خبرگزاری کتاب ایران‌(ایبنا) هامون شریفی، پژوهشگر و معاون اجرایی پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات در قالب پژوهش «آینده‌‌پژوهی صنعت نشر در ایران» موضوع پیش‌بینی وضعیت صنعت نشر ایران در 10 سال آینده را بررسی کرده است. در این پژوهش دیدگاه 16 تن از کارشناسان حوزه نشر جمع‌آوری شده است که نتایج این پژوهش از سوی پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات منتشر خواهد شد. شریفی در تشریح نتایج این پژوهش به ایبنا گفت: براساس نتایج استخراج شده دو عامل تحریم‌های اقتصادی و دخالت‌های حاکمیتی شامل قوانین، مجوز‌ها، وجود و یا بی‌توجهی به حمایت‌های دولتی‌‌ از نظر مشارکت‌کنندگان در پژوهش از اهمیت بیشتری در آینده صنعت نشر برخوردار است و از این دو عامل، چهار سناریو برای آینده نشر استخراج شده است.  

عضو گروه فرهنگ مکتوب پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات افزود: اعتبار سناریو‌ها در پنل تخصصی با حضور خبرگان حوزه نشر، شهریور‌ماه در پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات مورد بررسی قرار گرفت(اینجا بخوانید). کارشناسان در این نشست تاکید کردند، توقف تحریم‌های اقتصادی و همچنین دخالت‌های دولتی غیر‌محتمل‌ترین حالت برای آینده صنعت نشر طی 10 سال آتی است.

وی اضافه کرد: ناشران معتقد بودند حتی با حذف تحریم‌ها، دخالت دولت‌ها همچنان ادامه خواهد داشت. با توجه به این دیدگاه، مباحثی از‌ جمله تغییر قیمت کتاب، مواد اولیه تولید کتاب و همچنین سرانه مطالعه به بحث گذاشته شد.
  
شریفی ادامه داد: سناریو‌ها بر دو طیف تحریم‌های اقتصادی و دخالت‌های سیاسی در محیط نشر قرار دارند و بیشترین اهمیت و بیشترین عدم قطعیت را دارند؛ به‌عبارت دیگر ناشران تا 10 سال دیگر از وضعیت تاثیر تحریم‌ها و میزان دخالت دولت‌ها چشم‌اندازی را متصور نیستند.   

معاون اجرایی پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات ادامه داد: از نظر ناشران ایرانی، پیش‌بینی تاثیر‌‌گذاری فضای مجازی و فناوری بر صنعت نشر طی 10 سال آینده از نظر ناشران در مقایسه با دیگر وضعیت‌ها امکان‌پذیر‌تر است.  

شریفی با اشاره به دیگر دیدگاه‌ ناشران بیان کرد: تاثیر‌گذاری کم‌رنگ اتحادیه‌ها و انجمن‌های نشر به دلیل نبود انسجام لازم و حتی  وجود اختلاف‌هایی بین انجمن‌های فعال حوزه نشر با اتحادیه‌ ناشران از دیدگاه‌های قابل توجه ناشران مشارکت‌کننده در پژوهش «آینده‌ پژوهی صنعت نشر در ایران» است.  ناشران همچنین مقوله تحریم را به‌عنوان یک عامل خارجی، قابل کنترل نمی‌دانند اما در عین حال این عامل را موجب غربال ناشران حرفه‌ای و عیر‌حرفه‌ای ارزیابی کردند.

وی ادامه داد: از مجموع 16 مصاحبه در 13 مصاحبه بر این نکته تاکید شد که مدیریت قوی و یا استراتژی روشن در مدیریت صنعت نشر وجود ندارد. نداشتن رویکرد علمی در این عرصه مهم‌ترین دلیل ضعف بنگاه‌های نشر اعلام شده است.
  
این پژوهشگر با اشاره به دشواری‌های پژوهش «آینده‌‌ پژوهی صنعت نشر در ایران» گفت: در جریان پژوهش و مرحله انجام مصاحبه‌ها یکی از مسائل، تعداد بسیار اندک ناشران دارای سابقه تحصیلات دانشگاهی بود؛ به‌طوری که مصاحبه‌شوندگان افرادی که پیش‌‌تر با آن‌ها مصاحبه شده بود و در واقع تکراری بودند را برای ادامه پژوهش و مصاحبه معرفی می‌کردند. افراد صاحب‌نامی در عرصه نشر کتاب حضور دارند اما توانمندی آن‌ها تجربی است نه دانشگاهی.

شریفی درباره آینده‌پژوهی بین‌المللی نشر کتاب افزود: براساس گزارش‌‌های بین‌المللی، تولید کتاب در دو نوع کاغذی و الکترونیکی رو به افول است و در پاسخ به این پرسش که آینده‌پژوهی صنعت نشر در عرصه بین‌المللی به‌ویژه در کشور‌های پیشرفته چیست؟ باید گفت این کشور‌ها در مرحله‌ای قرار دارند که حتی ما به زیر‌ساخت‌‌ها آن نیز دست پیدا نکرده‌ایم.  

وی با اشاره به مصادیق توسعه صنعت نشر در کشور‌های پیشرفته گفت: به‌عنوان مثال این کشور‌ها به موضوعاتی مانند امانت‌ اینترنتی کتاب توجه نشان داده‌اند؛ رویکردی که به‌مرور در حال  پر‌رنگ‌تر شدن است. مخاطب می‌تواند با استفاده از نرم‌افزار به شبکه امانت کتاب ملحق و همه یا بخشی از کتاب را به‌صورت امانت مطالعه کند.

معاون اجرایی پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات درباره انتشار پژوهش «آینده‌ پژوهی صنعت نشر در ایران» بیان کرد: بعد از پایان پژوهش «آینده‌ پژوهی صنعت نشر در ایران» که قرار است تا پایان سال منتشر شود، به این نتیجه رسیدیم آینده هر یک از حوزه‌‌های نشر از‌جمله کودک و نوجوان و یا دانشگاهی متفاوت خواهد بود؛ بنابراین باید به سناریوهای مختلفی برای هر یک از این حوزه‌ها فکر کرد.    

شریفی با بیان این مطلب که آینده پژوهی به روش‌های مختلف از‌جمله سناریو‌نویسی انجام می‌شود، گفت: برای انجام این پژوهش از روش تحقیق «آمیخته» شامل روش‌ تحقیق کیفی و کمی بهره‌گرفته شده است. در بخش کیفی با 16 نفر از صاحب‌نظران حوزه نشر که دارای سابقه قابل توجه و تحصیلات دانشگاهی در حوزه نشر هستند، گفت‌وگو و کد‌گذاری و در نهایت مقوله‌هایی برای تهیه پرسش‌نامه به دست آمد.

وی ادامه داد: پرسش‌نامه‌‌ها بین 285 ناشر حاضر در سی‌‌و‌دومین دوره نمایشگاه کتاب توزیع شد پرسش‌نامه شامل موضوعات سیاسی، اقتصادی، فناوری، فرهنگی اجتماعی، حاکمیتی و قانونی تنظیم شده بود.