به گزارش خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)، محمد رنجبری نامی آشنا در عرصه مدیریت فرهنگی کشور به شمار می‌آید؛ چهره‌ای که حضور در پست‌ها و سمت‌های مختلف فرهنگی را تجربه کرده است. او از سال 1361 در وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی مشغول کار است، ابتدا مدتی در سازمان مدارک فرهنگی انقلاب اسلامی مشغول کار شد و پس از آن به معاونت فرهنگی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی رفت و تا پایان سال 1374 به عنوان مشاور اجرایی این معاونت فعالیت کرد. حضور در معاونت پژوهشی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی به عنوان مدیرکل آموزش و سپس مدیرکلی امور استان‌ها این وزارتخانه ازجمله فعالیت‌های رنجبری به شمار می‌آید.
 
او از سال 1378 در مقام مدیرعاملی به موسسه خانه کتاب آمد و پس از پنج سال بار دیگر به ستاد مرکزی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی برگشت و به عنوان مشاور وزیر و مدیرکل تشکیلات بودجه فعالیت کرد و در سال 1387 با 26 سال خدمت بازنشسته شد. در کارنامه فعالیت‌های رنجبری حضور درمراکز فرهنگی‌وهنری شهرداری تهران، سازمان تامین اجتماعی، مدیراجرایی انجمن خوشنویسان، مدیر اجرایی انجمن فرهنگی ناشران کودک و نوجوان، کانون جهانگردی و اتومبیلرانی و عضو هیات مدیره شرکت تعاونی کارآفرینان نیز دیده می‌شود.
 
از رنجبری کتاب «تحولات نشر در دهه 70» هم منتشر شده است و موضوعاتی که در این گفت‌وگو به آن اشاره شده است، بعضا در این کتاب به تفصیل آمده است.
 
هفته کتاب در ابتدا با چه هدفی و چگونه کار خود را شروع کرد؟
حمایت، هدایت و نظارت برحوزه نشر کتاب از جمله فعالیت مهم وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی است که در کنار حوزه‌های دیگر شامل سینما، موسیقی، تئاتر، هنرهای تجسمی، مطبوعات، ماموریت‌های اساسی این وزارتخانه را تشکیل می‌دهد. در سال‌های پس از پیروزی انقلاب اسلامی دو مناسبت تاثیرگذار در حوزه کتاب و کتاب‌خوانی پایه‌گذاری شد. نخست طراحی و برگزاری کتاب سال جمهوری اسلامی ایران و دیگری طراحی و برگزاری نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران را می‌توان نام برد. در اواخر دهه 60 بنابر تصمیم مسئولان وقت معاونت امورفرهنگی که در واقع امور مربوط به کتاب در وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی را بر عهده دارد، سیاست‌هایی برای جهش در توسعه کتاب و کتاب‌خوانی،‌ انتشار کتاب و در نتیجه ایجاد شوق و انگیزه درجامعه به خصوص قشر نوجوان و جوان برنامه‌ریزی شد. طبیعی است که برای اجرای سیاست‌های طرح شده، باید فعالیت‌هایی تعریف می‌شد. من آن زمان مشاور معاون فرهنگی وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی بودم و به همراه دو تن از همکاران علی زارع‌زاده و حسین صالحی در یک گروه سه نفره طرح هفته کتاب را نوشتیم. این طرح به احمد مسجدجامعی؛ معاون فرهنگی وقت ارائه و با استقبال وی روبه‌رو شد. سپس طرح برگزاری هفته کتاب مورد تایید وزیر وقت آقای علی لاریجانی قرارگرفت و با تهیه طرح عملیاتی به عنوان دبیر اولین دوره هفته کتاب جمهوری اسلامی ایران انتخاب شدم.
 
از نخستین طرح‌ها و برنامه‌هایی که در اولین دوره به آن پرداختید، به چه موردهایی می‌‌توانید اشاره کنید؟
 مهم‌ترین اقدام در مرحله اول نام‌گذاری روزهای هفته کتاب بود. در اولین هفته کتاب، روزها به ترتیب «کتاب و کتاب‌خوانی»، «کتاب، کودک و نوجوان»، «کتاب، دانشگاه و حوزه»، «کتاب، پدیدآورندگان و تولیدکنندگان»، «کتاب و میراث فرهنگی»، «کتاب، کتابخانه، اطلاع رسانی» و «کتاب و محراب» نام‌گذاری شدند. همانگونه که از نام‌گذاری روزها مشخص است، جامعه هدف فراگیر شدن امر کتاب‌خوانی در سطح جامعه و همه اقشار را در سطح ملی شامل می‌شد‌.
 
توجه به قشر نونهال و نوجوان در این برنامه‌ریزی‌ها چگونه بود؟
از برنامه‌های مهم این هفته، ورود کتاب به مدارس کشور بود؛ زیرا این موضوع در توسعه و ترویج کتاب‌خوانی تاثیر به‌سزایی داشت و معتقد بودیم که اگر کودکان ما از سنین پایه کتاب‌خوان باشند، در آینده آن‌ها و جامعه موثرخواهد بود. در همین راستا درایام هفته کتاب، برای برگزاری هزار نمایشگاه در هزار مدرسه کشور برنامه‌ریزی شد. برای انجام این عملیات بزرگ در سطح ملی جلساتی با جمعی از ناشران کودک و نوجوان برگزار شد و آن‌ها پذیرفتند که مجری برگزاری نمایشگاه بشوند. با مشارکت آن‌ها نمایشگاه کتاب در 360شهرستان، تعداد هزار مدرسه برگزار شد. این کار نیازمند هماهنگی با وزارت آموزش و پرورش بود و از آنجایی که این وزارتخانه دو ناشر به نام‌های تربیت و مدرسه داشت، مدت زمان زیادی برای هماهنگی صرف شد. به هرحال کتاب‌ها توسط کارشناسان ممیزی و مدارس انتخاب شدند. برای هر نمایشگاه، فهرست کتاب‌ها مشخص، زمان‌بندی آن‌ها تعیین و کتاب‌ها ارسال شد، هم‌زمان با دومین روز هفته کتاب در مدارس نمایشگاه‌ها افتتاح شدند. علاوه بر نمایشگاه‌ها، برگزاری مسابقات کتاب و کتاب‌خوانی در کنار نمایشگاه‌ها برگزار شد و به برگزیدگان کتاب اهدا و در پایان نیز بخشی از کتاب‌ها به کتابخانه مدارس اهدا شدند. در اولین هفته کتاب با مشارکت وزارت کار و کارخانجات نمایشگاه کتاب در ده‌ها کارخانه برگزار شد.
 
به قشر دانشجویی چه میزان در برنامه‌های هفته کتاب توجه ‌شد؟
از دیگر برنامه‌های هفته کتاب برگزاری نمایشگاه کتاب در دانشگاه‌ها بود که خوشبختانه در تعامل با دفتر مرکزی جهاد دانشگاهی برنامه‌های مختلفی از جمله جایزه کتاب سال دانشجویی را دنبال کردیم. این جایزه در اولین دوره هفته کتاب برنامه‌ریزی و در دومین هفته کتاب برگزار شد. همچنین مسابقات کتاب‌خوانی و نقد کتاب از برنامه‌های این هفته برای قشر دانشجو بود.
و چه برنامه‌هایی برای حوزه‌های علمیه و مساجد کشور داشتید؟
برگزاری نمایشگاه کتاب درحوزه‌های علمیه و مساجد کشور و برگزاری مسابقات کتاب و کتاب‌خوانی و از دیگر برنامه‌های اولین هفته کتاب بود. در آن سال‌ها به تازگی کانون‌های فرهنگی هنری مساجد شکل گرفته بود و با کمک این کانون‌ها در مساجد نمایشگاه کتاب برگزار که با استقبال خوبی از سوی مردم روبه‌رو شد.
 
کمی هم درباره برگزاری نمایشگاه کتاب در کارخانه‌ها برایمان بگویید.
از دیگر برنامه‌های هفته کتاب مشارکت و هماهنگی با وزارت کار و امور اجتماعی، وزارت صنایع به منظور برگزاری نمایشگاه کتاب در کارخانجات، مسابقات کتاب و کتاب‌خوانی و کتاب با تخفیف بود که مورد استقبال کارگران قرار گرفت.
 
استقبال مراکز و نهادهای مختلف از هفته کتاب چگونه بود؟
انصافا باید گفت همکاری و مشارکت وزارتخانه‌ها و سازمان‌ها و نهادها شامل جهاد دانشگاهی، وزارت کار و امور اجتماعی وزارت کشور، وزارت آموزش و پرورش، وزارت فرهنگ و آموزش عالی، وزارت جهاد سازندگی، وزارت پست و تلگراف و تلفن، سازمان تبلیغات اسلامی، سازمان صدا و سیما و مطبوعات کشور و همچنین تمام بخش‌های وابسته به وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی چشم‌گیر و مطلوب بود.
 
سایر برنامه‌ها در این هفته چه بود؟
برگزاری ده‌ها نمایشگاه تخصصی مرتبط با کتاب، نمایشگاه کتاب در کتابخانه‌ها، خانه‌های فرهنگی روستایی، وزارتخانه‌ها و سازمان‌ها و نهادها. برای اولی‌ن بار تولید کتاب همراه، تولید و پخش سرود کتاب، چاپ تمبر یادبود ازجمله دیگر فعالیت‌ها در اولین هفته کتاب بود.
 
انتخاب آبان ماه از همان زمان شروع شد؟
هفته آخر آبان ماه که 24 آبان با مصوبه شورای عالی انقلاب فرهنگی روز کتاب و کتاب‌خوانی نام‌گذاری شده بود را انتخاب کردیم؛ زیرا مدارس و دانشگاه‌ها در مهر ماه فعالیت خود را شروع می‌کردند و بهترین زمان همان نیمه دوم آبان ماه بود.
 
در آستانه بیست‌وششمین دوره هفته کتاب جمهوری اسلامی ایران، به نظر شما این رویداد تا چه میزان توانسته به اهدافی که برای آن پیش‌بینی شده است، نزدیک شود؟
من اکنون آمار دقیقی از برنامه‌های هفته کتاب در سال‌های اخیر ندارم اما معتقدم فعالیت‌هایی که نهادینه می‌شود، لازم است مورد ارزیابی قرار گیرد و در صورت نیاز فعالیت‌ها اصلاح و متناسب با زمان تغییر یابد. زمانی که جریان هفته کتاب فعالیت خود را آغاز کرد، اهدافی برای آن در نظر گرفته شد که اکنون زمان بازنگری و بررسی آن‌ها است. به عنوان مثال باید دید که برگزاری نمایشگاه کتاب در مدارس در این دوره‌ها چه تاثیری بر کتابخوانی دانش‌آموزان و نسل کودک و نوجوان داشته است. معتقدم که باید در هر یک از زمینه‌ها تاثیرگذاری برنامه‌ها را بررسی کنیم و میزان تاثیر آن برای قشر نوجوان چه میزان بوده است. در دوره‌های نخست امکان پژوهش زیاد نبود و ما به دنبال توسعه کار بودیم. به عنوان مثال برگزاری نمایشگاه کتاب در کارخانه‌ها یکی دیگر از برنامه‌‌های ما در هفته کتاب بود.
 
به  نظر شما اینکه اکنون سازمان‌ها و نهادهای مختلف درگیر برنامه‌های هفته کتاب هستند، چه میزان موثر است؟
در اولین دوره مقام معظم رهبری پیام مهمی صادر فرمودند، رئیس قوه قضاییه در مراسم افتتاحیه اولین دوره هفته کتاب، و رئیس جمهوری در مراسم تجلیل ازخادمان فرهنگ مکتوب حضور داشتند اما این روزها دیگر حضور مقامات عالی‌رتبه بسیار کمرنگ شده است. سعی می‌کردیم همه مدیران عالی کشور و شخصیت‌های فرهنگی را در این هفته به نوعی درگیر کنیم تا حضور موثر داشته باشند. به نظرم در این زمینه ابتدا باید هدف خود را مدنظر داشته باشیم. در سال‌های اخیر گاهی دیده می‌شود که اقدامات طول سال یک سازمان یا نهاد در هفته کتاب معرفی می‌شود که به نظرم این کافی نیست و با اهداف اولیه فاصله دارد. همچنین تاثیرگذاری این طرح‌ها و کارها باید در قالب پژوهش بررسی شود.
 
به نظر شما اگر این برنامه‌ها در طول سال برگزار شود، اثرگذاری بهتری دارد یا در یک هفته؟
این کار نیز نیازمند پژوهش و تحقیق است. من فکر می‌کنم بسیاری از برنامه‌های هفته کتاب باید از حالت نمایشی خارج شود و شکل عملی و تاثیرگذار به خود بگیرد.
 
در راستای سیاست‌های توسعه و ترویج کتابخوانی، علاوه بر برگزاری هفته کتاب چه اقداماتی توسط معاونت امور فرهنگی طراحی و انجام شده است؟
با هدف حمایت از نشر کتاب از یک‌ سو و کمک به تسهیل در دسترسی دانشجویان و طلاب و پژوهشگران و اساتید دانشگاه‌ها به کتاب از سوی دیگر تهیه و انتشار بن کتاب طراحی و انتشار یافت و با همکاری وزارتخانه‌های علوم، آموزش و پرورش، بهداشت و درمان و سازمان تبلیغات اسلامی توزیع شد. همچنین به منظور توسعه و گسترش اطلاع‌رسانی تولید و نشر کتاب، انتشار نشریات مختلف اطلاع‌رسانی و نقد کتاب و موسسه خانه کتاب و خبرگزاری کتاب بنیان‌گذاری شدند. علاوه برآن برای حمایت و کمک به تولید و انتشار کتاب‌های مرجع و نفیس، طرح و آئین‌نامه کمک به ناشران و نویسندگان این نوع کتاب‌ها در معاونت امور فرهنگی تصویب و مورد اجرا گذاشته شد که در طول آن سال آثار ارزشمندی توسط ناشران و با حمایت وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی منتشر شد.  
 به نظر شما کدام بخش‌ها در هفته کتاب مغفول باقی مانده است؟
به نظر من در این زمینه برگزاری نمایشگاه یا طرح اهدای کتاب به مهدکودک‌ها از جمله موضوعاتی به شمار می‌آید که از آن غفلت شده است. زنگ کتاب‌خوانی، نقاشی کتاب و توزیع کتاب‌های تصویری از جمله کارهایی است که می‌توان برای این گروه سنی انجام داد. همچنین معتقدم که در برنامه‌ریزی‌های هفته کتاب باید به جامعه روستایی نیز توجه بیشتری شود و طرح‌ها فقط به کلان‌شهرها محدود نشود. نیاز است که برای این کارها برنامه‌ریزی مدون و منسجمی انجام داد، البته شاید در پاسخ این حرف بگویند که به بودجه بیشتر نیاز داریم اما من می‌گویم که گاهی می‌توان با برنامه‌ریزی از ظرفیت‌های سایر نهادها و استانی به خوبی در طرح‌ها استفاده کرد، زیرا اصل برنامه این بوده است که توجه مردم به  امرکتاب و کتاب‌خوانی بیشتر شود.

و در پایان آیا پیشنهادی برای رشد و ارتقای برنامه‌های هفته کتاب دارید؟
من معتقدم بن‌ کتاب را به جای اینکه به شکل فعلی توزیع شود به خرید کتاب برای مخاطبان خود اختصاص یابد. صنعت نشر بخش دانشگاهی ما امروز با معضل کتاب‌های قاچاق و کپی‌ روبه‌رو است، زیرا دانشجویان و استادان به دلیل هزینه‌ کتاب و مشکلات دیگر، جزوه را ترجیح می‌دهند. در این میان ما می‌توانیم با همان بن‌های مجموعه‌ای، کتاب‌های مورد نیاز دانشجویان را خریداری کرده،‌ در کتابخانه دانشگاه‌ها قرار دهیم و به جای اینکه از هر کتاب یک یا دو نسخه باشد، 20 نسخه باشد تا جمع بیشتری از دانشجویان به آن دسترسی داشته باشند. بر این باور هستم که این سرمایه‌گذاری باید نتیجه داشته باشد و برنامه‌ریزی‌ها را باید تغییر داد.