به گزارش خبرگزاری کتاب ایران(ایبنا)دوازدهم مهرماه هر سال مصادف با نخستین پرتاب ماهواره به فضا به عنوان عصر فضا نام‌گذاری شده است. در بسیاری از کشورها از جمله ایران از این رویداد با عنوان هفته فضا از آن یاد می‌کنند و برنامه‌های متنوعی را برای این هفته در نظر می‌گیرند. به همین مناسبت با محمد‌رضا رضایی، نویسنده به مناسبت این روز درباره مسائلی از جمله اهمیت نحوه اطلاع‌رسانی از دستاوردهای فضایی ایران و اینکه آپولو یازده به هیچ روی نمی‌توانسته یک دروغ بزرگ باشد به بحث و گفت‌گو پرداختیم.
 
در حال یادگیری الفبای فناوری فضایی هستیم
وی در پاسخ به این پرسش که ایران در چه سطحی از فناوری فضایی قرار دارد، گفت: در زمینه توسعه فناوری فضایی در ابتدای راه هستیم و در حال حاضر الفبای این نوع فناوری را در ایران می‌آموزیم. در حقیقت تمام ماهواره‌هایی که به فضا پرتاپ کردیم و در مدار قرار گرفتند، چه آن دست از ماهواره‌هایی که موفقیت‌آمیز بودند یا آن‌هایی که با شکست مواجه شدند، هیچ‌کدام عملیاتی نبودند و تمامی آن‌‌ها برای آزمون فناوری طراحی و ساخته شدند؛ به عبارت دیگر ما ماهواره‌ها را ساختیم تا بتوانیم ماهواره بعدی را پیشرفته‌تر بسازیم و در نهایت به ساخت ماهواره عملیاتی دست‌یابیم.  
وی افزود: واضح است که راه نسبتا طولانی را در پیش داریم یعنی دستاوردهایی که تجربه کردیم، توسعه در زمینه پرتاب‌گران بوده است و پیشرفتی دیگر در زمینه توسعه ماهواره‌ها بوده است که باعث شد آن را به خوبی یاد بگیریم.
 
کتاب‌های علمی نیازمند سامان‌دهی متخصصان هستند
رضایی درباره ارزیابی خود از کتاب‌های منتشر شده در زمینه فناوری‌های فضایی گفت: امروزه در فضای نشر ایران با دو سبک کتاب در زمینه فضا برای عموم روبه رو هستیم. بخشی از کتاب‌ها آثار ترجمه‌ای هستند که بخش مهمی از آن‌ها از سوی مترجمان نا آشنا به فناوری فضایی ترجمه شده است که معمولا این کتاب‌ها از نظر روانی متن، دچار اشکالاتی هستند. گروه دیگر کتاب‌هایی هستند که از سوی افراد متخصص تالیف یا ترجمه می‌شود؛ این افراد علاوه بر اینکه زبان انگلیسی را به خوبی می‌شناسند، در این زمینه دارای تخصص کافی هستند و اصولا کتاب‌هایشان با کمترین خطای ممکن منتشر می‌شوند.
 
وی ادامه داد: البته این موضوع فقط محدود به علم فضا و فضا‌نوردی نمی‌شود؛ بلکه دیگر کتاب‌های علمی هم تقریبا همین شرایط را دارند. در کل شمار زیادی نویسنده متخصص در زمینه‌های علمی نداریم. از طرفی برخی افرادی که تخصص کافی هم در این علم دارند؛ توانایی ترجمه استاندارد را ندارند. برای مثال چندی پیش کتابی با عنوان «عصر سیاره‌ها» ترجمه کردم. من حین ترجمه متوجه شدم کتاب اصلی دارای اشتباه محتوایی و علمی است که طی فرایند ترجمه باید این اشتباهات اصلاح می‌شد. تصور کنید اگر مترجم تخصص کافی در زمینه‌های علمی نداشته باشد قطعا متوجه اشتباهات متن اصلی نخواهد شد؛ حتی در برخی موارد مقصود نویسنده را به خوبی دریافت نمی‌کند.
 
باید برگردان آزاد‌تری از متن داشت
وی با اشاره به مقایسه ترجمه کتاب‌های علمی با کتاب‌های ادبی خاطرنشان کرد: باید گفت تا حدی دست مترجم در ترجمه و بازگردانی محتوای علمی باز است و همین مسئله باعث می‌شود ترجمه تحت‌اللفظی نداشته باشیم. چون ماهیت محتوا در این عرصه مهم است و به راحتی می‌توان همان محتوا را به‌روزرسانی و بومی کرد. برای مثال نویسنده‌ای برای یک موضوع علمی مثال می‌زند در این جا مترجم به راحتی می‌تواند مثال را بومی کند. در کل باید برگردان آزاد‌تری از متن داشت تا بتوانیم محتوا را راحت‌تر انتقال دهیم.
 
این مترجم علم با تاکید بر لزوم تالیف در زمینه علم فضا گفت: نکته دوم در کتاب‌های تالیفی است که تعداد بسیار کمی به خود اختصاص می‌دهند. به علت اینکه فناوری علوم فضایی، ایرانی نیست، نویسندگان ما چندان جرات ندارند وارد روایت‌گری شخصی خود از این  فناوری شوند. در حقیقت مولفان ما در این عرصه با ترس و نگرانی وارد می‌شوند و تصور می‌کنند تالیف کتاب در این عرصه بازخوردی ندارد و کتاب‌های ترجمه اعتماد مخاطبان را بیشتر جلب می‌کنند؛ اما به اعتقاد من عکس این حالت صادق است. باید گفت نسلی از نویسندگان و مروجان علم در ایران در حال رشد و پرورش است که به راحتی می‌توانند کتاب‌های علمی در سطح جهانی بنویسند. آن‌ها می‌توانند روایت‌گر خوبی از علم سایر کشورها باشند، این نوع نویسندگی در ایران در حال شکل‌گیری است.
 
وی افزود: با توجه به اینکه مناسبات بین‌المللی ما چندان مطلوب نیست راه طولانی در عرصه پیشرفت‌های فضایی در پیش داریم اما آن چیزی که باعث می‌شود کمتر در زمینه فناوری‌های فضایی در ایران دست به قلم شویم به این موضوع برمی‌گردد که این فناوری در ایران رنگ و بوی محرمانگی دارد و افراد در دسترسی به یک سری اطلاعات و داده‌ها با سختی‌هایی روبه رو هستند.
 
رضایی گفت: در گفت‌وگو با بسیاری از دانشمندان فضایی ایران، می‌توان می‌فهمید که اتفاقات جالبی در حال رخداد وجود دارد، اما به هر جهت تنها بخشی از پیشرفت‌های فناوری فضایی و گوشه‌هایی از آن در محافل رسانه‌ای مطرح می‌شوند؛ بنابراین فقط یک سری روایت‌های دولتی و خطی از اتفاقات در حوزه فناوری‌های فضایی را ما می‌شنویم و می‌خوانیم. لازم است که دیدگاه عموم مردم را نسبت به فناوری فضایی ایران بهبود ببخشیم. البته این امر با سختی‌هایی همراه است. به قدری اشتباهات و گاف‌های رسانه‌ای در طول این سال‌ها زیاد بوده است که باورپذیر بودن این فناوری در ایران برای مردم سخت شده است.

برای مثال چند سال پیش در پروژه ارسال موجود زنده به فضا در اولین پرتاب موجود زنده (میمون) کشته شد و اطلاع‌رسانی هم نشد؛ چند ماه بعد در پرتابی مشابه دیگر این پرتاب با موفقیت انجام شد اما اشتباه مسئولان پروژه این بود که تصاویر پرتاب پروژه شکست‌خورده را با پرتاب موفق همزمان منتشر کردند و این صحبت در میان عموم گفته می‌شد که میمونی که به فضا رفته است خال داشته و میمونی که از فضا بازگشته بدون خال بوده  و برخی به تمسخر بیان می‌کردند که احتمالا میمون در فضا عمل زیبایی انجام داده است! این خود یک گاف و اشتباه رسانه‌ای بوده است.  
فناوری فضانوردی راهی برای ارتقای زندگی مردم
وی ادامه داد: لازم است در سال‌های آینده روی این موضوع کار شود و افراد را جلب آن دسته از فناوری‌هایی کنیم که به رشد و ارتقای زندگی مردم کمک می‌کنند. لازم به ذکر است که ایران جزو اولین کشورهایی در سطح جهان بوده است که دارای مرکز دریافت اطلاعات ماهواره‌ای بوده است که در سال 1351 قرار داد آن امضا شد. در کل باید گفت علت این نقص در فضای رسانه‌ای در امر فناوری‌های فضایی این است که  برنامه‌های فضایی ایران با برنامه‌‌های موشکی بسیار گره خورده، به همین دلیل دارای حساسیت ملی و بین‌المللی است. روند منطقی و درستی که باید در رسانه‌ها و در میان مردم باشد اتقاق نیفتاده است و مردم هنوز دیدگاه درست و منطقی در این باره ندارند.  
 
وی در پاسخ به این پرسش که آیا می‌توان باور کرد که آپولو یازده دروغی بزرگ بوده است یا خیر گفت: بحثی که درباره شایعه بودن سفر انسان به ماه صورت گرفت اولین بار برخلاف باور عموم از سوی رسانه‌ آمریکایی فاکس نیوز بود. اگر روس‌ها فقط احتمال یک درصد سفر به ماه را از سوی آمریکایی‌ها دروغی بزرگ احساس می‌کردند، طبق گفته‌های خودشان به راحتی ناسا و آمریکایی‌ها را رسوا می‌کردند. حتی رقیب آن‌ها هم این موضوع را تایید می‌کند. ابتدا یک سری شبهات درباره مسائل علمی وجود دارد، اما اگر بخواهیم از دیدگاه تفکر انتقادی به این موضوع نگاه کنیم داستانی که درباره سفر به ماه روایت شده است را نمی‌توان  نقض کرد. تمام گفته‌ها درباره سفر انسان به ماه را که کنار یکدیگر بچینیم با چندین داستان متناقض روبه رو می‌شویم، اگر آن سال‌ها چنین فناوری بوده است که می‌توانست سفر انسان به ماه را در استودیو شبیه‌سازی کرد امروز با این سرعت پیشرفت باید در مریخ زندگی می‌کردیم بنابراین آن سال‌ها فناوری‌ها در مرحله‌ای نبودند که با استفاده از آن‌ها بتوان این سفر را شبیه‌سازی کرد.
 
وی افزود: در بستر این بحث می‌توان به موضوعات بسیاری پرداخت مایکل کالین دومین انسانی که با آپولو یازده به ماه رفت اما در ماه فرود نیامد می‌گوید؛ شما نمی‌توانید دو آمریکایی را بشناسید که رازی بین آن‌ها باشد و یکی از آن‌ها رسانه‌ای نکند، چطور می‌توان از صد‌هزار کارمند ناسا انتظار داشت که این دروغ را فاش نکنند  البته اگر دروغی وجود داشته باشد.
 
انسان دوباره به ماه بازنمی‌گردد
این نویسنده درباره بازگشت دوباره انسان به ماه گفت: اینکه چرا دوباره به ماه بازنگشتیم، علتش تغییر سیاست‌های فضایی آمریکا بوده است. پروژه آپولو جزو گران‌ترین پروژه‌های فضایی بوده است که تاکنون هیچ پروژه‌ای مانند آن هزینه‌بر نبوده است. امروزه پروژه‌های فضایی ناسا معطوف به برنامه‌های مداری شده است و چون نمی‌توان با فناوری‌های آن سال‌ها به ماه رفت و هزینه بسیار زیادی را می‌طلبد تا بخواهیم با این فناوری‌ها به ماه سفر کنیم.