به گزارش خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)، نشست تخصصی «چهل شاهد» با موضوع «بررسی ۴۰ سال تئاتر و ادبیات نمایشی انقلاب اسلامی و دفاع مقدس» با حضور ‌رحمت‌لله امینی و سید حسین فدایی حسین  از نویسندگان و پژوهشگران حوزه تئاتر انقلاب اسلامی و دفاع مقدس در موزه انقلاب اسلامی و دفاع مقدس برگزار شد.
 
در ابتدای این نشست رحمت‌الله امینی با اشاره به زمینه‌های پیدایش تئاتر انقلاب اسلامی گفت: انقلاب اسلامی باعث شد تئاتر هم مثل بقیه پدیده‌‌ها تحت تاثیر قرار بگیرد‌. تحولات تئاترنه از 57 که از سال های پیش از آن آغاز شد و خود نمایش به معنای عام کلمه پدیده‌ای بود که در شناخت انقلاب و بسترسازی برای انقلاب موثر بود‌.
 
این استاد دانشگاه افزود: موضوعات و مفاهیمی که در نمایش‌هایی به دوراز روال‌های رایج نمایش حتی بدون مجوز و زیرزمینی مطرح می‌شد، بسترسازی‌هایی بود که در تئاتر انقلاب انجام گرفت. نمایش توانست در بستر تازه‌ای به نام انقلاب اسلامی فعالیت کند و گونه‌های مختلفی از نمایش در بستر انقلاب به‌وجود آمد که از نظر فنی و ساختار همان چیزی بود که به نام تئاتر می‌شناسیم، اما محتوای بیان شده متناسب با فضای انقلاب بود. تئاتر بعد از انقلاب شیوه و روش متفاوتی را در محتوای نمایش بوجود آورد.
 
وی اظهار کرد: پدیده تئاتر در بدو ورود به کشور تحت تاثیر نگاه های گروه های چپ قرار داشت و تئاتری که بخشی از آن بستر ساز تئاتر انقلاب بود متاثر از نگاه چپ بود و آنچه در اوایل انقلاب رخ داد بخشی از همان نگاه بود.
 
این نویسنده و پژوهشگر حوزه تئاتر ادامه داد: در ابتدای انقلاب نمایش‌هایی اجرا شد که ازنظر نگاه محتوای انقلاب اسلامی نداشتند، اما نگاه مبارزه‌جویانه داشتند. نمایش‌های بهزاد فراهانی، بهروز غریب‌پور و محمد رحمانیان از این جمله‌اند و در کنار این آثار‌، در حوزه هنری جریان جدیدی به‌وجود آمد و افرادی  مانند فناییان‌، رسول ملاقلی‌پور‌، سعید کشن فلاح‌، فرج‌الله سلحشور‌، بهزاد بهزادپور‌، مجید مجیدی و  محمد کاسبی در حوزه هنری که آن روز‌‌ها حوزه هنر و اندیشه انقلاب اسلامی بود فعالیت کردند که برایشان اندیشه اسلامی مهم بود و یک حرکت جدید را آغاز کردند.
 
امینی گفت: ما هشت سال درگیر جنگ شدیم‌. تئاتر به اقتضای زمان خود وارد دفاع مقدس شد و توانست وظیفه خود را انجام دهد و در کنار آن تئاتری داشتیم که مسیر خود را به‌عنوان یک هنر زیباشناسانه به موازات کار خود را انجام می‌داد‌. در سال‌های اول دفاع مقدس نگاه تئاتر به مقتضای آن روزها تبلیغی بود، مخاطب خود را هم داشت و موفق عمل کرد‌. آرام آرام که سال‌های جنگ را پشت‌سر گذاشتیم، نگره‌های تحلیلی‌تر وارد تئاتر شد. تئاتر در دفاع مقدس تمام تلاشش این بود که هم پای دیگر اقشار جامعه باشد.
 
وی بیان کرد: ما در نمایش بیش از دو هزار سال با درام دنیا فاصله داریم با این وجود می‌توانیم بگوییم توانستیم به سرعت درآن رشد کنیم‌. ما در دوران دفاع مقدس افرادی داشتیم که توانمند بودند. علی منتظری با راه‌اندازی تئاتر فجر بچه‌های تئاتر دفاع مقدس را معرفی کرد. عزت‌الله مهرآوران‌، علی‌اکبر قاضی نظام‌، اسمعیل خلج و نصرت‌الله صیافی از کرمانشاه و رضا صابری از مشهد هنرمندان توانمندی بودند که از شهرستان‌‌ها برخاستند و کارهایی خوبی را ارائه دادند. علی‌اکبر رادی در نمایش «آهسته با گل سرخ» اجرای موفقی در حوزه دفاع مقدس داشت.
 
این استاد دانشگاه ادامه داد: بعد از جنگ، نمایش پختگی لازم را به‌دست آورد و از نگاه تهیجی و تبلیغی به نگاه تحلیلی رسید. در نمایش بعد از جنگ آدم‌های شاخصی در ادبیات نمایشی مانند علیرضا نادری، محمد چرمشیر‌، حسین فدایی حسین و... ظهور کردند.
 
امینی با اشاره به حوزه‌های تصمیم‌گیری‌‌ها در عرصه تئاتر افزود: متاسفانه برخی از تصمیم‌گیری‌‌ها در حوزه نمایش مبتنی بر تحلیل فردی است و این باعث نابودی اندیشه‌‌ها و افکار هنرمندان می‌شود. باید هم کمدی شبانه با نظارت درست بدون آسیب زدن به بنیان‌های خانواده داشته باشیم و هم تئاتر معترض و منتقد دانشجویی. تئاتر باید دمل‌های چرکین جامعه را بترکاند‌. تئاتر  برای این‌که کار ویژه خود را انجام می‌دهد، علیرغم این‌که تکنولوژیک نیست، همچنان در دنیای تکنولوژیک نفس می‌کشد.
 
وی وظیفه امروز هنرمندان عرصه تئاتر را پرداختن به آسیب‌های دوران جنگ تحمیلی دانست و گفت: امروز باید به آسیب‌های جنگ با نگاه تحلیلی پرداخته شود. من به آینده تئاتر امیدوارم. خوشبختانه افراد بزرگی مثل مقام معظم رهبری در کشور هستند که نگاه عمیق و درونی‌شان نه تنها منفی نیست، بلکه مثبت است.
 
امینی در پایان تصریح کرد: از نظر کمی در ادبیات نمایشی رشد خوبی داشته‌ایم‌. از لحاظ نمایشنامه‌نویسی رشد چشمگیری کردیم، ولی برای کشوری که انقلابش فرهنگی بود، انتظارمان بیشتر است. دماسنج پیشرفت تئاتر است. اتفاق بدی که الان افتاده این است که تمام اتفاقات تئاتری در تهران رخ می‌دهد و این پست رفت است. در حالی‌که حتی در دوران جنگ تحمیلی  این‌گونه نبود، اما امروز قبله آمال همه تئاتری‌‌ها تهران شده است.
نمایش‌های بعد از انقلاب، نمایش‌های معرف انقلاب است
 
در ادامه این نشست سید حسین فدایی حسین گفت: تئاتر انقلاب اسلامی، معرفی‌کننده  انقلاب اسلامی است و به نوعی آنچه این‌گونه را دربرمی‌گیرد، گفتن از انقلاب اسلامی است و باید به این نکته توجه کنیم‌. آنچه به نظر من در حوزه تئاتر انقلاب قابل بررسی است، نمایش‌هایی است که بعد فروکش کردن شور انقلابی هیجانات انقلاب شکل گرفت‌. نمایش‌های بعد از انقلاب، نمایش‌های معرف انقلاب است.
 
این نویسنده و پژوهشگر افزود: تئاتر به زمان محدود نمی‌شود‌. هنر می‌تواند مانا باشد و در هر زمانی حرفی برای گفتن داشته باشد‌. هنرمند باید حرف زمان خود را به‌گونه‌ای بزند که در هر زمانی قابل‌بیان باشد. در دوره ابتدای انقلاب آثار زیادی نداشتیم و اتفاق جنگ تحمیلی منجر شد که این تئاتر زمانی کوتاه داشته باشد. تئاتر اساسا تاثیرگذار است و مردم به آن علاقه‌مند هستند و از آن استقبال می‌کنند و عام‌ترین هنرها، هنر تئاتر است‌. هنر باید مسئله‌اش‌، مسئله مردم باشد و به زبان مردم سخن بگوید تا با استقبال مردم مواجه شود.
 
وی با اشاره به استقبال مردم از اجرای نمایش‌های دفاع مقدس در طول دوران جنگ تحمیلی، بیان کرد: اگر آن روند ادامه می‌یافت و استقبال می‌شد، امروز وضعیت بسیار خوبی داشتیم. نمایش‌هایی که با موضوع جنگ تولید شده، بسیاری در بحبوحه جنگ بود و این زمان طولانی دو گونه نمایش را شکل داد؛  نمایش‌های پشت جبهه که تبلیغی بودند و نمایش‌هایی که در  جبهه اجرا می‌شد و در آن مقطع نمایش های جبهه خودش دو بخش بود‌، نمایش‌هایی از پشت جبهه که در جبهه اجرا می‌شدند و نمایش هایی که توسط رزمندگان در جبهه‌ها اجرا می‌شد که این‌گونه بسیار مورد استقبال قرار می‌گرفت‌. عمدتا این گونه را رزمندگان علاقه‌مند به تئاتر اجرا می‌کردند  و نکته جالب نمایش‌هایی که توسط این گروه‌های تئاتری اجرا می‌شد، موضوعش جبهه نبود.
 
فدایی حسین گفت: ما تئاتر دفاع مقدس را هم باید جز تئاتر انقلاب بدانیم‌. جنگ در ادامه انقلاب رخ داده و تئاتر جنگ تئاتر با موضوع انقلاب است. بعد از جنگ دو اتفاق به‌طور همزمان می‌افتد؛ اول  در محتوا  رویکردها تغییر می‌کند از تهییج و تبلیغ به سمت تحلیل می‌رود و در ساختار آثار نیز دیگر ما شعار را کنار می‌گذاریم و به ساختار تئاتر متداول و استاندارد تئاتر نزدیک می‌شویم.
 
وی ادامه داد: هنرمندان ما برای اینکه آثار پرطرفداری داشته باشند، سعی می‌کنند در ساختار تغییراتی به‌وجود می‌آورند و به سمت ساختار استاندارد نزدیک بشوند. از شعار پرهیز می‌کنند و در واقع جنگ را به دل اجتماع می‌برند و این نشان از این دارد که تئاتر ما پخته‌تر شده است. زمانی با کارهایی که نگاه آسیب‌شناسانه داشت مخالفت می‌شد که به شدت به تئاتر دفاع مقدس ضربه زد و خیلی از کسانی که رویکرد تحلیل داشتند مانند من از این حوزه کنار کشیدند‌. مردم به این نوع نگاه به دفاع مقدس علاقه‌مند بودند، ولی سیاست‌گذاران و هزینه‌کنندگان این نگاه را نداشتند.
 
این هنرمند عرصه تئاتر اظهار کرد: قطعا باید در این نگاه تجدیدنظر کرد که امروزه این اتفاق افتاده است، اما آن هنرمندان دیگر انگیزه این کارها را ندارند. سیاست‌گذاران در رویکرد خود  تجدیدنظر کردند، اما بسیار دیر و درست زمانی که دیگر هنرمندان انگیزه کار در این رابطه را نداشتند و امروز کسانی در مورد دفاع مقدس کار می‌کنند که اطلاعات دسته دوم از آن دوران دارند. درحالی‌که آن روزها ما نگاهی دست اول از جنگ داشتیم و می‌توان به صراحت گفت امروز ما تئاتر دفاع مقدس نداریم، شاید خیلی‌ها ناراحت شوند، ولی من این را می‌گویم.
 
این نویسنده و پژوهشگر با اشاره به انتظارات از تئاتر گفت: به‌طور کلی دو رویکر و کارکرد اصلی از تئاتر انتظار داریم که به شدت موثر است. اول رویکرد سرگرمی است که موجب تخلیه روحی مخاطب می‌شود و برای جامعه لازم است و کارکرد دیگر برانگیختن تفکر در جامعه است و این رویکرد مهم است و اگر به درستی عمل شود مخاطب پس از خروج دچار تحول می‌شود.
 
فدایی حسین در پایان بیان کرد: مسئولان فرهنگی گمان می‌کنند اگر برای تئاتر هزینه شود برای افراد تئاتر هزینه شده است. این هزینه برای افراد تئاتر نیست، بلکه برای سرمایه‌گذاری برای فرهنگ آینده است و مخاطب تاثیر می‌گیرد و این تاثیر را در جامعه خواهیم دید. باید یک انقلاب در تفکر مسئولان فرهنگی رخ دهد تا بتوانیم همچنان به تئاتر موفق در انقلاب و دفاع مقدس امیدوار باشیم‌.