلی بازار زبان و ادبیات فارسی در شبه قاره و به خصوص در پاکستان خیلی خوب نیست. چون سیاست خاصی پیش گرفته شده که زبان فارسی را در دنیا کاهش دهند. به این خاطر در کشورهای مختلف و به خصوص در پاکستان هم سعی می‌کنند که کرسی‌های زبان فارسی را کمتر کنند که در این زمینه باید دولت ایران وارد شود، کار کند و با دولت پاکستان وارد مذاکره شود و این زبان فارسی که زبان فرهنگی و دینی کشور ما یعنی پاکستان هم هست را توسعه دهند.

در حال حاضر دولت پاکستان یک پروژه مهم به نام «سی پک» در دست کار دارد، ایران هم چندین بار اعلام کرده که تمایل به همکاری در این پروژه را دارد و ما هم به عنوان اساتید زبان فارسی از دولت ایران، خواهش و درخواست داریم که جزو این پروژه شوند. چون اگر ایران وارد این پروژه شود، خواه یا ناخواه موقعیتی برای دانشجویان زبان فارسی ایجاد می‌شود که این کار خودش به نوعی پیشرفت دادن زبان است و با این روش هم زبان فارسی می‌تواند در کشور ما پیشرفت کند، چون در حال حاضر در دانشکده‌ها کم‌کم زبان فارسی و کلاس‌های آموزش زبان فارسی را کمتر می‌کنند.
  ما قبلا تقریبا 300 کرسی زبان فارسی در دانشکده‌های مختلف ایالت پنجاب داشتیم که این روزها به 150 رسیده است و به نظر من علت آن هم این است که دولت ایران برای پیشرفت زبان فارسی کم‌لطفی می‌کند. ایران باید همان‌طور که دولت عربستان سعودی برای آموزش عربی با دولت پاکستان مذاکره و گفت‌وگو کرد، وارد گفت‌وگو شود. ما تا قبل از آن در مدارس فقط زبان فارسی داشتیم، حتی خود من در دوران مدرسه، زبان فارسی می‌خواندم ولی بعد از مدتی زبان عربی وارد مدارس پاکستان شد. دلیل آن هم این است که عربستان سعودی برای اینکه زبان عربی را وارد مدارس عمومی پاکستان کنند و زبان فارسی را از مدرسه‌ها خارج کنند، پول هنگفتی پرداخت کردند.

خود من یکی از شاهدان این قضیه هستم. زمانی که من مدرسه بودم و کلاس ششم را می‌گذراندیم و زبان فارسی می‌خواندیم. که به یک باره زبان عربی را جایگزین زبان فارسی کردند. در صورتی که زبان عربی خیلی سخت است و ما هیچ چیز مشترکی با زبان عربی نداریم. ولی مشترکات زبان فارسی با زبان اردو بسیار زیاد است و حدود 75 درصد کلمات زبان اردو از زبان فارسی گرفته شده و کلمات دقیقا کلمات فارسی است.
 
راهکار شما برای برون‌رفت از این وضعیت چیست؟ کدام نهادها و سازمان‌ها باید وارد کار شوند؟
 من این را به شما که اهل رسانه هستید بازگو می‌کنم که دولت ایران باید وارد عمل شود و در این راه قدم بردارد. چون ما هرچه دادوبیداد هم که کنیم، کاری از دستمان برنمی‌آید و فقط دولت‌ها هستند که می‌توانند در این زمینه کار کنند. دولت ایران باید کار ایجاد کند و مراکز ترجمه بسازد. بنیادهای شاعرهای ایرانی باید فعالیت‌شان را بیشتر کنند و این‌ها مسئولیت دولت ایران است که باید انجام دهد تا ما هم بتوانیم بیشتر دانشجویان را جذب کنیم و به گروه‌های خودمان بیاوریم. وقتی که ما دانشجویان را در رشته‌های زبان فارسی ثبت‌نام می‌کنیم، آن‌ها از ما درباره آینده شغلی‌شان سوال می‌کنند و ما باید راهکارهای دیگری جز استادشدن پیش روی آن‌ها قرار دهیم که از زبان فارسی استفاده می‌شود و در این زمینه همه مسئولیت برعهده کشور و دولت ایران است.
 
شما یک کرسی به نام بنیاد فردوسی در دانشگاه لاهور راه‌اندازی کرده‌اید. درباره این کرسی، اهداف آن و دلایل و چگونگی شکل‌گیری آن توضیح مختصری دهید و بفرمایید که چه چیزی باعث شد که شما به عنوان یک شهروند پاکستانی به سراغ یک شاعر ایرانی بروید؟
تقریبا چهار سال است که کرسی فردوسی در دانشگاه لاهور راه‌اندازی شده است. اگر حقیقت را بخواهید، خود من عاشق ایران و فردوسی هستم و علت اصلی ایجاد کرسی فردوسی هم همین است.  البته چون فردوسی شاعر ملی ایران بود و به آن صورت که باید در پاکستان شناخته نشده بود، از طرفی هم چون ایرانی‌ها به اقبال لاهوری که شاعر پاکستانی است، علاقه نشان دادند، ما هم این مسئولیت را بر عهده گرفتیم و با دانشگاه، بنیاد سعدی، سازمان و فرهنگ و ارتباطات اسلامی رایزنی کردیم که در این زمینه به ما کمک کنند. بدون شک در این راه بیش از همه بنیاد سعدی و دانشگاه خود من در لاهور به ما کمک کردند. بنیاد سعدی قدم اول را برداشت، ولی بودجه آن را کاملا دانشگاه خود من متقبل شده و در اختیار من قرار داده است. جای خوشحالی دارد که زیر نظر همین بنیاد و کرسی فردوسی، ما دو همایش بین‌المللی به زبان فارسی در پاکستان برگزار کرده‌ایم که انصافا همایش‌های کوچکی نبود و واقعا بین‌المللی بود. در حال حاضر هم ده دانشجو در مقطع دکتری زیر نظرکرسی فردوسی هستند که یا شاهنامه را به زبان اردو ترجمه می‌کنند، یا به تحقیق درباره شاعرانی که در شبه قاره به تبعیت از شاهنامه فردوسی شعر گفته‌اند یا تحت تاثیر شاهنامه بوده‌اند، مشغول هستند.
 
از دیگر برنامه‌هایی که در کرسی فردوسی به آن مشغول هستید هم مختصری بفرمایید.
ما هر ساله چند برنامه داریم که کرسی فردوسی اجرای آن‌ها را بر عهده دارد، مثل جشن نوروز. در پاکستان فقط دانشگاه بانوان لاهور است که نوروز هر سال به صورت مستمر یک برنامه یا همایش برگزار می‌کند. مثلا نوروز سال قبل همایش بین‌المللی فردوسی را برگزار کردیم و سفره هفت‌سین و آئین نوروز را به نمایش گذاشتیم که تا سه روز ادامه داشت و همه از ما درمورد هفت‌سین و نوروز سوال می‌پرسیدند. امسال هم قصد داریم که شاهنامه فردوسی را به عنوان کتاب مینیاتور در پاکستان معرفی کنیم، چون دوستان پاکستانی نمی‌دانستند که چقدر مینیاتور در شاهنامه استفاده شده است. اتفاقا یک استاد خانم پاکستانی داریم که ساکن آمریکاست و اولین‌بار با مینیاتورهای شاهنامه در موزه متروپلیتن برخورد کرده، می‌گوید اولین مینیاتوری که از آن تاثیر گرفتم، همین شاهنامه فردوسی است که ما قصد داریم امسال از این استاد دعوت کنیم که به دانشگاه بانوان لاهور بیاید و درمورد شاهنامه و مینیاتوری که در شاهنامه فردوسی استفاده شده، در آن‌جا هم صحبت کند. همچنین استاد دیگری به ما معرفی کرده‌اند که فقط برای شاهنامه فردوسی و از همان صحنه‌هایی که در شاهنامه بیان شده، تصویرسازی و نقاشی می‌کند که قصد داریم در سال جاری از این استاد هم در دانشگاه استفاده کنیم.