آثار بنیامین بشارتگر شماری از مهمترین آیینهای نقادی هنری است که امروزه مطرح هستند. او همچنین از همان آثار اولیه خود پیجوی نظمی جدید در فلسفه زبان بود و بحث او درباره زبان به قوام نظرگاه معرفت شناختی او کمک میکرد. بنیامین هرچند که سودای حضور در کرسی تدریس دانشگاه را داشت، اما هرگز نخواست خود را با ساختار آکادمیک بویژه در عرصه نوشتن وفق دهد. بنابراین سبک نگارشی او بویژه در کتابهایی چون «خیابان یک طرفه» و «پروژه پاساژها» نامتعارف است.
«نشانهای به رهایی» شامل ترجمه مجموعه مقالاتی از بنیامین به قلم بابک احمدی یکی از نخستین کتابهای معرف اندیشه بنیامین به ایرانیان است. بابک احمدی بعدها در فصل نخست کتاب تالیفی خود با عنوان «خاطرات ظلمت: درباره سه اندیشگر مکتب فرانکفورت» بسیار مفصل به بنیامین پرداخت. بعدها کتاب کوچک و خوبی هم درباره بنیامین به قلم روبرت اشتاین و ترجمه مجید مددی منتشر شد که متاسفانه هرگز رنگ تجدید چاپ را به خود ندید.
اکنون در زبان فارسی منابع مناسبی برای شناخت بنیامین وجود دارد. هم بخشی از آثار او ترجمه شده و هم تعدادی منبع مناسب درباره منظومه فکری او. با این اوصاف اما هنوز یکی از مهمترین و برجستهترین آثار بنیامین یعنی Ursprung des deutschen Trauerspiels یا «سرچشمه درام خونبار آلمانی» هنوز به فارسی ترجمه و منتشر نشده است. این کتابی است که اگر منتشر شود قطعا مورد مطالعه و پسند اهالی فلسفه، ادبیات و تئاتر قرار خواهد گرفت. در گزارش ذیل به معرفی معدود کتابهای منتشر شده یا تجدید چاپ بنیامین در سال ۹۷ یا آثاری که درباره او در این سال منتشر شدهاند، پرداختهایم.
«والتر بنیامین: به سوی نقدی انقلابی»
«والتر بنیامین: به سوی نقدی انقلابی» نوشته تری ایگلتون، اندیشمند و نظریهپرداز مشهور بریتانیایی است که نشر مرکز آن را با ترجمه مهدی امیرخانلو و محسن ملکی با شمارگان هزار و ۲۰۰ نسخه، ۲۸ صفحه و بهای ۳۹ هزار و ۵۰۰ تومان در زمستان ۹۷ منتشر کرد.
کتاب دو بخش کلی دارد: «والتر بنیامین» و «به سوی نقدی انقلابی». بخش اول شامل سه فصل با این عناوین است: «تمثیل باروک»، «هاله و کالا» و «تاریخ، سنت و انقلاب». بخش دوم کتاب ۶ فصل دارد که عناوین سرفصلها به ترتیب از این قرار است: «نقد مارکسیستی»، «تاریخ مختصر بلاغت»، «در باب متنیت»، «مارکسیسم و واسازی»، «کارناوال و کمدی: باختین و برشت» و «فرشته تاریخ».
ایگلتون که اکنون به عنوان یکی از برحستهترین نظریهپردازان و منتقدان چپ در سطح جهان شهره است در این کتاب به نقد جریانهایی پرداخته که بنیامین را به تفکر مطلوب خود مصادره و از او چهرهای درخشان اما صرفا در جهت حوزه مطالعات فرهنگی ساختهاند. ایگلتون با رویکردی لکانی به خوانش دوباره از بنیامین پرداخته تا به قول مترجمان کتاب وجه مغفول مانده «بنیامین در مقام متفکر رخداد انقلاب و نظریه پرداز یک سیاست رادیکال» را نوری دوباره به آن بتاباند.
«خیابان یک طرفه»
چاپ دوازدهم «خیابان یک طرفه» بنیامین را نشر مرکز با شمارگان ۵۰۰ نسخه، ۱۳۰ صفحه و بهای ۱۹ هزار و ۹۰۰ تومان در زمستان ۹۷ منتشر کرد. موخره این کتاب دو یادداشت از سوزان سانتاگ و تئودور آدورنو درباره بنیامین است.
«خیابان یک طرفه» از معدود آثار بنیامین است که در زمان حیاتش منتشر شد. کتاب مجموعهای است از گزین گویههای فلسفی و قطعات فکری. سبک نوشتن والتر بنیامین به گونهای است که نظم و ترتیب را در آن به سختی میتوان تشخیص داد و قطعات، کاملکننده یکدیگر نیستند و گاهی منطق واضحی در پشت آنها دیده نمیشود. ممکن است در ابتدا فهم همه این نوشتهها دشوار باشد اما به تدریج که با روش نویسندگی والتر بنیامین نزدیکتر شویم، متوجه خواهیم شد که این تکهها بیان تفکراتی است که نوشتنشان و تبدیل کردن آنها به متن، شاید دشوارتر از فهم آنها باشد. مانند رویایی کمرنگ در پایان یک شب که نوشتنش بر روی کاغذ، آسان نیست.
«درباره زبان و تاریخ»
نشر هرمس دومین چاپ کتاب «درباره زبان و تاریخ» ترجمه مراد فرهادپور و امید مهرگان را با شمارگان هزار نسخه، ۱۹۲ صفحه و بهای ۱۵ هزار تومان در بهار ۹۷ منتشر کرد. مطالب این کتاب از مقدمه مترجمان تا موخره کتاب به طور کامل خواندنی و جذاب است.
کتاب با مقدمه مترجمان در موضوع برخی از مضامین تفکر والتر بنیامین شروع شده و در ادامه ترجمه مقالهای از جورجو آگامبن، فیلسوف معاصر ایتالیایی با عنوان «زبان و تاریخ: مقولات زبانی و تاریخی در تفکر بنیامین» درج شده است. آگامبن در این مقاله شرح میدهد که چگونه در نظام فکری و معرفت شناسی بنیامین دو مفهوم زبان و تاریخ با همدیگر ممزوج شده و ارتباط وثیقی را میآفرینند. پس از آن پنج مقاله از بنیامین به ترتیب با عناوین «در باب زبان و زبان بشری»، «رسالت مترجم»، «قطعه الهیاتی-سیاسی»، «در باب نظریه شناخت، نظریه پیشرفت» و «تزهایی درباره مفهوم تاریخ» ترجمه شدهاند.
سال ۹۷ به نسبت سالهای گذشته با انتشار محدودتر آثار بنیامین و پژوهشها درباره او مواجه بود. شاید یک دلیل برای چنین مسالهای وضعیت نابسامان باز نشر ایران در این سال باشد. فراموش نکنیم که ما به تفکرات بنیامین در بسیاری از زیرشاخههای علوم انسانی نیاز داریم.
نظر شما