به گزارش خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا) کتاب «حیات طبیعی دانشگاه: تحلیلی بر شکل‌گیری و توسعه دانشگاه کاشان» نوشته عباس زراعت (رئیس دانشگاه کاشان) منتشر شده است.

این کتاب مشتمل بر دو بخش اصلی است؛ بخش نخست روند شکل‌گیری و توسعه دانشگاه از ابتدای شکل‌گیری تا سال 1393را نشان می‌دهد و در پاره‌ای موارد آمارهای مقایسه‌ای نیز ارائه شده است. بخش دوم که موضوع اصلی کتاب هست درباره موضوعات راهبردی دانشگاه و تجربه‌های مدیریتی در دوره جدید است.

زارعت درباره علت تالیف این اثر می‌نویسد:‌‌ «تجربه آزمودن و فراگرفتن است که مستقیم یا غیرمستقیم به دست می‌آید. تجربه، مجموعه‌ای گران‌بهاست که گرچه آسان به دست نمی‌آید، اما آسان منتقل می‌شود. این داروی اثربخش حاصل شکست‌ها، موفقیت‌ها، اشتباهات، خطرپذیری‌ها، دردها و رنج‌ها، شادی‌ها و خوشی‌ها، تلاش‌های شبانه‌روزی، بر زمین خوردن‌ها و برخاستن‌ها، آغازها و فرجام‌ها، دود چراغ خوردن‌ها و خلاصه اینکه نتیجه موی سپید کردن‌هاست که سال‌ها طول می‌کشد تا به دست آید. اما راه کوتاه‌تری هم وجود دارد و آن تجربه‌آموزی از دیگران است.

کسب تجربه، هزینه‌های زیادی دارد و مطلوب است صاحب تجربه آن را در اختیار دیگران قرار دهد و چه‌بسا اگر این کار انجام نشود، کوتاهی در حق دیگران است، به‌ویژه اگر این گوهر گران‌بها با هزینه‌های عمومی و دولتی به دست آمده باشد. چهار سال مدیریت بر یک دانشگاه سطح ملی و بالغ‌بر بیست سال معاونت دانشگاه و ریاست دانشکده و مدیریت گروه، کوله‌بار بزرگی از تجربه است و برای کسانی که می‌خواهند چنین مدیریت‌هایی را شروع کنند یا مشغول آن هستند، درس‌های مجانی و درعین‌حال مهمی برای آموختن دارد.

دو تجربه، پیش روی نگارنده بود که وی را تشویق می‌کرد تجارب خود را به‌صورت مکتوب درآورد؛ یکی، نگارش کتاب نگاهی انتقادی به دانشگاه‌‌ هاروارد اثر هری لوییس رئیس این دانشگاه بود که به‌وسیله مرتضی مردیها ترجمه شده و سال‌ها تجربه مدیریت خود بر آن دانشگاه را ارائه دهد که با مطالعه آن درس‌های زیادی آموختم. تجربه دیگر، مجموعه خاطرات روزانه مرحوم آیت‌الله هاشمی رفسنجانی بود که به‌صورت روزانه تدوین شده است و در حال حاضر مستند تجارب مدیریتی وی به‌حساب می‌آید. این کتاب ترکیبی از الگوی دو کتاب فوق است. با بررسی مدارک، اسناد و مصاحبه با برخی مدیران دانشگاه، راهبردها، سیاست‌ها و عملکرد دانشگاه در طول 40 سال ارزیابی شده است و در بخش دوم موضوعات راهبردی و تجربه دانشگاه در طول چهار سال ارائه شده است.

در دانشگاه اتفاقات زیادی رخ می‌دهد که بسیاری از آن‌ها از خاطره‌ها پاک شده و درنتیجه مورد تجزیه‌وتحلیل قرار نمی‌گیرد تا موجب خلاقیت و رشد دانشگاه‌ها شود. گرچه محور اصلی بحث ما دانشگاه کاشان است و تلاش می‌شود آنچه را دیده و لمس کرده‌ام به تصویر کشیده شود، اما بقیه دانشگاه‌ها نیز همین وضعیت را دارند و در اکثر مسائل و مشکلات، شبیه یکدیگر هستند، پس می‌توان این تجربه‌ها را به دانشگاه‌های دیگر و حتی سایر مراکز آموزش عالی سرایت داد. استقلال دانشگاه، سیاست‌زدگی، ارتباط دانشگاه با جامعه و صنعت، منابع انسانی، منابع مالی، کیفیت آموزش و پژوهش، حکمرانی دانشگاه، رابطه دین و اخلاق با دانشگاه و ده‌ها موضوعی که در این کتاب بیان شده است مخصوص دانشگاه کاشان نیست و باید مورد تجزیه‌وتحلیل کلی قرار گیرد و امید است در ارتقای آموزش عالی کشور نیز مؤثر افتد.»

در کتاب حاضر جریان حیات یک دانشگاه به رشته تحریر درآمده است و در آن توضیح داده می‌شود دانشگاه مستقل چیست و نیروهای بیرونی دانشگاه چه تأثیری بر عملکرد آن دارند و چگونه باید آن‌ها را مدیریت کرد؟ مؤلفه‌های ذهنی رئیس و مدیران دانشگاه چیست و کدام ویژگی‌های شخصیتی برای رهبری دانشگاه لازم است؟ آیا آموزش و پژوهش به شکل کیفی و مطلوب، انجام می‌شود و چه موانعی برای آن‌ها وجود دارد؟ برنامه راهبردی دانشگاه و اجرای آن چه تأثیری بر توسعه دانشگاه دارد؟ مهم‌ترین منابع مالی برای اداره دانشگاه چه هستند؟ از قابلیت وقف و خیرین چه استفاده‌ای می‌شود؟

این نهاد علمی چگونه تحت تأثیر آموزه‌های اسلامی قرار گرفته و آیا اخلاق‌محوری در فعالیت‌های آن ظهور دارد؟ ارتباط مدیریت دانشگاه و همکاران به چه صورتی است؟ برای فعالیت‌های بین‌المللی دانشگاه چه راهکارهایی وجود دارد و موانع آن کدم‌اند؟ آیا ساختار فیزیکی و انسانی دانشگاه به شکل مطلوبی، سامان یافته است و یا نیاز به اصلاحات بنیادی دارد؟ دانشگاه با جامعه و صنعت چه ارتباطی دارد و اصولاً دانشگاه چه نقشی در توسعه منطقه و کشور دارد؟

نگارنده تلاش می‌کند اولاً آنچه را در طول مدت مدیریت دانشگاه از آغاز سال 1393 تا 1397 رخ داده است با قلمی ساده بیان کند تا مورد نقد و ارزیابی همکاران دانشگاهی و صاحب‌نظران حوزه آموزش عالی قرار گیرد. ثانیاً برای انجام هر کاری، موانعی وجود دارد که اگر شناخته نشده و به شکل مناسب مدیریت نشود، کارها به فرجام نمی‌رسد، پس تلاش شده این موانع را شناخته و معرفی کند تا راه بر رهروانی که دل در گرو توسعه کشور، منطقه و دانشگاه‌شان بسته‌اند هموارتر شود.

ثالثاً علاوه بر شناخت فرصت‌ها و موانع، به معرفی نتایج به‌دست‌آمده نیز پرداخته شده است تا نشان داده شود که یک دانشگاه شهرستانی غیر مرکز استان با تلاش مستمر می‌تواند در نظام رتبه‌بندی دانشگاه‌های جهان اسلام(ISC) جایگاه نهم را کسب کند، در نظام رتبه‌بندی معتبر تایمز در سال 2019 رتبه دوم دانشگاه‌های کشور را به دست آورد و در بسیاری از شاخص‌های کیفی در ردیف دانشگاه‌های برتر کشور باشد.

کتاب «حیات طبیعی دانشگاه: تحلیلی بر شکل‌گیری و توسعه دانشگاه کاشان» نوشته عباس زراعت (رئیس دانشگاه کاشان) با شمارگان هزار نسخه در 482 صفحه به بهای 48 هزار تومان از سوی انتشارات پژوهشکده مطالعات فرهنگی و اجتماعی منتشر شده است.