خبرگزاری کتاب ایران(ایبنا)- جمال‌الدین اکرمی*: تا آنجا که به‌خاطر دارم، دوران کودکی ما و همسن‌وسال‌های من به خواندن کتاب‌هایی گذشته که در میان آن‌ها آثاری از ادبیات کودک و نوجوان روسی نیز به چشم می‌خورد، همراه با نام‌هایی آشنا از نویسندگان سرشناس روس. نویسندگانی چون: تولستوی، سوته‌یف، نیکلای نوسوف، مارشاک، گورکی و چنگیز آیتماتف و کتاب‌هایی چون: قصه‌ها و تصویرها، بابونه هفتگونه، باراکین مردباش، قلب فروزان دانکو، و کلنگ‌های زودپرواز. کتاب‌هایی که بیش از همه از سوی انتشارات پروگرس و با همیاری انجمن فرهنگی ایران و شوروی به‌چاپ می‌رسید. تلاشی که فارغ از هدف‌های حاشیه‌ای آن، به گسترش فرهنگی کودکان و نوجوانان دو کشور می‌انجامید.

پس از شکل‌گیری تحولات اجتماعی در دو کشور ایران و شوروی، این رابطه به حدی کمرنگ شد که در بازار کتاب کودک و نوجوان ایرانی کمتر نشانی از ادبیات روسی به چشم می‌خورد. جالب آن که در سال‌های اخیر ترجمه و چاپ کتاب‌های فارسی در روسیه چشمگیرتر از تلاش‌های ناشران روسی و ایرانی در معرفی کتاب‌های کودک و نوجوان آن‌جا در ایران بوده است. ارزیابی همکاری فرهنگی دوجانبه ایران و روسیه
برگزاری سی‌ودومین نمایشگاه کتاب مسکو 2019، که از تاریخ 13 تا 19 شهریورماه با حضور بیش از 30 کشور برگزار شد، فرصتی بود که به یاری موسسه نمایشگاه‌های فرهنگی ایران به همراه مهدی رجبی، نویسنده خلاق و پرتلاش حوزه ادبیات کودک و نوجوان ایران در این نمایشگاه حضور داشته باشم. از آنجا که بیشتر کتاب‌های شرکت‌داده شده در این نمایشگاه به زبان روسی بود، گفت‌وگو با مدیر نمایشگاه و برخی از مسئولین و ناشران شرکت‌کننده، فرصت یگانه‌ای پیش آورد تا طرح‌های اجرایی و همکاری‌های دوجانبه فرهنگی در زمینه‌ چاپ کتاب‌های کودک و نوجوان در دو کشور مورد ارزیابی قرار گیرد و فرصت تازه‌ای برای آشنایی کودکان و نوجوانان دو کشور با دو فرهنگ نزدیک جغرافیایی پدید آید. فرصتی که حضور قادر آشنا، مدیرعامل موسسه نمایشگاه‌ها می‌تواند امکان اجرایی شدن آن را تقویت کند.

در کنار این تلاش‌ها، برپایی نمایشگاهی از آثار نویسندگان کودک و نوجوان ایران در غرفه نمایشگاهی ایران، به همراه نمایشگاهی از آثار و تصویرگران ایرانی درباره شاهنامه و جشن‌های ایرانی و همچنین برگزاری کارگاه‌ صورتک‌سازی با کودکان حاضر در نمایشگاه و اجرای قصه‌گویی و نمایش آن به کمک صورتک‌هایی که بچه‌ها ساخته بودند، بخش دیگری از این فعالیت‌ها بود. گذشته از همه این‌ها، دیدار از بخش فارسی دانشکده زبان‌شناسی دانشگاه دولتی مسکو و گفت‌وگو با ماریاگن و الکساندر پولیشکوف، استادان زبان فارسی این دانشگاه به همراه دانشجویان این رشته، فرصت دیگری برای معرفی ادبیات و تصویرگری کتاب‌های کودکان و نوجوانان در ایران پیش آورد و زمینه تازه‌ای برای بررسی ضرورت ارتباط فرهنگی میان کودکان و نوجوانان دو کشور و ترجمه ادبیات آن دو این حوزه پدید آمد تا تلاش‌ها رنگ و روی تازه‌ای به خود بگیرد.
بی‌تردید همه این رویکردها زمانی از رنگ و روی توریستی آن فاصله خواهد گرفت که گفت‌وگوهای انجام شده با همیاری نهادهای مدنی و دولتی مرتبط با ادبیات کودک و نوجوان در ایران شکل کامل‌تر و بنیادی‌تری به خود بگیرد و آن‌چه که به تلاش‌های گذرا در گذشته مربوط بوده، به برنامه‌های پیگیر و سامان یافته تبدیل شود. برنامه‌های که نه دگرگونی‌های سیاسی و اجتماعی، و نه محدودیت‌های اجرایی، آن را از تک و تا نیندازد.

*نویسنده و پژوهشگر ادبیات کودک و نوجوان