در این زمینه ساعتی با سیدعلیرضا طیرانی؛ مدیر امور کتابخانهای مجلس شورای اسلامی درباره اقدامات و برنامه‌های این مجموعه به گفت‌وگو نشستیم. او 20 سالی می‌شود که در کتابخانه مجلس شورای اسلامی مشغول کار است.
بخش عمده کتاب‌های چاپی این کتابخانه شامل چه موضوعاتی می‌شود؟
کتاب‌های این کتابخانه عمدتاً در زمینه‌های حقوق، علوم سیاسی، علوم دینی، علوم اجتماعی، تاریخ، ادبیات و هنر، با تأکید بر اسلام‌شناسی و ایران‌شناسی است. این کتابخانه بر اساس فلسفه وجودی کتابخانه‌های پارلمانی تأسیس شده و علاوه بر ذخیره کتاب‌ها و گنجینه‌های خطی و اسنادی، منابع آن برای پشتیبانی اطلاعاتی نمایندگان مردم و متناسب با کارگروه‌های کمیسیون‌های مجلس فراهم آمده است. باید تأکید کرد که کتابخانه مجلس به طور عمده در حوزه علوم انسانی و به طور خاص در زمینه ایران‌شناسی فعال است و از دیگر منابع این کتابخانه، تعدادی پایان‌نامه قدیمی و جدید در مقاطع کارشناسی ارشد و دکترا متعلق به دانش‌آموختگان داخلی و خارجی است.
فعالیت‌ها در این کتابخانه در چه گروه‌هایی دسته‌بندی می‌شوند؟
فعالیت‌های امور کتابخانهای به چهار بخش تقسیم می‌شود: نخست سالن کتابخانه اصلی، دوم بخش خطی که دارای کتاب‌های خطی نادر و قدیمی است، بخش سوم نشریات است که قدمت زیادی دارد و بخش چهارم کاوش است که منابع دیجیتال را در بر می‌گیرد.
در زمینه دیجیتال‌سازی چه زمانی نخستین اقدامات انجام شد و الان در چه مرحله‌ای است؟
در این زمینه در گام اول و با اولویت‌بندی منابع، نسخه‌های خطی، نشریات و به تعدادی محدود اسناد را دیجیتال‌سازی کردیم. عکس‌برداری از نسخه‌های خطی و تهیه میکروفیلم به منظور حفاظت از آن‌ها در سال 1330 شروع شد و در این زمینه کتابخانه مجلس شورای اسلامی از اولین کتابخانه‌هایی بود که نسخه‌های خطی را روی فیلم‌های 16 میلی‌متری و 8 میلی‌متری ذخیره می‌کرد. اما به شکل امروزی از سال 1387 در زمینه دیجیتال‌سازی اقدام کردیم. در واقع در زمینه دیجیتال‌سازی منابع کتابخانه مجلس شورای اسلامی به عنوان یک کتابخانه پیشرو در سطح کشور است. در سال 1390 نیز به عنوان اولین کتابخانه دیجیتال در زمینه نسخ خطی در کشور و خاورمیانه به صورت رسمی فعالیت خود را آغاز کردیم. در آن زمان حدود 16 هزار جلد نسخه خطی را به صورت تمام عکس در بستر کتابخانه دیجیتال قرار دادیم.
کمی درباره تعداد منابع و کتاب‌های این کتابخانه برایمان بگویید.
570 هزار جلد کتاب چاپی در این کتابخانه وجود دارد و بیشتر تمرکز ما ـ همان‌طور که قبلاً توضیح دادم ـ حوزه علوم انسانی است. در بخش خطی نیز بیش از 27 هزار نسخه خطی داریم که از گنجینه‌های ارزشمند در کشور به شمار می‌آید و یکی از قدیمی‌ترین کتاب‌ها در این بخش، کتاب «التفهیم» ابوریحان بیرونی است که به قرن پنجم هجری برمی‌گردد و ثبت جهانی شده. همچنین حدود 14 هزار جلد کتاب چاپ سنگی و سربی داریم. در بخش نشریات نیز حدود پنج هزار عنوان مجله که چیزی در حدود 45 هزار مجلد است از نشریات قدیمی ایرانی، عربی و لاتین در آرشیو ما نگهداری می‌شود.
کتابخانه مجلس شورای اسلامی چه تعداد عضو دارد و ساعت مراجعه چگونه است؟
در گذشته‌ای نه چندان دور، عضوگیری داشتیم اما از سال 1388 با این دیدگاه که کتابخانه مجلس متعلق به همه اقشار جامعه و به‌قولی کتابخانه خانه ملت است، تصمیم گرفته شد همه مردم بتوانند با کارت ملی از کتابخانه استفاده کنند و اکنون استفاده برای عموم آزاد است و علاقه‌مندان می‌توانند هر روز از ساعت 8 تا 18 از خدمات کتابخانه استفاده کنند.
بخش عمده مراجعه‌کنندگان شما را چه گروهی تشکیل می‌دهند؟
ازآنجاکه بیشتر منابع ما حوزه علوم انسانی را پوشش می‌دهد، مراجعه‌کنندگان عمومی ما در حوزه علوم انسانی هستند. هرچند مراجعه‌کننده خاص هم داریم؛ به عنوان مثال کتابخانه به پژوهشگرانی که در حوزه خطی کار می‌کنند خدمات می‌دهد. در حال حاضر روزانه حدود 110 تا 120 نفر از خدمات کتابخانه و از منابع مختلف استفاده می‌کنند.
اگر اشتباه نکنم، کتابخانه مجلس شورای اسلامی به دلیل حسن اعتماد افراد مختلف پذیرای کتابخانه‌های اهدایی بسیار زیادی است. کمی در این زمینه برایمان بگویید.
ما از معدود کتابخانه‌هایی هستیم که وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی از میان کتاب‌هایی که در سطح کشور منتشر می‌شود، تعدادی را به ما اهدا می‌کند و در واقع یک کتابخانه واسپاری هستیم. علاوه بر آن با توجه به نیاز کتابخانه در طول سال و شرکت در نمایشگاه‌های مختلف نیز کتاب خریداری می‌کنیم. در بخش خطی نیز برای اینکه کتابخانه مجموعه شناخته شده‌ای است، اشخاصی بوده‌اند که کتابخانه‌های خود را به ما اهدا کرده‌اند. بخش قابل توجهی از منابع و دستنوشته‌های این کتابخانه، کتب اهدایی بزرگان و فرهیختگانی است که با هدف توسعه علم، مجموعه خویش را وقف این کتابخانه کرده‌اند. بعضی از این مجموعه‌های اهدایی عبارتند از مجموعه احتشام‌السلطنه، مجموعه سیدمحمد طباطبائی، مجموعه رهی معیری، مجموعه پروانه، مجموعه پارسیان هند، مجموعه نجم‌الدوله، مجموعه فیروز، مجموعه سید جمال‌الدین اسدآبادی، مجموعه امام جمعه خویی، مجموعه غلام‌حسین سرود، مجموعه جعفر سلطان القرائی، مجموعه کریم‌زاده تبریزی، مجموعه ملک مدنی و مجموعه صدر الافاضل.
تعامل نمایندگان مجلس شورای اسلامی با این کتابخانه چگونه است؟
متاسفانه در دوره‌های مختلف نتوانستیم ارتباط قابل قبولی با نمایندگان مجلس داشته باشیم که البته این وظیفه ما کتابدارن است که با ارائه راهکارهای مختلف و به هر نحو ممکن، جذب حداکثری داشته باشیم. در این زمینه با توجه به دیدگاه‌های مثبت ریاست کتابخانه، طرح‌ها و پیشنهاداتی ارائه شده است تا با بررسی کارشناسی بیشتر آن‌ها خدمات بهتری به نمایندگان ارائه کنیم. البته در گذشته قسمتی از مجلس به کتابخانه اختصاص داشت و دو کارشناس، خدمات مستقیم به نمایندگان مجلس ارائه می‌دادند؛ ولی متاسفانه بعد از مدتی این خدمات متوقف شد. در هر صورت همان‌طور که گفتم این وظیفه ما است و با توجه به در اختیار داشتن ابزارهای فناورانه، به دنبال راهکارهایی هستیم تا به نیازهای اطلاعاتی و کتابخانهای نمایندگان در کمترین زمان ممکن و بدون محدودیت مکانی پاسخ دهیم.
کمی درباره این برنامه‌ها برایمان توضیح بدهید.
سیستم خدمات مرجع مجازی به نمایندگان، یکی از این برنامه‌ها است که در تلاشیم تا از طریق یک درگاه مشخص با سطح امنیتی قابل قبول، اطلاعات و منابع مورد نیاز تخصصی نمایندگان را در کوتا‌ه‌ترین زمان ممکن در اختیار آن‌ها قرار دهیم. میز مرجع مجازی نمایندگان در واقع داشبوردی مدیریتی است که هر یک از نمایندگان محترم در کنار در اختیار داشتن کتابخانه‌های شخصی، امکان دریافت اطلاعات در موضوعات مختلف تخصصی مورد نیاز با توجه به نوع فعالیت در کمیسیون‌های مرتبط همچنین کمک در ارائه نظرات و راهکارهای متکی بر منابع معتبر علمی، تاریخی و سیاسی روز را در تدوین هرچه بهتر قوانین و مقررات در مجلس شورای اسلامی میسّر می‌سازد.
چه خدماتی در این زمینه پیش‌بینی کرده‌اید؟
سه نوع خدمت در این طرح پیش‌بینی شده است؛ اول اینکه در صحن علنی مجلس بتوانیم درگاهی در اختیار نمایندگان قرار دهیم تا اگر به دنبال مطلبی بودند، بتوانیم خدمات سریع ارائه دهیم. نوع دیگر خدمات ارسال بسته‌های اطلاعاتی مورد درخواست نمایندگان در موضوعات علمی و تخصصی مختلف و مطرح شده در کمیسیون‌های تخصصی و یا حتی صحن علنی است و در آخر طراحی اپلیکیشن موبایلی به منظور ارائه خدمات کتابخانهای به نمایندگان مردم؛ به عنوان مثال اگر نماینده‌ای قرار است درباره موضوع کارآفرینی و کسب و کارهای نوپا در کمیسیون مربوطه صحبت کند، مطالب دست اول موجود در کتابخانه را با بهره‌گیری از کارشناسان خبرهای که در کتابخانه داریم و به صورت غربال شده در یک بسته اطلاعاتی جامع و کامل شامل اخبار، کتاب، مجله و یا حتی اسناد به صورت دیجیتال برای ایشان ارسال کنیم.
پس برای حضور نمایندگان به صورت فیزیکی در کتابخانه خیلی نمی‌شود برنامه‌ریزی کرد و کارهای شما بیشتر مبتنی بر ارائه خدمات از راه دور است.
بله، شاید مشغله‌های کاری مهم‌ترین دلیل آن است. البته ما شاهد حضور نمایندگان هستیم، اما خیلی محدود و کم و این وظیفه ما است که منابع مورد نیاز را در اختیار ایشان قرار دهیم. همان‌طور که گفتم این برنامه‌ها را در دستور کار داریم و امیدواریم با حمایت‌هایی که از کتابخانه می‌شود، بتوانیم این طرح را اجرایی کنیم. در حقیقت با برنامه‌ریزی از راه دور، دسترس‌پذیری برای منابع را فراهم کنیم.
نظر شما