به گزارش خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)، مراسم رونمایی از مجموعه کتاب‌های «دانشنامه نهضت هنرهای مردمی ایران» تالیف هادی سیف که شامل کتاب‌های نقاشی روی چوب، نقش‌آفرینی روی سنگ، نقاشی قالی و قلمکارهای نقاشی می‌شود، با حضور مولف کتاب، نیکنام حسین‌پور، محمود دعایی، فاطمه کاتب (رئیس دانشکده هنر دانشگاه الزهراء)، احمد مسجدجامعی و جمعی از هنرمندان، پژوهشگران و علاقه‌مندان هنرهای مردمی ایران، عصر دیروز در فرهنگستان هنر برگزار شد.

در ابتدای این مراسم، مجری برنامه به معرفی مولف این مجموعه کتاب پرداخت و گفت: آقای سیف اولین کسی است که در زمینه نقاشی قهوه‌خانه‌ای کار کرده است. او نزدیک به 30سال است که به کار پژوهش مشغول است و بیش از شصت اثر در حوزه مردم‌شناسی دارد.


 
در ادامه علیرضا اسماعیلی، سرپرست فرهنگستان هنر، گفت: کار استاد سیف در حوزه هنرهای مردمی، کار ارزشمندی است. البته در فرهنگستان هنر هم به این حوزه توجه شده، منتها جای کار زیاد است و امیدواریم امسال موفق به چاپ دیگر آثار دکتر سیف شویم.

سپس بهروز فتحی، معاون برنامه‌ریزی و توسعه سازمان زیباسازی شهرداری تهران گفت: سال گذشته، برای انتشار این کتاب‌ها جلسه‌ای با استاد سیف داشتیم و البته به مساله گرانی کاغذ هم برخوردیم. با وجود این، سازمان زیباسازی شهرداری در سال گذشته، حدود شصت عنوان کتاب منتشر کرد. در اواخر سال هم مجموعه پژوهشی کم‌نظیر استاد سیف منتشر شد.

فتحی در ادامه، ضمن تشکر از نامور مطلق و اسماعیلی گفت: فرهنگستان هنر در برگزاری این مراسم، خیلی به ما کمک کرد. شأن این کتاب‌ها چنین بود که مراسم رونمایی‌شان در فرهنگستان هنر برگزار شود.


خودباختگی را پیشه خود نکنیم
سپس هادی سیف، پژوهشگر و نویسنده مجموعه کتاب‌های دانشنامه نهضت هنرهای مردمی ایران، ضمن تشکر از فرهنگستان هنر و نامورمطلق گفت: سخن را با شعری از مرحوم شایسته شیرازی، نقاش 114ساله ایرانی، آغاز می‌کنم؛ دل پردرد من، دوا از درد می‌خواهد/ پیام گرم عشقی از نگاهی سرد می‌خواهد.



وی در ادامه افزود: من توفیق زیارت صدرالدین شایسته شیرازی، شاگرد کمال‌الملک، را داشته‌ام. دوستی او با پدرم باعث شد که من را به منزلش راه دهد. در طول تاریخ هنر ایران، آنچه ناشناخته مانده، سهم بی‌چون و چرای هنرمندان این سرزمین است که در اعتلای هنر ایران، ادای دین کردند. سید صدرالدین شیرازی بر نهضت‌هایی تاکید داشت که بعد از مشروطیت ایران در بین هنرمندان رایج شده، نام رنسانس بگذارید. فقط در شیراز، 11 رنسانس بی‌چون و چرا در حوزه نقاشی دیواری و کاشی و ... روی داده است. او دفترچه جلد چرمی‌ای داشت که اسامی هنرمندان را در آن نوشته بود.

وی افزود: نقش اصلی را در این کار، هنرمندان سرزمینم برعهده داشتند. هنرمندانی که نه نام داشتند و نه نشان. و من، درویشی دوره‌گرد بودم که کوبه‌های زنگار گرفته خانه پدری را به صدا درآوردم. شبی استاد رفعت درودگر گره‌ساز را در اردیبهشت شیراز، در نارنجستانی دیدم. گفت: اینجا پایتخت بهار عالم است. چطور می‌توانی ادای دین نکنی؟! من هم از خدا خواستم که موفق شوم تا از هنرمندان گمنام دفاع کنم و این چیزی نیست جز ذخایر فرهنگی هنر و هنرمندان سرزمینم.



سیف گفت: با این کتاب‌ها، حدود هفت هزار هنرمند را به دوسیه هنرمندان ایران اضافه کردیم. این کتاب را تقدیم می‌کنم به سید یوسف، نقاشی که در 43 سالگی از دو چشم کور شد و جلال شاگردش به او گفت: تو نقاشی را ادامه بده، من رنگ‌ها را انتخاب می‌کنم. سید تا 74 سالگی نقاشی کرد و راهبر نقاشی بر سقف‌های چوبی شد.

این پژوهشگر و نویسنده ادامه داد: عمری اگر گذشت به شیدایی و شور گذشت و امروز من هیچ آرزویی ندارم جز تداوم کتاب‌ها. من کتاب نقاشی قالی را زمانی شروع کردم که خدمت استاد جمشید امینی بودم که زمانی شاگرد کمال‌الملک بود. راهبر نقاشی روی چوب، سید یوسف، نقاش کور بود. قلمکار نقاشی، توسط زنی به نام رباب سلطان در بازار قیصریه اصفهان، در راسته چیت‌سازها رایج شد و سخت‌کوش‌ترین نگارگران ما، سنگ‌نگاران بودند.

سیف در پایان گفت: من در حال نگارش کتاب دیگری هستم با عنوان « آنچه خود داشتیم.» بعد از نهضت مشروطیت این چه بلایی بود که تحت عنوان نوپردازی‌های بی‌منطق به جان ما افتاد. اگر عمری باشد می‌خواهم این کتاب را بنویسم و به سمساری‌ها و یادگارهای پدربزرگ‌ها و مادربزرگ‌ها سر بکشم. ما چاره‌ای جز بازگشتن به هویت خودمان نداریم و فاتحان همیشه سربلند فرهنگ و هنر جهانی هستیم. تا سایه حضرت مولانا، حافظ، نظامی و سعدی بزرگ بر سر ماست، ما از فاتحانیم. خودباختگی را پیشه خود نکنیم.
 
پنجره‌ای به مدرسه کمال‌الملک
در ادامه این مراسم محمدمهدی هراتی، نگارگر، گفت: هر یک از این دانشنامه‌ها یک اثر مستقل است. اثری که یک نقد به مدرسه کمال‌الملک دارد. شاگردان گذشته آن، در قلم استاد سیف تاثیر داشتند و کاری که او انجام داده، حتی از نظر چاپ و اندازه کاغذ، عناصر ایرانی دارد.

وی افزود: کتاب نقش آفرینی روی سنگ، آدم را به یاد تخت جمشید می‌اندازد. امروز چینی که در آستین کارهای نگارگری است، همان چینی است که در آستین نقش‌برجسته‌های تخت جمشید است. در کارهایی که روی سنگ انجام داده، صدای شیشه فرهاد شنیده می‌شود که با کلام موزون استاد همراه شده است. این نکته را هم در نظر داشته باشیم که قلمکارها، اولین نمونه‌های چاپ سنگی هستند. وقایع عاشورا هم در 9 مجلس قلمکاری شده است. دکتر سیف در این کتاب، پنجره‌ای به مدرسه کمال‌الملک گشوده است.

هنرهای مردمی باید رو به اینده احیاء شوند
در ادامه، بهمن نامورمطلق، رئیس دانشگاه هنرهای ایرانی استاد فرشچیان، گفت: ما در زمینه هنرهای مردمی خیلی کم کار کردیم. نام‌های مختلفی هم به آن می‌دهیم؛ از هنرهای مردمی تا عامیانه که نشان‌دهنده تشتت ذهنی ما است. باید در این زمینه کار کنیم. ایران بهشت هنرهای مردمی است. ما بیشترین صنایع دستی دنیا را داریم و بیشترین تنوع در حوزه هنرهای مردمی که برگرفته از باورها و کنش‌ها و امیال مردم و بازندگی آنها هستند. هنرهای مردمی، همیشه کاربردی بودند. امروز به خاطر فقدان این هنرها در اطراف ما، حس زیبایی‌شناسی کاهش یافته است.



نامور مطلق گفت: امروز در سخن از این هنرها، بیشتر به گذشته رجعت داریم. در حالی که هنرهای مردمی باید رو به آینده احیاء شوند. این‌ها نتیجه خلاقیت عامیانه هستند.

رئیس دانشگاه هنرهای ایرانی استاد فرشچیان تاکید کرد: روشی که آقای دکتر سیف در پژوهش به کار بردند هم بسیار مهم است. ما معلمان آکادمیک تا چند دهه پیش، این رفتار را قبول نمی‌کردیم و معتقد بودیم که باید مبتنی بر رویکرد دراماتیک پیش رفت. اما هنرهای مردمی نگاه خاص خودش را دارد. در این دانشنامه از روش سینه به سینه برای ضبط هنرها استفاده شده است. یعنی با آنها با همان روش خودشان گفت‌وگو کرده است و ترکیب زیبایی از موضوع، روش و سبک نگارش به وجود آمده است. در برخی موارد هم هنرهای مردمی با هنرهای فاخر گفت و گو کرده‌اند.

وی در پایان افزود: ما در این مملکت به هنرهای مردمی بدهکاری داریم. باید هنرهای مردمی در شهرها جلوه داشته باشند و حتی در این زمینه، جشنواره‌ای برگزار شود.
 
در حوزه هنر، پیشرفتی نداشتیم
در ادامه، احمد مسجد جامعی، عضو شورای شهر تهران، گفت: ما قدر این فرهنگ و تاریخ و میراث و هنر خودمان را نمی‌دانیم. همین سیلی که آمد، طرح یک سوال را جدی کرد که چرا در لرستان، پل‌هایی که صدها سال پیش ساختیم باقی ماند و پل‌های تازه ساز از دست رفت. در زلزله بم هم بناهای قدیمی مقاومت کرد و بناهای جدید از دست رفت. همه این‌ها نشان می‌دهد که ما در حوزه هنر، پیشرفتی نداشتیم و به این میراث هم بی‌توجه بودیم. البته تواضع هنرمندان مردمی هم کار را مشکل کرده ااست.

مسجد جامعی تاکید کرد: حتی در هنر جدید اگر درخششی داریم، جایی است که با هنر مردمی پیوند داریم. ما باید از این ظرفیت‌ها در دنیای مدرن هم بهره ببریم. مکتب سقاخانه‌ای را کسانی بنیان گذاشتند که با هنر گذشته ما آشنایی داشتند.

در پایان، از چهار عنوان کتاب دانشنامه نهضت هنرهای مردمی ایران، تالیف هادی سیف با حضور اساتید، هنرمندان و مدیران فرهنگی رونمایی شد.