به گزارش خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)، به نقل از روابط عمومی سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران، نشست «آینده کتابخانه‌ها» به همت اندیشگاه و با مشارکت دفتر امور بین‌الملل سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران برگزار شد.
این نشست با حضور محمد زره‌ساز، عضو هیئت مدیره انجمن علمی کتابداری و اطلاع‌رسانی و دبیر علمی کنگره پنجم متخصصان علوم اطلاعات، علی زرافشان، معاون اسناد ملی، فریبرز خسروی، معاون کتابخانه، سمیه توحیدلو، معاون پژوهش و منابع دیجیتال، صالح زمانی، مشاور ریاست سازمان در اموربین‌الملل و هانیه گرائیلی، مدیرکل حوزه ریاست سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران برگزار شد.
در این نشست پاول هاوکینز مدیر نظام کتابخانه‌ای و بنیاد کتابخانه‌های کنزاس نیز از طریق ویدئو کنفرانس در این نشست حضور یافت و با موضوع «آینده علوم اطلاعات، کتابخانه‌ها و آرشیوها با توجه به تحولات نوپدید در ایران و جهان» مطالبی را عنوان کرد.
زره‌ساز در ابتدای این نشست گفت: معدود پژوهش‌هایی در این حوزه انجام شده که با رویکردهای علمی همراه باشد و در این باره می‌توان گفت عموماً در این حوزه دچار ضعف هستیم. البته کارهایی انجام شده است که این نشست هم جزو همین فعالیت هاست.
مدیر انجمن علمی کتابداری در باب شناخت آینده افزود: پیش‌بینی و پیش‌گویی باهم متفاوت است و امروزه با پیش‌گویی روبرو هستیم این در حالی است که پیش‌بینی براساس یک کار علمی قابل دفاع است. در فضای علمی انتظار نمی‌رود عالمان و دانشمندان به سمت پیش گویی بروند.
وی ادامه داد: اخیراً با استفاده از روش‌های آینده پژوهی، پژوهش‌هایی انجام شده تا به سناریوهای آینده پژوهشی در مورد کتابخانه‌ها پرداخته شود اما نیاز است این تعامل با حوزه آینده پژوهی بیشتر رخ دهد.
زره‌ساز با بیان اینکه یک سری اصول و ارزش‌ها از گذشته تا به امروز به صورت پایدار وجود دارد، گفت: نام «کتابخانه» در زمان ایرانی‌های پیش از اسلام، «دژ نوشت» بوده است. آنها تلاش داشتند آثار از گزند و آسیب روزگار (انسان‌ها به سبب جنگ‌هایی که میان آنها بود) در امان بمانند.
وی با بیان اینکه در دنیای دیجیتال خاصیت «دژ نوشت» مورد غفلت واقع شده است، تصریح کرد: مخزنی در کتابخانه آستان قدس رضوی در زیر زمین وجود دارد و یک نسخه از هر نسخه‌ای که در قفسه‌های این کتابخانه وجود دارد در این مخزن نگهداری می‌شود.
مدیر انجمن علمی کتابداری سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران با طرح سوالی مبنی بر اینکه آیا اسنادی که در اتوماسیون‌ها است برای آیندگان قابلیت نگهداری دارند؟ و آیا در دنیای دیجیتال ماندگاری وجود دارد؟ گفت: کتابخانه‌ها روح دموکراسی را در جامعه توسعه می‌دهند، امروز رویکرد اجتماعی کتابخانه‌ها پر رنگ‌تر شده است.
زره‌ساز به کارکردهای اصلی کتابخانه‌ها اشاره کرد و گفت: امروزه انتشار اطلاعات کار ساده‌ای شده و از طرفی خطر نادیده گرفتن کیفیت مطرح است در این میان کتابداران نقش مهمی دارند.
وی افزود: فناوری در آینده به سمتی می‌رود که از سواد خواندن و نوشتن بی‌نیاز شویم و از کتابداران سوال شده در این شرایط چه باید کرد؟ پاسخ آنان تمرکز بر مباحث سمعی و بصری بوده است.
وی از شکاف اطلاعاتی و دیجیتالی سخن به میان آورد و افزود: کتابخانه‌ها در رفع شکاف موجود نقش مهمی دارند. کتابخانه‌ها جایگاهی برای ترغیب و ترویج فناوری‌های نوین هستند و در این میان کتابداران در دسترسی به یافته‌های علمی نقش انکارناپذیری دارند.
مدیر انجمن علمی کتابداری سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران به پژوهش‌های صورت گرفته توسط انجمن کتابداری آمریکا در سال‌های 2008 و 2018 اشاره کرد و افزود: تمام شاخص‌های آماری پژوهش در سال ۲۰۱۸ نسبت به سال 2008 کاهش یافته است. فقط یک مورد از این شاخص‌ها که در مورد ارتباطات اجتماعی و حضوری در کتابخانه‌ها بود با رشد مواجه شده است.
مردم باید در مرکز آرشیوها باشند
علی زرافشان نیز در ادامه این نشست گفت: آرشیوها باید به نحوی باشند که مردم در کانون آن قرار داشته باشند. فقط کتابخانه‌ها نیستند که نگران آینده هستند، این امر در حوزه دانشگاه و آموزش و پرورش با عناوینی نظیر مرگ مدرسه مطرح است.
معاون اسناد سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران محوریت مردم را به عنوان نگرش امروز مطرح کرد و افزود: تحولی در تمامی عرصه‌های زندگی در جریان است و در حوزه کتاب و کتابخانه اگر اصالت را به کتاب بدهیم این دغدغه وجود دارد اما اگر اصالت را به مطالعه و کتابخوانی بدهیم می‌توان گفت فقط قالب تغییر یافته است.
لزوم فعالیت کتابخانه‌ها در حوزه محصولات الکترونیک
در پایان پاول هاوکینز، مدیر نظام کتابخانه‌ای و بنیاد کتابخانه‌های کنزاس گفت: ما همه کتابدار هستیم ولی چیز زیادی از کتابخانه ایران نمی‌دانم اما در این حد واقف هستم که سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران خدمات گسترده‌ای را ارائه می‌دهد.
وی به سخنان، وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی ایران مبنی بر اینکه کتابخانه فقط محل نگهداری کتاب‌ها نیست اشاره کرد و افزود: در سیستم آموزشی آمریکا تلاش می‌شود که بیش از پیش به مقوله کتابخانه پرداخته شود.
هاوکینز درباره آینده کتابخانه‌ها، گفت: کتابخانه صرفاً جنبه فیزیکی ندارد و مربوط به تکنولوژی‌ها می‌شود. کتابخانه‌ها باید در حوزه محصولات الکترونیک، فروش کتاب و ایجاد فضاهای دیگر فعال باشند.
مدیر نظام کتابخانه‌ای و بنیاد کتابخانه‌های کنزاس با بیان اینکه، کتابخانه‌های پیشرفته در حوزه دیجیتال خدمات متنوعی را ارائه می‌دهند، اضافه کرد: در آینده تغییراتی در ساختمان کتابخانه‌ها ایجاد خواهد شد و در این زمان در کنار توکل به خداوند لازم است حرکتی جدی آغاز شود و برنامه‌ریزی‌های درستی برای مشخص کردن جایگاه جدید کتابخانه‌ها پیش‌بینی شود.
وی کیفیت منابع دیجیتال را نیز حائز اهمیت دانست و ادامه داد: کتابخانه‌ها از طریق خدمات مختلف به ابداعات و ابتکار عمل‌های جدید در ارتباط با حوزه دیجیتال نیاز دارند.
هاوکینز به نقش کتابخانه به عنوان طوفان در کشورش یاد کرد و گفت: منابع دیجیتال در دسترس است و لذا آینده کتابخانه‌ها در حوزه دیجیتال خواهد بود. جمع‌آوری اطلاعات باعث دانش و این دانش باعث گسترش کتابخانه‌ها می‌شود.
این نشست با حضور محمد زره‌ساز، عضو هیئت مدیره انجمن علمی کتابداری و اطلاع‌رسانی و دبیر علمی کنگره پنجم متخصصان علوم اطلاعات، علی زرافشان، معاون اسناد ملی، فریبرز خسروی، معاون کتابخانه، سمیه توحیدلو، معاون پژوهش و منابع دیجیتال، صالح زمانی، مشاور ریاست سازمان در اموربین‌الملل و هانیه گرائیلی، مدیرکل حوزه ریاست سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران برگزار شد.
در این نشست پاول هاوکینز مدیر نظام کتابخانه‌ای و بنیاد کتابخانه‌های کنزاس نیز از طریق ویدئو کنفرانس در این نشست حضور یافت و با موضوع «آینده علوم اطلاعات، کتابخانه‌ها و آرشیوها با توجه به تحولات نوپدید در ایران و جهان» مطالبی را عنوان کرد.
زره‌ساز در ابتدای این نشست گفت: معدود پژوهش‌هایی در این حوزه انجام شده که با رویکردهای علمی همراه باشد و در این باره می‌توان گفت عموماً در این حوزه دچار ضعف هستیم. البته کارهایی انجام شده است که این نشست هم جزو همین فعالیت هاست.
مدیر انجمن علمی کتابداری در باب شناخت آینده افزود: پیش‌بینی و پیش‌گویی باهم متفاوت است و امروزه با پیش‌گویی روبرو هستیم این در حالی است که پیش‌بینی براساس یک کار علمی قابل دفاع است. در فضای علمی انتظار نمی‌رود عالمان و دانشمندان به سمت پیش گویی بروند.
وی ادامه داد: اخیراً با استفاده از روش‌های آینده پژوهی، پژوهش‌هایی انجام شده تا به سناریوهای آینده پژوهشی در مورد کتابخانه‌ها پرداخته شود اما نیاز است این تعامل با حوزه آینده پژوهی بیشتر رخ دهد.
زره‌ساز با بیان اینکه یک سری اصول و ارزش‌ها از گذشته تا به امروز به صورت پایدار وجود دارد، گفت: نام «کتابخانه» در زمان ایرانی‌های پیش از اسلام، «دژ نوشت» بوده است. آنها تلاش داشتند آثار از گزند و آسیب روزگار (انسان‌ها به سبب جنگ‌هایی که میان آنها بود) در امان بمانند.
وی با بیان اینکه در دنیای دیجیتال خاصیت «دژ نوشت» مورد غفلت واقع شده است، تصریح کرد: مخزنی در کتابخانه آستان قدس رضوی در زیر زمین وجود دارد و یک نسخه از هر نسخه‌ای که در قفسه‌های این کتابخانه وجود دارد در این مخزن نگهداری می‌شود.
مدیر انجمن علمی کتابداری سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران با طرح سوالی مبنی بر اینکه آیا اسنادی که در اتوماسیون‌ها است برای آیندگان قابلیت نگهداری دارند؟ و آیا در دنیای دیجیتال ماندگاری وجود دارد؟ گفت: کتابخانه‌ها روح دموکراسی را در جامعه توسعه می‌دهند، امروز رویکرد اجتماعی کتابخانه‌ها پر رنگ‌تر شده است.
زره‌ساز به کارکردهای اصلی کتابخانه‌ها اشاره کرد و گفت: امروزه انتشار اطلاعات کار ساده‌ای شده و از طرفی خطر نادیده گرفتن کیفیت مطرح است در این میان کتابداران نقش مهمی دارند.
وی افزود: فناوری در آینده به سمتی می‌رود که از سواد خواندن و نوشتن بی‌نیاز شویم و از کتابداران سوال شده در این شرایط چه باید کرد؟ پاسخ آنان تمرکز بر مباحث سمعی و بصری بوده است.
وی از شکاف اطلاعاتی و دیجیتالی سخن به میان آورد و افزود: کتابخانه‌ها در رفع شکاف موجود نقش مهمی دارند. کتابخانه‌ها جایگاهی برای ترغیب و ترویج فناوری‌های نوین هستند و در این میان کتابداران در دسترسی به یافته‌های علمی نقش انکارناپذیری دارند.
مدیر انجمن علمی کتابداری سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران به پژوهش‌های صورت گرفته توسط انجمن کتابداری آمریکا در سال‌های 2008 و 2018 اشاره کرد و افزود: تمام شاخص‌های آماری پژوهش در سال ۲۰۱۸ نسبت به سال 2008 کاهش یافته است. فقط یک مورد از این شاخص‌ها که در مورد ارتباطات اجتماعی و حضوری در کتابخانه‌ها بود با رشد مواجه شده است.
مردم باید در مرکز آرشیوها باشند
علی زرافشان نیز در ادامه این نشست گفت: آرشیوها باید به نحوی باشند که مردم در کانون آن قرار داشته باشند. فقط کتابخانه‌ها نیستند که نگران آینده هستند، این امر در حوزه دانشگاه و آموزش و پرورش با عناوینی نظیر مرگ مدرسه مطرح است.
معاون اسناد سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران محوریت مردم را به عنوان نگرش امروز مطرح کرد و افزود: تحولی در تمامی عرصه‌های زندگی در جریان است و در حوزه کتاب و کتابخانه اگر اصالت را به کتاب بدهیم این دغدغه وجود دارد اما اگر اصالت را به مطالعه و کتابخوانی بدهیم می‌توان گفت فقط قالب تغییر یافته است.
لزوم فعالیت کتابخانه‌ها در حوزه محصولات الکترونیک
در پایان پاول هاوکینز، مدیر نظام کتابخانه‌ای و بنیاد کتابخانه‌های کنزاس گفت: ما همه کتابدار هستیم ولی چیز زیادی از کتابخانه ایران نمی‌دانم اما در این حد واقف هستم که سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران خدمات گسترده‌ای را ارائه می‌دهد.
وی به سخنان، وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی ایران مبنی بر اینکه کتابخانه فقط محل نگهداری کتاب‌ها نیست اشاره کرد و افزود: در سیستم آموزشی آمریکا تلاش می‌شود که بیش از پیش به مقوله کتابخانه پرداخته شود.
هاوکینز درباره آینده کتابخانه‌ها، گفت: کتابخانه صرفاً جنبه فیزیکی ندارد و مربوط به تکنولوژی‌ها می‌شود. کتابخانه‌ها باید در حوزه محصولات الکترونیک، فروش کتاب و ایجاد فضاهای دیگر فعال باشند.
مدیر نظام کتابخانه‌ای و بنیاد کتابخانه‌های کنزاس با بیان اینکه، کتابخانه‌های پیشرفته در حوزه دیجیتال خدمات متنوعی را ارائه می‌دهند، اضافه کرد: در آینده تغییراتی در ساختمان کتابخانه‌ها ایجاد خواهد شد و در این زمان در کنار توکل به خداوند لازم است حرکتی جدی آغاز شود و برنامه‌ریزی‌های درستی برای مشخص کردن جایگاه جدید کتابخانه‌ها پیش‌بینی شود.
وی کیفیت منابع دیجیتال را نیز حائز اهمیت دانست و ادامه داد: کتابخانه‌ها از طریق خدمات مختلف به ابداعات و ابتکار عمل‌های جدید در ارتباط با حوزه دیجیتال نیاز دارند.
هاوکینز به نقش کتابخانه به عنوان طوفان در کشورش یاد کرد و گفت: منابع دیجیتال در دسترس است و لذا آینده کتابخانه‌ها در حوزه دیجیتال خواهد بود. جمع‌آوری اطلاعات باعث دانش و این دانش باعث گسترش کتابخانه‌ها می‌شود.
نظر شما