به گزارش خبرگزاری کتاب ایران(ایبنا) دومین نشست همایش «حق مالکیت ادبی؛ گفته‌ها و نگفته‌ها» بعدازظهر پنجشنبه 8 شهریورماه با حضور محمود آموزگار؛ رئیس اتحادیه ناشران و کتابفروشان تهران و رضا هاشمی‌نژاد؛ مدیرمسئول انتشارات افق و جمعی از اعضای انجمن صنفی نویسندگان استان تهران در ساختمان شهرداری قمصر برگزار شد.
هاشمی‌نژاد درباره جریان ورود انتشارات افق به خرید رایت کتاب گفت: نخستین تجربه خرید حق رایت کتاب در انتشارات افق، مربوط به سال ۱۳۷۶ است البته این جریان از سال ۱۳۷۱ شکل گرفت. نخستین انگیزه برای خرید حق رایت کتاب کاملا شخصی و انسانی بود و ریشه در یک تفکر داشت. به‌عبارت دیگر خرید رایت کتاب بر این پایه شکل گرفت که با توجه به موقعیت ایران در حوزه صنعت نشر کتاب در مقایسه با کشورهای پیشرفته، ارتباط با بخش‌های تخصصی‌تر موجب خواهد شد تا اطلاعات و دانش بیشتری را کسب کنیم. اما اصلی‌ترین انگیزه برای خرید حق رایت، آشنایی و ملاقات با ناشران خارجی بود.
وی ادامه داد: نخستین بار سال ۱۳۷۱ که به نمایشگاه بلونیای ایتالیا سفر کردم، ناشران توصیه کردند با توجه به اینکه ایران به کنوانسیون برن نپیوسته خود را نویسنده و یا پژوهشگر معرفی کنم. البته این شکل معرفی، برایم بسیار دشوار بود هرچند که ناشران خارجی اطلاعات چندانی از وضعیت نشر کتاب در ایران نداشتند.
تمایل بسیاری از ناشران برای خرید رایت شبیه تعارف است
هاشمی نژاد افزود: بلافاصله بعد از انعقاد نخستین قرارداد خرید حق رایت که سال ۱۳۷۶ به نتیجه رسید به سمت بهره‌برداری مالی رفتیم. به‌عبارت دیگر به این فکر افتادیم با توجه به هزینه‌ای که متقبل می‌شویم، انتفاعی نیز داشته باشیم. تصمیم‌گیری برای خرید حق رایت کتاب در ایران بسیار دشوار است. شاید بسیاری از ناشران در مقام حرف به دنبال خرید رایت باشند، اما اطلاع چندانی از مشکلات این جریان ندارند. بنابراین به نظر می رسد ابراز تمایل آن‌ها بیشتر شبیه یک تعارف باشد با توجه به این شرایط از گفتن این موضوع که ایران عضو کنوانسیون برن بشود یا نه معذورم چراکه قاعده‌های بازی در صنعت نشر ایران متفاوت است.
مدیرمسئول انتشارات افق بیان کرد: یکی از نتایج پیوستن ایران به کنوانسیون برن ایجاد انحصار است؛ چراکه متاسفانه سرمایه‌داری نتایج خودش را دارد.
وی با اشاره به منافع خرید رایت کتاب برای انتشارات افق گفت: امکان انتشار همزمان ترجمه کتاب با نسخه اصلی، احساس رضایت شخصی، افزایش استانداردهای نشر کتاب، کاهش قیمت خرید حق‌رایت در شرایطی که هنوز ایران به معاهده نپیوسته، آشنایی و حضور در همایش‌ها و رویدادهای بین‌المللی، امکان تماس مترجم با نویسنده با هدف افزایش کیفیت ترجمه، آشنایی با سازماندهی انتشار کتاب در کشورهای دیگر، فرصت بررسی کتاب پیش از ترجمه از مهمترین مزیت‌های خرید رایت کتاب از سوی ناشران ایرانی است.
خرید حق رایت را به ارزش افزوده تبدیل کردیم
هاشمی نژاد درباره دیگر فواید خرید رایت کتاب برای انتشارات افق ادامه داد: یکی از مهمترین رویکردهای انتشارات افق در خرید حق رایت کتاب، تبدیل آن به ارزش افزوده بود، به‌عبارت دیگر با درج عنوان ویژه «خرید حق رایت» روی جلد کتاب به مرور امتیاز ویژه‌ای برای انتشارات ایجاد شد و زمینه‌ای را فراهم کرد تا مخاطب برای خرید گران‌تر آمادگی داشته باشد.
ناشران آمریکایی تمایل و جرات مذاکره با ایران را ندارند
وی درباره اینکه چرا انتشارات افق رایت همه کتاب‌ها را خریداری نمی‌کند افزود: ناشر بسیاری از این کتاب‌ها آمریکایی است و با توجه به شرایط تحریم اعلام می‌کنند قادر به مذاکره نیستند و یا جرات این کار را ندارند. برخی از این ناشران نیز با توجه به نوع نگاهشان به ایران، تمایلی برای انعقاد قرارداد ندارند. سانسور نیز یکی از دلایل ناشران آمریکایی برای مذاکره نکردن است.
به گفته وی، وقتی ناشر حق رایت را خریداری می‌کند، تعهد می‌دهد به متن پایبند باشد اما موضوع سانسور، ناشر ایرانی را در جریان مذاکرات دچار مشکل می‌کند. یکی دیگر از مشکلات ناشران ایرانی مربوط به دریافت مجوز برای انتشار کتاب است. به‌عبارت دیگر ناشر، هزینه خرید حق رایت کتاب را پرداخت می‌کند اما موفق به دریافت مجوز برای چاپ نمی‌شود.
چاپ 4 کتاب بدون پرداخت حق رایت در افق
هاشمی‌نژاد درباره جریان خرید حق رایت کتاب در انتشارات افق بیان کرد: چهار عنوان از ۱۳۴ عنوان کتاب انتشارات افق که با پرداخت حق رایت منتشر شده‌اند با اجازه نویسنده ترجمه شده‌اند. انتشارات افق در ابتدای تصمیم‌گیری برای خرید حق رایت کتاب، چشم‌انداز اقتصادی نداشت، اما ناشرانی که در شرایط فعلی برای خرید حق رایت کتاب پیشگام می‌شوند می‌توانند این حرکت را برای یک دهه آینده که احتمال پیوستن ایران به کنوانسیون برن زیاد است نوعی سرمایه‌گذاری تعریف کنند.
این فعال حوزه نشر درباره اداره امور خرید رایت در انتشارات افق گفت: مدیر امور بین‌الملل انتشارات افق ساماندهی ارتباط با ناشران ازجمله موضوع خرید حق را ساماندهی می کند. بخش بین‌الملل علاوه بر پیگیری موضوع خرید حق‌رایت حضور مترجمان در نشست‌ها و همایش‌های تخصصی را نیز برنامه‌ریزی می‌کند. این بخش مستقیماً زیر نظر مدیر انتشارات اداره می‌شود.
مذاکره با نویسنده برای افق در اولویت است
وی درباره نحوه مذاکره برای خرید حق رایت بیان کرد: معمولاً تلاش داریم تا مذاکره ابتدا با نویسنده انجام شود. اگر نویسنده برای فروش حق رایت به نشر ایرانی قانع شود با ناشر اصلی کتاب یا آژانس ادبی مذاکره و توصیه می‌کند که با ناشر ایرانی به اصطلاح راه بیاید که یکی از بهترین روش‌هاست.
هاشمی‌نژاد ادامه داد: برخی نویسندگان حتی برای ترجمه و انتشار کتاب‌هایشان در ایران پول طلب نمی‌کنند. چهار عنوان از کتاب‌های انتشارات افق بدون پرداخت حق رایت در انتشارات افق، ترجمه و منتشر شده است؛ البته انتشارات افق همیشه برای حفظ ضوابط حداقل مبلغی را پرداخت می‌کند. با توجه به شرایط فعلی خرید ارز در کشور، این معاملات با دشواری انجام می‌شود.
وی افزود: اگر امکان برقراری ارتباط با نویسنده به دلایل مختلف ازجمله شهرت و جایگاه نویسنده مقدور نباشد با ناشر کتاب تماس می‌گیریم. اگر ناشر نیز حق رایت در اختیارش نباشد با آژانس ادبی وارد مذاکره می‌شویم.
مترجم از نگاه ناشر خارجی مقصر نیست
این فعال حزوه نشر با تاکید بر تفاوت بین خرید حق نشر و ترجمه گفت: انتشارات افق اجازه حق نشر ترجمه فارسی کتاب را خریداری می‌کند. به عبارت دیگر از نگاه ناشران خارجی و دارندگان حق رایت، مترجم ایرانی به دلیل ترجمه مجرم شناخته نمی‌شود، بلکه کسی که به تکثیر ترجمه کتاب اقدام کند، مجرم است.
وی درباره هزینه خرید رایت بیان کرد: بین ۳۰۰ تا ۵۰۰ یورو برای خرید حق رایت کتاب با شمارگان ۵ هزار نسخه از سوی انتشارات افق به ناشران خارجی پرداخت می‌شود. می‌دانم بسیاری از ناشران در این چانه زنی‌ها مبالغ بسیاری را پرداخت کردهاند و به اصطلاح ناشر خارجی کوتاه نیامده است. مبالغ سنگین یکی از موانع خرید رایت بسیاری از کتاب‌ها است. بخشی از مبالغ سنگین مذاکره برای خرید رایت مربوط به پیش پرداخت‌هاست. برخی ناشران بر سر پرداخت ۶ ماهه توافق می‌کنند که البته حواله پول از ایران کار بسیار دشواری است.
مدیرمسئول انتشارات افق گفت: انتشارات افق برای عبور از این مانع، پول را از طریق یک نهاد مستقر در خارج کشور به ناشر پرداخت می‌کند.
وی درباره تأثیر خرید حق رایت کتاب بر تعیین قیمت کتاب ترجمه اداممه داد: زمانی که یورو برابر با ۴۲۰۰ تومان بود، خرید رایت چندان بر تعیین قیمت نهایی کتاب تاثیرگذار نبود. برای بازگشت سرمایه تعیین قیمت با توجه به تجدید چاپ کتاب انجام می‌شد. گاهی هزار یورو نیز برای خرید حق رایت پرداخت کرده‌ایم.
چین فقط 10 درصد کتاب ترجمه منتشر می‌کند
به گفته هاشمی‌نژاد، مهمترین فایده خرید رایت کتاب، نخست گرایش ناشران به چاپ آثار تالیفی است. براساس آمار بیش از ۵۰ درصد تولیدات سالانه انتشارات افق، ترجمه است. یعنی از ۸۰ هزار عنوان کتاب 30 یا 40 هزار عنوان کتاب ترجمه‌ای است. مقایسه این آمار با جریان تألیف کتاب در آمریکا و یا حتی چین قابل توجه است. به‌عنوان مثال چین کمتر از ۱۰ درصد را به چاپ کتاب‌های ترجمه اختصاص می‌دهد. در ایران به طرز عجیبی ترجمه بیش از کتاب‌های تالیفی منتشر می‌شود. البته باید توجه داشت که آمار کتاب‌های افست در این بررسی محاسبه نمی‌شود. ناشران خارجی با توجه به بار مالی چاپ کتاب‌های ترجمه و پرداخت دو هزینه به ناشر و مترجم در انتخاب کتاب سخت‌گیری دارند.
ایران جزو 5 درصد خارج از چتر کپی رایت است
این فعال حوزه نشر گفت: دومین مزیت مهم خرید حق رایت کتاب ایجاد و تقویت ارتباطات بین‌المللی است. براساس آمار فقط ۳۵۰ میلیون نفر از جمعیت جهان زیر پوشش کپی رایت نیستند. این میزان برابر با کمتر از ۵% است و دو کشور مهم جهان این آمار، ایران و عراق هستند.
وی درباره مضرات پیوستن ایران به کنوانسیون برن گفت: عقد قرارداد یکی از دشوارترین مراحل خرید حق رایت کتاب به حساب می‌اید که نیازمند حضور کارشناسان خبره است. برخی از ناشران قراردادهایی منعقد کردهاند که از عواقب آن بی خبر بودند از سوی دیگر ناشرانی هستند که به دلیل دشواری تعهداتی که پذیرفتند از چاپ کتاب در ایران منصرف شدند.
سانسور شکنجه‌آورترین بخش مذاکره با ناشر خارجی است
هاشمی‌نژاد افزود: یکی دیگر از مسائل مهم چاپ کتاب ناشران خارجی در ایران سانسور است. در حالی‌که ناشر ایرانی به دلیل منافع برای چاپ کتاب حتی با سانسور تمایل زیادی دارد، نویسنده برای پذیرش این موضوع رغبتی نشان نمی‌دهد. بنابراین شکنجه‌آورترین بخش مذاکره صحبت درباره سانسور است. مذاکره درباره سانسور در شرایطی سخت‌تر می‌شود که بالغ بر ۹۵ درصد از ناشران تسلط اندکی به زبان دوم دارند و یا در مجموعه انتشارات کارمند آشنا به زبان وجود ندارد.
وی ادامه داد: حواله پول دومین مشکل برای خرید حق رایت کتاب است. ارسال گزارش ۶ ماهه و یا سالانه درباره جریان تولید و یا میزان فروش کتاب به ناشر و یا نویسنده خارجی یکی دیگر از مسائل قابل توجه و دشوار بعد از خرید حق رایت کتاب است. معیار پرداخت پول به ناشر خارجی میزان فروش است. هزینه پست کتاب و شروع مذاکره همزمان به دلیل رقابت با ناشران دیگر نیز از سختی‌های این مذاکرات به شمار می‌آید.
هاشمی‌نژاد درباره دیگر مسائل مذاکرات خرید رایت بیان کرد: معمولا ناشران خارجی تاکید دارد، شمارگان چاپ اول کتاب را تعیین کند. به‌عنوان مثال، تاکید می‌کنند چاپ اول با شمارگان ۲۰۰۰ نسخه منتشر شود.
وی با تأکید بر وجود مشکلات فراوان برای خرید حق رایت کتاب ادامه داد: ناشران ایرانی عادت کردند که به ارزانترین روش قانون کپی‌رایت را در ایران اجرا نکنند و حالا شروع این جریان بالاتر از تصورات ما بسیار دشوار است. براساس شرایط ارز کتاب‌هایی که با خرید حق رایت منتشر می‌شوند ۳۰% بر قیمت آن‌ها افزوده خواهد شد.
جمعه ۹ شهریور ۱۳۹۷ - ۱۵:۰۹
نظر شما