خبرگزاری کتاب ایران(ایبنا)-  تاریخ‌ کشورهای اسلامی و از جمله فلسطین را مستشرقین نوشته‌اند و بر اساس میل و ذائقه خودشان، بخش‌هایی را حذف یا تحریف کرده‌اند. همین امر، ضرورت تاریخ‌نگاری جدید کشورهای  اسلامی را مطرح می‌کند. مجید صفاتاج به همراه گروهی از نویسندگان و پژوهشگران در طی بیست و پنج سال به تالیف «دانشنامه فلسطین» پرداختند.
به مناسبت روز جهانی قدس با صفاتاج درباره این دانشنامه گفت‌و‌گو داشته‌ایم.

در ابتدا بفرمایید ضرورت تالیف «دانشنامه فلسطین» چه بود؟
در مورد ضرورت تدوین یا تالیف «دایره‌المعارف بزرگ دانشنامه فلسطین» باید بگویم که این امر، ناشی از  ضرورت تاریخ‌نگاری جهان اسلام است. از حدود 3 دهه گذشته، با وجود این که کارشناسی تاریخ داشتم به تحقیق و پژوهش در مورد کتاب‌های مرجع تاریخ پرداختم. به طور کلی، تاریخ‌ کشورهای اسلامی و از جمله فلسطین را مستشرقین نوشته‌اند و بر اساس میل و ذائقه خودشان، بخش‌هایی را حذف یا تحریف کرده‌اند. همین امر، ضرورت تاریخ‌نگاری جدید کشورهای  اسلامی را مطرح می‌کند.

از سوی دیگر، فلسطین پاره تن جهان اسلام و در معرض تجاوز صهیونیست‌ها بود و از سوی کسانی که هیچ‌گونه پیشینه تاریخی در این سرزمین نداشتند، غصب شده بود. آنها هم تاریخ و هم سرزمین فلسطین را غصب کرده و مردم آنجا را آواره کردند. از طرف دیگر، حمایت از فلسطین، مورد تایید امام خمینی (ره) و مقام معظم رهبری بوده است. مجموع این عوامل باعث شد تا وظیفه ملی خودم بدانم که آنچه را در مورد تاریخ فلسطین موجود است جمع‌آوری کنم و بنویسم. آنچه که در مورد تاریخ حقیقی فلسطین موجود است و نه آنچه که غربی‌ها تحریف کرده‌اند.
 
«دانشنامه فلسطین» چه تفاوتی دارد با کتاب‌هایی که پیش از این با موضوع فلسطین منتشر شده‌اند؟
در مقدمه هم آورده‌ام که این کتابی جامع، مانع و کامل است که به تمام مسائل مربوط به فلسطین از آب گرفته تا هر آنچه که به تاریخ، جغرافیا، امنیت و... فلسطین مربوط می‌شود و تمام این اطلاعات بر اساس حروف الفبا تنظیم شده است.

 

مخاطب این کتاب را چه کسانی می‌دانید؟
«دانشنامه فلسطین» هم برای دانشجویان، هم برای اساتید دانشگاه و هم برای سیاست‌مداران، دیپلمات‌ها و هم برای مستندسازان مفید است و به آن‌ها کمک می‌کند که بر اساس واقعیات، فیلم یا مطالعات خودشان را تنظیم کنند. این کتاب، مرجعی کامل است که از ابتدای تاریخ فلسطین، از دوره کلدانی‌ها تا سال 2010 را در هشت جلد برمی‌گیرد.

آیا تمام مجلد‌های آن به طور کامل منتشر شده است؟
تمام هشت جلد آن، به صورت کامل منتشر شده است. در ابتدا به صورت تک جلدی، توسط ناشران مختلف ارائه شد. اما چاپ دومش، در یک دوره هشت جلدی توسط نشر آفاق روشن بیداری منتشر شد.
 
پیشینه تاریخی جدال مسلمانان و یهودیان، بر سر اورشلیم یا قدس به کجا می‌رسد؟
این جدال از سوی برخی از یهودی‌ها یا صهیونیست‌ها با یک پیشینه تاریخی مطرح می‌شود و به دوره عبرانی‌ها برمی‌گردد که از سرزمین‌های مختلف به فلسطین آمدند و در زمان حضرت داوود و حضرت سلیمان، در مجموع، هشتاد سال در آنجا حضور داشتند. در همان زمان که عبرانی‌ها و یهودی‌ها به فلسطین آمدند، کنعانی‌ها هم بودند که صاحبان اصلی فلسطین هستند.
تاریخ یهودی‌ها، بعد از منقرض شدن دوران حضرت سلیمان تمام می‌شود و آن‌ها به گروه‌های مختلف تقسیم می‌شوند. هر چند که به آنها وعده داده شده بود که بعد از سرگردانی در جایی مستقر خواهند شد؛ بعد از ظهور مسیح موعود.

صهیونیست‌ها همین نکته را برای تصاحب فلسطین، مورد استفاده قرار دادند. از سوی دیگر، بخشی از یهودی‌ها که با اشغال فلسطین مخالف هستند، معتقدند که هرگونه تلاشی برای تشکیل دولت، قبل از ظهور مسیح موعود، کار باطلی است. به همین دلیل هم آنها رژیم اسرائیل را اشغال‌گر می‌دانند و می‌پندارند که اعتقادی به آموزه‌های تورات ندارد.
 
از پیشینه درگیری‌های فلسطینی‌ها و یهودی‌ها بگویید؟
از ابتدایی که رژیم صهیونیسم، توسط بن گوریان اعلام موجودیت کرد، از سال 1948 هیچ‌گونه اشاره‌ای به مرزهای اسرائیل نشد. در حالی که هر حکومت، باید مرزهای جغرافیایی محدوده تحت تسلطش را مشخص کند. اما این‌ها در این زمینه هیچ حرف روشنی نزدند و در پرچم‌شان، ستاره داوود را در میان رنگ آبی قرار دادند و بنا به گفته آنها از رود نیل تا فرات، از آن اسرائیل است. در سال 1982 میلادی، آریل شارون، وزیر جنگ صهیونیسم به لبنان حمله کرد و بیش از نیمی از خاک لبنان را اشغال کرد و در همان زمان، بیروت را هم گرفت. همان فرد، طرحی برای تصرف چاه‌های نفتی حاشیه جنوبی خلیج فارس، یعنی عراق، کویت، عربستان، قطر، امارات و ایران ارائه داد و در آن اشاره کرده بود که در صورت تصرف چاه‌های نفتی خلیج فارس، نفت دیگر، عربی نخواهد بود. بلکه نفتی عبری یا یهودی است. این نقشه به دلیل اشتباهات محاسباتی عملی نشد. اگر نه آنها قصد داشتند که بعد از اشغال لبنان، به سمت اردن و سوریه بیایند. یعنی اصلا تصور نمی‌کردند نیروی مقاومت حزب‌الله شکل بگیرد و آن‌ها را مجبور به عقب‌نشینی کند.
 



به تازگی با اعلام پایتخت اسرائیل در اورشلیم یا قدس و انتقال سفارت آمریکا، آتش این درگیری‌ها دوباره شعله‌ور شد و بسیاری از این فلسطینی‌ها به این اتفاق اعتراض کردند و تا پای جان هم ایستادند.
«اورشلیم» یک واژه عبری است و در اصل نام این منطقه، قدس یا بیت‌المقدس است. صهیونیست‌ها با همین تغییر نام، می‌خواهند بگویند که این منطقه تاریخ یهودی دارد. در حالی که در سفرنامه‌هایی نظیر سفرنامه ناصرخسرو یا ابن بطوطه آمده که در قرن 12 میلادی، فقط دو خانواده یهودی در شهر قدس حضور داشتند. اما یهودی‌ها با همین نام، از ابتدا  قصد تصرف شهر قدس را داشتند. در سال 1967 میلادی هم که کل سرزمین فلسطین اشغال شد، از جمله قدس شرقی و مسجدالاقصی، این اتفاق مورد اعتراض و واکنش شدید جهان اسلام قرار گرفت. بعد از آن تلاش کردند تا در بین کشورهای عربی، در مورد حمایت از فلسطین، اختلاف ایجاد کنند. در سال 1978 هم قرارداد کمپ دیوید به همین دلیل شکل گرفت که با مصر وارد مذاکره شدند تا با رژیم صهیونیسم مصالحه کند. آنها به این ترتیب می‌خواستند تا هجمه جهان اسلام را نسبت به این مساله کم کنند. انتفاضه اول، در سال 1987 میلادی شکل گرفت. صهیونیست‌ها به این فکر افتادند که قرارداد صلحی با فلسطین امضاء کنند. اولین مذاکرات قرارداد صلح در سال 1991 انجام شد و بالاخره در سال 1993 میلادی، قرارداد توافقنامه اسلو، بین صهیونیست‌ها و یاسر عرفات به عنوان نماینده فلسطینی‌ها، امضاء شد.

در همان مذاکرات هم اسرائیلی‌ها تلاش کردند که قدس را به عنوان پایتخت خودشان معرفی کنند که عرفات قبول نکرد و در واقع، این مساله خط قرمز عرفات بود. تا اینکه مساله سوریه به وجود آمد. در این زمان، حزب‌الله، حماس و جهاد اسلامی، جنگ‌های متعددی را انجام دادند. وقتی که صهیونیست‌ها نتوانستند این حلقه را بشکنند، با شروع اعتراض‌هایی که در کشورهای عربی روی داد، شروع به بازسازی این اعتراض‌ها در سوریه کردند. تکفیری‌ها در سوریه داعش را به وجود آورند و خارجی‌ها آمدند و بحران را عمیق‌تر کردند تا محور مقاومت را درگیر این جنگ کنند و مخالفان ایران و سوریه را به سمت خودشان بکشند. و در اردن، مراکش و عربستان، جبهه‌ای بر علیه محور مقاومت شکل گرفت؛ عربستان سعودی، بحرین، امارات و برخی از کشورهای اروپایی و آمریکایی در این گروه بودند. در حوادث اخیر، ترامپ از این موقعیت که جهان اسلام را در موضع ضعف قرار داده بودند، استفاده کرد تا طرح انتقال سفارت آمریکا از تل‌آویو به قدس را مطرح کند. البته این طرح، پیش از این هم تصویب شده بود و در این شرایط که دوباره مطرح شد، انتظار واکنش نسبت به آن را نداشتند. در حالی که خود فلسطینی‌ها در مقابل این مساله ایستادند تا جایی که ما شاهد بودیم که راهپیمایی بازگشت شروع شد و روزانه حدود صد فلسطینی در این مقاومت مجروح شدند و رژیم صهیونیستی برای درهم شکستن مقاومت آنها، اقدام به بمباران غزه کرد. در نتیجه این حملات بود که نیروهای مسلمان هم اقدام به حمله به شهرک‌های یهودی‌نشین کردند و این ماجرا باعث شد تا افکار عمومی جهانیان بر علیه اسرائیل تحریک شد و فلسطینی‌ها همچنان این مقاومت را به اشکال مختلف ادامه می‌دهند.
 
در این شرایط، راهپیمایی روز قدس به چه کار می‌آید؟
راهپیمایی روز قدس، از چند منظر، قابل تاکید است؛ نخست بحث اعتقادات دینی و اسلامی است که به قدس و مسجد‌الاقصی، در قرآن مجید اشاره شده است. قدس، محل دفن بسیاری از صحابه پیامبر اسلام است و بسیاری از قبور انبیاء ادیان الهی، مثل حضرت یوسف در این سرزمین بوده است. نکته دیگر؛ حمایت از مردم تحت ستم فلسطین در مقابل ظالم است. این نکته‌ای است که در روایات برآن تاکید شده است. مساله بعد، بحث امنیتی و سیاسی است. اسرائیل چشم طمع به ذخایر نفتی و گازی منطقه و از جمله ایران دارد. این رژیم بر طرح خودش بر تصرف چاه‌های نفت ایران تاکید دارد و هر کشوری که بخواهد بر امنیت مرزهای خودش تاکید کند، نباید به هیچ کشوری اجازه دخالت در محدوده مرزهایش دهد. هم در کودتای علیه ایران و هم در بحث تحریم‌ها و جنگ تحمیلی و بحران‌های منطقه، دست اسرائیل دیده می‌شود. در این شرایط، عقل حکم می‌کند که جامعه بخشی از مسئولیت و تکلیف خودش را بپذیرد. یکی از آنها، حضور در راهپیمایی روز قدس است. اگر رژیم صهیونیستی، این فرصت را پیدا میکرد، لحظه‌ای برای لشکرکشی به ایران درنگ نمی‌کرد. کسانی که در غزه یا لبنان یا سوریه بر علیه اسرائیل می‌جنگند، از ایران دفاع می‌کنند. در مقابل این امنیت، وظیفه ما  شرکت در راهپیمایی روز قدس است.

و سخن آخر؟
«دانشنامه فلسطین» تنها دایره‌المعارف در کل جهان است که توسط یک فرد با یک تیم خصوصی، تالیف و تدوین شده است و حدود 25 سال از من و باقی نویسندگان و پژوهشگران وقت گرفت. نماینده حماس وقتی این دانشنامه را دید، گفت باید به زبان‌های عربی و انگلیسی هم ترجمه شود. علی لاریجانی، سرلشکر جعفری و  زهرا مصطفوی، دختر امام، هم بر این کتاب مقدمه نوشته‌اند. با وجود همه این‌ها ما انتظار داریم که وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی از چاپ دوم کتاب هم حمایت کند و تعدادی از نسخه‌های آن را مجددا خریداری کند. اما وقتی کارشناسان حجم کتاب را می‌بینند، می‌گویند هزینه 8 جلد زیاد می‌شود. به جای آن، ما می‌توانیم دویست عنوان کتاب خریداری کنیم. اما ما همچنان از وزارت ارشاد جمهوری اسلامی، انتظار خرید این کتاب را داریم که عمر من و گروه نویسندگان و پژوهشگران صرف تالیف آن شده است.