در کتاب «تاریخ واقعی ظهور زرتشت بر مبنای یافته‌های جغرافیایی» جغرافیای تاریخی سیستان و جغرافیای تطبیقی اوستا ذکر شده و سیستان به عنوان سرزمین زرتشت به اثبات رسیده است. سپس فرازهای تاریخی از جنگ‌های افراسیاب و گشتاسب در اوستا و متون پهلوی آمده و نشان داده شده که تطبیق حیرت‌انگیز و باور نکردنی با جغرافیای آن زمان سیستان دارند، لذا نظر اغلب خاورشناسان و زرتشت‌شناسان که این فرازها را افسانه‌ای و اساطیری قلمداد کرده‌اند، صحیح نیست. بنابراین از تاریخ تغییر مجرای طبیعی هیرمند از دلتای جنوبی به دلتای شمالی سیستان استفاده شده و زمان قطعی افراسیاب، گشتاسب کیانی و زرتشت تعیین شده است. این زمان همان 1350 سال پیش از میلاد مسیح است.
کتاب «تاریخ واقعی ظهور زرتشت بر مبنای یافته‌های جغرافیایی» در دو فصل تنظیم شده است. فصل نخست مباحث جغرافیایی نام دارد و به حدود و ثغور سیستان، حوزه آبخیز هیرمند، کاسه یا گودی سیستان، فرورانش بستر کاسه سیستان، مسیرهای باستانی هیرمند در سیستان قبل از سکونت انسان، رود بیابان سومین مسیر هیرمند بعد از سکونت انسان، تغییر مجرای هیرمند بین دو دلتای شمالی و جنوبی، سیستان در دوران ماقبل تاریخ (14000 تا 1400 ق.م) و سیستان در دوره شروع تاریخ (1400 تا 600 ق.م) پرداخته است. فصل دوم با نام مباحث اوستایی به کیانیان، شناخت جغرافیای اوستایی، افراسیاب در تاریخ اوستایی، گشتاسب در تاریخ اوستایی و اورگاتی‌ها یا آریاسپی‌ها می‌پردازد. فهرست مراجع فارسی، فهرست مراجع خارجی، نمایه اساسی و فهرست نقشه‌ها پایان‌بخش کتاب است.
در فصل ابتدایی کتاب جغرافیای منطقه سیستان به عنوان سرزمین زرتشت، توضیح داده شده است. بدون شناخت دقیق بخش‌هایی از این جغرافیا، امکان تفسیر صحیح فرازهایی ذیربط اوستا و متون زرتشتی وجود ندارد. در مباحث بعدی جغرافیای تطبیقی نام رودخانه‌ها و دریاچه‌های مذکور در اوستا و متون پهلوی ذکر شده‌اند. این واقعیت که جغرافیای اوستایی عمدتا به موضوع آب مربوط است، نشان از سیستان دارد زیرا جغرافیای سیستان هم، همیشه و حتی امروز به موضوع آب و به عبارت بهتر به آب هیرمند مربوط است و اصطلاحا گفته می‌شود که سیستان زاده هیرمند است. البته توصیف جغرافیای طبیعی سیستان و جغرافیای تطبیقی بدون نقشه میسر نبوده و ناگزیر تعدادی نقشه هم ترسیم شده و ضمیمه کتاب شده‌اند. سپس فرازهایی از اوستا و متون پهلوی که به تاریخ و جغرافیای آن زمان مربوط هستند، ذکر شده است.
حسن احمدی کرویق، نویسنده کتاب بر این باور است که این مطالب در ابتدا بدون معنای خاصی به نظر می‌رسند و بیشتر محققان نیز آن‌ها را افسانه‌ای یا اساطیری دانسته‌اند. اما وقتی این مطالب یعنی بعضی وقایع خاص تاریخی مانند جنگ‌هایی که در اوستا و متون پهلوی آمده‌اند بر اساس جغرافیای تطبیقی مورد بحث و تفسیر قرار می‌گیرند معلوم می‌شود که وقایع مذکور افسانه نبوده و دقیقا تاریخی هستند زیرا با جغرافیای آن زمان سیستان تطابق حیرت‌انگیز و باورنکردنی دارند. روایات افسانه‌ای و اساطیری هرگز نمی‌توانند با واقعیات جغرافیایی به این درجه از انطباق برسند. بالاخره از تاریخ یک تغییر مجرای طبیعی رود هیرمند، معلوم می‌شود که آن وقایع به چه دوره‌ای تعلق دارند و تاریخ ظهور زرتشت تعیین می‌شود. در خاتمه به برخی نوشته‌های مورخان یونان قدیم نیز اشاره شده که مهر تایید بر بعضی یافته‌های کتاب است.
وی در بخشی از کتاب می‌نویسد: «مطالعات علمی و با اسلوب جدید زرتشت و اوستاشناسی از حدود دو و نیم قرن پیش آغاز شده است و در میان محققان مربوطه، نام‌های بسیار بزرگی وجود دارند که تحقیقات آن‌ها مایه فخر دانشمندان دیرین‌شناسی است. مثلا دانشمندی به نام اوژن بورنوف، به مردی معروف بود که به هشتاد زبان زنده و مرده دنیا تسلط کامل داشت و زبان‌های مختلف ایران باستان، فارسی کهن، میانه، جدید، اوستایی و... هم جزو آن‌ها بودند.»
مولف از زمانی که تحقیقات درباره تاریخ ظهور زرتشت را آغاز کرده بر این باور بوده است که نباید به نوشته محققان و دانشمندان مختلف استناد کند و از آن‌ها در تایید فرضیه‌های اصلی خود دلیل آورد زیرا نظریه‌های دانشمندان اختلافات بسیاری با هم داشته و دارد.
با این حال وی به نوشته‌های پژوهشگران ایرانی و غربی نیز اشاره و از محمدجواد مشکور یاد کرده که ظهور زرتشت را در دوره 1400 تا 1300 سال قبل از میلاد حدس می‌زند. ژراردو نولی فقید که از بزرگترین مفسرین آثار زرتشتی، جغرافیای تاریخی سیستان و جغرافیای اوستایی بود، در حدود سال 2000 میلادی تغییر رای دارد و به ظهور زرتشت در سال‌های 618 تا 541 قبل از میلاد معتقد شد و در آخرین آثار خود ذکر کرد. البته این نظر جدید وی با انتقادهای زیادی مواجه شد. با این اختلاف نظر فاحش مورخان بر سر تاریخ ظهور زرتشت، اختلاف نظری که از 8000 سال هم تجاوز می‌کند، چه باید کرد؟
وقتی سخن از تاریخ حیات زرتشت به میان می‌آید، پرسش دیگری مطرح می‌شود و آن مربوط به محل تولد زرتشت است. در مورد زادگاه زرتشت هم گوناگونی نظریه‌ها کمتر از اختلافات آن‌ها درباره زمان زندگی وی نیست. گروهی زادگاه او را غرب و جنوب غربی دریای خزر، نه چندان دورتر از دریاچه ارومیه کنونی و گروهی زادگاه زرتشت را شهر باستانی «رگا» یا «ری» امروی می‌دانند. برخی هم زادگاه او را در باختر، در سرزمین ماد هگمتانه یا همدان و گروهی دیگر در خاور و با جنوب شرق ایران نوشته‌اند. ادله زبان‌شناختی نیز تاکنون نتوانسته است، این ابهامات را از پرده درآورند.
در سرتاسر اوستا و سایر متون زرتشتی و متون پهلوی کوچکترین اشاره‌ای به نام پادشاهان ماد و کوروش و داریوش هخامنشی وجود ندارد. البته این قسمت از تاریخ ایران قدیم یعنی مادها و هخامنشیان نه تنها در اوستا و متون پهلوی گم شده، بلکه اصولا و تا حدود کمتر از دو قرن پیش، یعنی تا زمان قرائت کتیبه‌های بیستون توسط راولینسون فقط در نوشته‌های مورخان یونانی و غیره ذکری از آن به میان آمده است. حتی فردوسی نیز در شاهنامه تاریخ شاهان کیانی چون کیکاووس، کیقباد، کیخسرو و غیره را در قالب داستان‌های گیرا شرح داده و سپس آن‌ها را به دارا (آخرین شاه هخامنشی) متصل می‌کند که از اسکندر مقدونی شکست خورده است.
نویسنده کتاب بر این باور است: «در این پژوهش فقط به نوشته‌های اصل اوستا و متون پهلوی کهن تکیه نشده اما این نوشته‌ها هم بسیار غامض و نامفهوم بوده است به ویژه نام‌های جغرافیایی مذکور در آن‌ها چنان ناآشنا بودند که مدت‌ها مطلبی را روشن نمی‌کردند بلکه موجب ابهام و سردرگمی بیشتر می‌شدند. ضمنا شائبه انتخاب گزینشی هم مطرح بود. بنابراین کار اولیه پژوهش را بر جغرافیای تطبیقی این نام‌ها بنا نهادم تا این نوشته‌های قدیمی یا حداقل نوشته‌هایی که با آن‌ها سروکار داشتم روشن شوند. این مهم جز با کار میدانی مداوم امکان‌پذیر نبود و حدود دو دهه (البته به صورت پاره‌وقت) زمان برد. اما وقتی موضوع جغرافیای تطبیقی روشن شد، نوشته‌های اوستا و متون پهلوی در رابطه با ماجراهای تاریخی، مانند جنگ‌های افراسیاب و جنگ‌های زرتشت که ابتدا غامض و بی‌معنی به نظر می‌رسیدند، ناگهان مفهوم پیدا کرده و همه چیز مانند یک تکه بلور روشن و واضح شد.»
کتاب «تاریخ واقعی ظهور زرتشت بر مبنای یافته‌های جغرافیایی» در 168 صفحه، شمارگان 1100 نسخه و بهای 18 هزار تومان از سوی انتشارات مازیار منتشر شده است.
نظر شما