شیخ مفید می‌نویسد: «علمای اهل سنت علوم بسیاری را از امام سجاد (ع) نقل کرده‌اند و پندها، دعاها، احادیثی در فضل قرآن، حلال و حرام، جنگ‌ها و روزها (تاریخ) از وی بجا مانده است که نزد علما مشهور است.» (مفید، الارشاد، ۱۴۱۳ق، ج۲، ص۱۵۳). گفتنی است از امام سجاد حدود سیصد حدیث در کتب اربعه شیعه آمده است. (منتظر القائم، تاریخ امامت، ۱۳۹۰ش، ص۱۷۲)
مهمترین آثار مرتبط و منسوب
«صحیفه سجادیه» مجموعه دعاهای امام سجاد (ع)
«رساله حقوق» یکی از چند اثر منسوب به امام سجاد (ع)
«دعای سحر» مشهور به دعای ابوحمزه؛ این دعا را امام زین‌العابدین در سحرهای ماه رمضان می‌خواند و ابوحمزه ثمالی از آن حضرت نقل کرده است.
«زیارت امین‌الله»؛ زیارتنامه‌ای است که امام سجاد (ع) هنگام زیارت مزار حضرت علی (ع) خوانده است.
مضجع شریف امام سجاد (ع) در قبرستان بقیع
مکارم اخلاق از زبان سیدالساجدین (ع)
بیستمین دعای کتاب ارزشمند «صحیفه سجادیه» به دعای مکارم‌الاخلاق مشهور است. این دعا از ۲۲ فراز تشکیل شده که هر قسمت با درود بر محمد و آل محمد شروع می‌شود. امام سجاد (ع) در ضمن هر فراز با درخواست آراستگی به برخی از اخلاق پسندیده یا طلب دوری از بعضی رذائل اخلاقی، ارزش‌ها و ضدارزش‌های اخلاقی را معرفی کرده است. در ادامه این نوشتار ترجمه این دعا به قلم محمدمهدی رضایی را می‌خوانیم.
«خدايا، بر محمد و خاندانش درود فرست و ايمان مرا به كمال مطلوب رسان، و يقين مرا برترين يقين گردان، و سرانجامِ نيّت مرا سرانجامِ بهترين نيّت‌ها قرار ده، و سرانجامِ كار مرا سرانجامِ نيكوترين كارها.
خدايا، به لطف خود نيّت مرا برتري بخش و آن را خالص گردان، و به آنچه نزد توست، يقين مرا استواری ده، و به قدرت خود، كارهای تباه مرا بسامان كن.
خدايا، بر محمد و خاندانش درود فرست و بی‌نيازم كن از هر كار كه پرداختن به آن مرا از تو باز می‌دارد. مرا به كاری وادار كه فردا از آن خواهی پرسيد، و چنان كن كه روزهای عمرم در انجام دادنِ كاری سپری شود كه مرا براي آن آفريده‌ای. بی‌نيازم گردان و روزی‌ام را فراوان ساز. مرا با نگريستن به دارايی مردم، به فتنه مينداز. عزيزم گردان و به خود پسندی دچارم مكن. مرا به بندگی و خاكساری درگاهت توفيق ده و چنان مكن كه عبادت خويش را بزرگ پندارم و آن را تباه كنم. دست مرا وسيله‌ای كن كه با آن به مردم نيكی رسد، و مخواه كه با كدورتِ منّت نهادن آميخته گردد. مرا از كردار شايسته بهره‌مندی ده و از به خود نازيدن بركنار دار.
خدايا، بر محمد و خاندانش درود فرست و چندان كه مرا در چشمِ مردم بزرگ می‌داري، به همان اندازه پيش خودم خوار گردان، و چندان كه مرا عزّت آشكار می‌بخشی، به همان مقدار پيش خودم ذلّت نفس عنايت كن.
خدايا، بر محمد و خاندانش درود فرست و مرا از روشی پسنديده برخوردار نما كه هرگز از آن كناره نجويم، و به راهی راست رهنمون گردان كه از آن روی نگردانم، و مرا نيّتي درست ارزانی كن كه در آن شک نكنم و تا آن زمان زنده‌ام بدار كه به طاعت تو مشغولم، و چون روزگارم چراگاه شيطان شود، جانم را بگير، پيش از آن كه بيزاری تو بر من بتازد و خشمت مرا به خاک اندازد.
خدايا، هر خوی ناپسند مرا پسنديده، و هر عيب مرا كه موجب سرزنش من است نيكو گردان، و هر فضيلت كامل نگشته مرا به كمال رسان.
خدايا، بر محمد و خاندانش درود فرست و كينه دشمنان مرا به مهر مبدّل كن، و رشک ستمكاران را به محبت، و بدگمانی بندگان شايسته را در حقِ من به اطمينان، و دشمنی نزديكان را به دوستی، و پيوند گسستنِ خويشان را به پيوستن، و روی بر تافتنِ نزديكان را به ياريگری، و دوستی دوستانِ دروغين را به عشق خالصانه، و ناسازگاری رفيقان را به معاشرت نيک، و تلخیِ ترس از ستمگران را به شيرينیِ ايمن ماندن از ستم ايشان.
خدايا، بر محمد و خاندانش درود فرست و مرا در برابر آن كس كه بر من ستم می‌كند، توانايی ده، و در مقابل آن كس كه با من به ستيز برخاسته، زبانِ گويا بخش، و بر آن كه با من دشمنی می‌ورزد، پيروزی ده، و در برابر آن كس كه مرا می‌فريبد، چاره‌سازی عنايت كن، و در برابر آن كس كه مرا زبونِ خود می‌خواهد، نيرومند گردان. توانم ده كه دروغ آن كس را كه بر من عيب می‌گيرد، آشكار كنم، و از دستِ آن‌كس كه در پی آزار من است، رهايی يابم، و توفيقم ده تا از كسی فرمانبری كنم كه مرا به راه راست می‌برد، و در پیِ كسي روم كه مرا به جادّه خير و صلاح می‌كشد.
خدايا، بر محمد و خاندانش درود فرست و مرا بر آن دار كه خيرخواه كسی باشم كه بدخواه من است، و به آن كس كه از من كناره می‌گيرد، پاسخ نيک دهم، و به كسی كه مرا محروم می‌كند، بخشش نمايم، و كار كسی را كه از من می‌بُرَد، با آشتی تلافی كنم، و كسی را كه درباره من غيبت می‌كند، به نيكی ياد آورم، و خوبی را سپاس گويم، و از بدی چشم برگيرم.
خدايا، بر محمد و خاندانش درود فرست و مرا به زيور شايستگان بيارای و به جامه پرهيزگاران بپوشان: در گستردن عدل و داد، و فرو خوردن خشم، و ميراندن آتش دشمنی، و به هم پيوستن دل‌های پراكنده، و به سامان كردن كار بندگان، و برملا كردن پسنديده‌ها، و پوشاندن كارهای ناپسند، و نرمخويی و فروتنی و خوشرفتاری و بردباری و خوش‌رويی، و پيشی جُستن در فضيلت‌ها، و گرويدن به شيوه احسان، و سرزنش نكردن ديگران، و بخشش نكردن به كسی كه سزاوار بخشش نيست، و گفتن سخن حق، اگر چه دشوار باشد، و اندک شمردنِ كردار و گفتار نيکِ خود، اگر چه بسيار باشد، و بسيار شمردن كردار و گفتار بدِ خويش، اگر چه اندک باشد. [ای معبود من] اين صفات را در من به كمال رسان، به وسيله طاعتِ پيوسته و همراهی با جماعت مؤمنان و دوری گزيدن از بدعتگذاران و پيروانِ انديشه‌های ساختگی.
خدايا، محمد و خاندانش درود فرست و هنگام پيری فراخ‌ترين روزی‌ات را به من ارزانی كن، و چون درمانده شوم، نيرومندترين نيروی خود را به من ده، و مرا در عبادت خود به كسالت دچار مكن، و مپسند كه راه تو را ناديده انگارم و بر خلاف دوستی‌ات گام بردارم و با آنان كه از تو بريده‌اند، پيوند خورم، و از آنان كه به تو پيوسته‌اند، پيوند بُرَم.
خدايا، چنان كن كه هنگام ضرورت با نيروی تو به انتقام برخيزم، و هنگام نياز، نيازخواه تو باشم، و هنگام تنگ‌دستی، پيش تو زاری كنم، و مرا به فتنه مينداز كه هنگام ناچاری از كسی جز تو ياری خواهم، و هنگام درويشی پيش ديگران به خواهش فروتن گردم و هنگام ترس در پيشگاهِ غيرِ تو به زاری افتم، تا آن جا كه سزاوار گردم مرا به حال خود واگذاری و احسان خويش را از من دريغ كنی و روی از من بگردانی. ای مهربان‌ترين مهربانان.
خدايا، هر آرزو و گمان و رشک كه شيطان در دلم می‌افكند، تو آن را ياد كرد بزرگی خود و انديشه در قدرت خود و تدبير بر ضدّ دشمنت قرار ده، و چنان كن كه هر ناسزا و ياوه و دشنام ناموسی، يا گواهی ناحق، يا غيبت مؤمنی كه حضور ندارد، و يا ناسزا به شخص حاضر و مانند آن كه بر زبانم جاری می‌شود، سخنی در ستايش تو و افزونی در مدح تو و بزرگداشت همواره تو و سپاس نعمت‌های تو و اعتراف به احسانِ تو و شمارش بخشش‌های تو باشد.
خدايا، بر محمد و خاندانش درود فرست و چنان كن كه بر من ستم نرود، زيرا تو می‌توانی آن ستم را از من باز داری؛ و من بر كسی ستم نكنم، زيرا تو می‌توانی مرا از ستمگری نگاه داری؛ و هرگز به گمراهی نيفتم، زيرا تو می‌توانی مرا به راه هدايت اندازی؛ و هرگز فقير نشوم، زيرا گشايش كارم از توست، و هرگز گردن‌كشی نكنم، كه هر چه دارم از توست.
خدايا، بر آستانِ آمرزشت قدم نهادم و آهنگِ بخشايش تو كردم و به گذشتِ تو مشتاقانه روی آوردم و به احسان تو مطمئن گشتم، حال آن كه هيچ ندارم تا سبب آمرزش تو شود، و در كردارم چيزی نيست كه در خور بخششِ تو باشد. و چون بدين گونه خويشتن را محكوم كرده‌ام، ديگر جز احسانِ تو هيچ نخواهم داشت. پس بر محمد و خاندانش درود فرست و بر من تفضّل فرما.
خدايا، زبانم را به هدايت گويا كن، و پرهيزگاری را به من الهام فرما، و مرا به هر كاری كه پاكيزه‌تر است موفق بدار، و به هر چه پسنديده‌تر است برگمار.
خدايا، مرا به والاترين راه رهنمون باش و چنان كن كه بر دين تو بميرم و بر دين تو زنده شوم.
خدايا، بر محمد و خاندانش درود فرست و مرا از ميانه‌روی بهره‌مند فرما، و در زمره شايستگان درآور، و از راهنمايان راهِ هدايت و پايداري قرار ده، و در شمار بندگان نيكوكار خود وارد ساز. رستگاری روز قيامت را روزیِ من كن و از كمينگاه دوزخ به سلامت عبورم ده.
خدايا، چنان كن كه نفسِ من از آنچه رستگاری‌اش در آن است دل برندارد، و به آنچه سامان كارش در آن است نيز مشغول باشد؛ زيرا نفسِ من، اگر تو از گناه بازش نداری، حريص و آزمند است.
خدايا، چون غمگين شوم، تو همه چيز منی، و چون محروم گردم، اميد و آرزويم تويی، و چون مصيبتی به من رو كند، به درگاه تو زاری كنم، و هر چه از دستِ من رود، پيش تو باقی است، و هر چه تباه شود، به صلاح آوردن آن با توست، و هر چه ناپسند تو باشد، آن را دگرگون می‌سازی. پس بر من منّت گذار و پيش از رسيدن بلا، تن درستی‌ام ده، و پيش از آن كه نياز خواهم، توانگرم فرما، و پيش از آن كه گمراه شوم، راه راستم بنما. رنج آزار بندگان را از من بردار، و آسايش روز رستاخيز را به من ببخش، و نيكیِ هدايت را به من ارزانی كن.
خدايا، بر محمد و خاندانش درود فرست درود فرست و به لطف خود، آسيب حوادث را از من به دور دار، و با نعمت‌های خود مرا بپروران، و به كرم خويش اصلاحم فرما و دردم را چاره‌ساز، و در سايه امن خود پناهم ده، و جامه خشنودی خود بر من بپوشان، و چون كارها بر من پوشيده و مشكل شود، توفيقم ده كه درست‌ترين‌شان را انجام دهم، و چون امور به يكديگر درهم آميزند، پاكيزه‌ترين آنها را به من بنما، و چون مذاهب و ملل به ناسازگاری در افتند، مرا به آن مذهب كه بيش‌تر مايه خشنودی توست، راهنمايی كن.
خدايا، بر محمد و خاندانش درود فرست و بر سرم تاج بی‌نيازی بگذار، و بر آنم دار كه كارها را به نيكوترين شكل انجام دهم و بر هدايتِ تو راست و پابرجا باشم. مرا به روزیِ بسيار و زندگی راحت ميازمای، و گذران زندگی‌ام را بر من سخت و بغرنج مساز. دعايم را اجابت نشده به من برمگردان، كه من برای تو همتايی نمی‌دانم و با وجود تو ديگری را نمی‌خوانم.
خدايا، بر محمد و خاندانش درود فرست و مرا از اسراف كاری باز دار، و روزی‌ام را از بلای تباهی ايمن دار، و دارايی‌ام را بركت ده و بر آن بيفزای، و در كار انفاق راه درستِ نيكی كردن را به من بنمای.
خدايا، بر محمد و خاندانش درود فرست و رنج كسبِ معاش را از من بردار، و از جايی كه گمان نمی‌برم، مرا روزی ده، تا به جای عبادت تو به جستجوی روزي نپردازم و از عواقب آن بر دوش خود باری گران فراهم نسازم.
خدايا، آنچه را خواستارم، به قدرت خود روا گردان، و از آنچه بيمناكم، به عزّت خويش در امانم دار.
خدايا، بر محمد و خاندانش درود فرست و عزّت و آبرويم را با توانگری حفظ فرما، و منزلتم را با تنگ دستی به خواری ميفكن تا از روزی خواهانت روزی بخواهم و دست نياز به سوی مردمان فرومايه پيش آورم، و آنگاه به ستايش كسی كه به من چيزی بخشيده فريب خورم و به نكوهش آن كه چيزی از من دريغ داشته مبتلا گردم، حال آن كه تنها تویی كه می‌بخشي و نمی‌بخشی.
خدايا، بر محمد و خاندانش درود فرست و مرا تندرستی ده تا بندگي كنم، و آسودگی بخش تا دل از اين جهان بردارم، و دانشی عنايت كن كه با عمل همراه گردد، و پارسايی‌ای ده كه با ميانه‌روی توأم باشد.
خدايا، عمرم را با بخشايش خود به پايان بَر، و آرزويم را در اميد بستن به رحمت خود محقّق فرما، و راهم را در رسيدن به خشنودی خود آسان ساز، و كردارم را در همه حال نيكو گردان.
خدايا، بر محمد و خاندانش درود فرست و مرا هنگام غفلت به ياد خويش انداز، و در روزهای فرصت، به فرمانبری خود به كارم گير، و برای رسيدن به محبت خود، راهی آسان پيش پايم گذار، و با آن، خير اين جهان و آن جهانِ مرا كامل گردان.
خدايا، بر محمد و خاندانش درود فرست؛ مانند برترين درودها كه پيش از او بر كسی از آفريدگانت فرستاده‌ای، يا پس از او بر كسی از آفريدگانت خواهی فرستاد، و ما را در دنيا و آخرت نيكی عطا فرما، و به رحمت خود، ما را از عذاب آتش نگاه دار.»
محمدمهدی رضایی/ مترجم «صحیفه سجادیه»
تمجید رهبری از ترجمه محمدمهدی رضایی بر «صحیفه سجادیه»
رهبر معظم انقلاب در دیدار شاعران مذهبی‌سرا که در اسفندماه سال 96 برگزار شد، شاعران را به استفاده از مضامین دعاهای نقل‌شده از ائمه معصومین (ع) برای شعرسرایی توصیه کردند. ایشان به‌طور خاص از صحیفه سجادیه نام برده و فرمودند: «دعاهایی که در صحیفه‌ی سجّادیّه است معارف است. این معارف را بخوانید، اینها را یاد بگیرید تا بتوانید ان‌شاءالله وظیفه را انجام بدهید.» رهبر انقلاب در این دیدار به ترجمه‌ای جدید از صحیفه‌ی سجادیه به قلم حجت‌الاسلام والمسلمین محمدمهدی رضایی اشاره کرده و از آن تمجید کردند.
علاقه‌مندان برای دسترسی به این ترجمه از «صحیفه سجادیه» می‌توانند به لینک مراجعه کنند.
نظر شما