به گزارش خبرگزاری کتاب ایران‌(ایبنا) به نقل از  ستاد خبری همایش «حق مالکیت ادبی؛ گفته‌ها و ناگفته‌ها» محمدعلی جعفریه با اشاره به وجود بازارهای رسمی و غیررسمی در عرصه فرهنگ گفت: در حال حاضر میان نیاز و تقاضای مردم و آنچه از طریق کانال‌های رسمی عرضه می‌شود تناسبی وجود ندارد، به همین خاطر ما با انبوهی از کتاب‌های قاچاق روبرو هستیم. در واقع همه کالای فرهنگی ما یک بازار رسمی و یک بازار غیررسمی دارند و همه مشکلات نیز از همینجا نشات می‌گیرد. به همین خاطر در مرحله اول باید این تناقضات را از بین ببریم تا بعد بتوانیم به معاهدات جهانی کپی‌رایت عمل کنیم.

وی افزود: حدود چهل سال است که یک فیلم خارجی  به‌صورت رسمی وارد ایران نشده است. ولی تقریبا تمام فیلم‌های روز دنیا را زودتر از کشورهای اروپایی می‌بینیم. در عرصه‌های دیگری مثل کتاب هم همین وضعیت برقرار است. خب از نگاه نویسنده خارجی کاری که ما انجام می‌دهیم، یعنی ترجمه اثر، بدون پرداخت حقوق مولف، دزدی است، ولی متاسفانه به خاطر شرایطی که داریم مجبوریم به این دزدی شرافتمندانه دست بزنیم.

جعفریه تصریح کرد: من با پیوستن به کنوانسیون برن موافقم، اما باید شرایط خودمان را نیز در نظر بگیریم. ما در کشوری زندگی می‌کنیم که نشر ما با ممیزی و فشارهای مالی بسیاری روبروست. تصور کنید که شما قرارداد کتابی را با یک ناشر خارجی می‌بندید. صاحب اثر یا ناشر هیچکدام موافق این نخواهند بود که شما کتاب را با ممیزی منتشر کنید. شما کتاب را ترجمه می‌کنید و کارهایش را انجام می‌دهید و به ارشاد می‌فرستید، آنجا می‌گویند بخش زیادی از اثر باید حذف بشود. اینها باعث می‌شود سرمایه ناشر از بین برود.

وی به تلاش‌های فردی خود و برخی ناشران دیگر برای مذاکره با صاحب اثر و رعایت حقوق کپی‌رایت نیز  اشاره کرد و افزود: واقعیت این است که پرداخت حقوق مولف تاثیرچندانی در قیمت کتاب ندارد. شما وقتی شرایط را برای ناشر یا مولف توضیح می‌دهی، معمولا مبلغ خیلی کمی درخواست می‌کنند. مثلا ما کتابی را به صد یورو یا دویست یورو خریده‌ایم. در برخی موارد هم از اینکه به آن‌ها اطلاع داده‌ایم خوشحال می‌شوند و اصلا پولی نمی‌خواهند. در واقع اینطور نیست که بخواهیم بابت یک کتاب پول هنگفتی بپردازیم. اما مشکل ما الان چیز دیگری است. شماالان کپی‌رایت کتابی را می‌خری و آن را ترجمه می‌کنی، فردا چند ناشر دیگر آن کتاب را از روی نسخه فارسی بازنویسی و منتشر می‌کنند.

مدیر نشر ثالث در ادامه صحبت‌های خود پیشنهاد کرد که کپی‌رایت را از خودمان و از داخل کشور شروع کنیم و وقتی ناشری برای چاپ کتابی قرارداد می‌بندند، به ناشر دیگری برای آن کتاب مجوز ندهیم.

وی افزود: در زمینه ترجمه کتاب‌های فارسی به زبان‌های دیگر نیز ما خیلی کم کار بوده‌ایم. اگرچه ارشاد کارهایی مثل طرح گرنت انجام داده، اما اینها کافی نیست. این کار نیاز به یک همت عمومی دارد. در واقع درگیر شرایط بدی هستیم که امیدوارم حل بشود.

جعفریه از سوی دیگر با رد این موضوع که قراردادهای داخلی نشر بیشتر به نفع ناشر است تا مولف گفت: اول اینکه قرارداد یک چیز دوطرفه است و هر دو طرف باید آن را بخوانند و هر مشکل یا سوالی با آن دارند مطرح کنند. از سوی دیگر ما براساس قرارداد درصدی از قیمت پشت جلد کتاب را به مولف پرداخت می‌کنیم، ولی در اروپا این درصد از قیمت کتاب فروش رفته پرداخت می‌شود. در ایران ناشران کمی قانون اروپا را اعمال می‌کنند، درحالیکه کتاب یک سرمایه‌گذاری مشترک بین حقوق معنوی نویسنده و حقوق مادی ناشر است.

او افزود: الان شما در انبار ناشران کتاب‌هایی می‌بینید که سال‌های پیش چاپ کرده و همان سال اول هم حقوق مولف را پرداخت کرده‌اند، اما کتاب فروش نرفته و روی دست ناشر مانده است.

همایش دو روزه «حق مالکیت ادبی؛ گفته‌ها و ناگفته‌ها» از سوی انجمن صنفی داستان‌نویسان استان تهران و با همکاری وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی 8 و 9 شهریور ماه امسال در دانشگاه کاشان برگزار می‌شود.