به گزارش خبرنگار خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا) در قم، کتاب «بارگاه معصومه (ع)» تالیف بیژن سعادت (آرشیتکت) است و در سال 1977 میلادی در فلورانس ایتالیا منتشر شده است. افست آن نیز در همان سال از سوی انستیتو آسیا (دانشگاه پهلوی شیراز – 1356ش) منتشر شد.
این كتاب در سه جلد با قطع رحلی بزرگ و جلد شومیز چاپ شده است. جلد اول تاریخچه حرم مطهر و بناهای وابسته به آن به زبان فارسی و با رسم‌الخط زیبای خوش‌نویسی، جلد دوم، ترجمه همان مطالب به زبان انگلیسی و جلد سوم شامل عكس‌های رنگی از حرم و آستانه حضرت معصومه (س) است.
در ابتدای جلد سوم، ابعاد برخی سازه‌ها، مثل گنبد و مناره‌ها به سبک طراحی معماری، تعیین و معرفی شده است.
کتاب برخلاف رویه رایج، فصل‌بندی نشده و به همین دلیل نیز فاقد فهرست، مقدمه و توضیحات معرفی کتاب است.
شیوه معرفی قم از جانب این نویسنده (که در سرآغاز جلد اول آمده است)، نشان از علاقه و ارادت نویسنده به قم و جایگاه حضرت معصومه (س) و انگیزه وی از تالیف کتاب دارد:
«در مغرب کویر لوت، شهری نشسته است که چون نگینی درخشان بر حلقه انگشتری آن کویر بزرگ می‌درخشد و مطاف و قبله دل و جان خاندان عصمت و طهارت علیهم‌السلام اجمعین است. شهر قم که تربت مقدس حضرت معصومه (س) دختر گرامی حضرت موسی بن جعفر (ع) و خواهر والاتبار حضرت امام رضا (ع) به آن رونق و صفایی ملکوتی بخشیده و حرم مطهرش را زیارتگاه صاحبدلان ساخته، از دیرباز به خاطر وجود منور آن بانوی بزرگوار و به سبب آن‌که مولد و موطن بسیاری از بزرگان علم و ادب و فقه و حدیث بوده، مورد توجه همگان قرار داشته و یکی از شهرهای مهم کشور به شمار می‌رفته است.»
در ادامه این معرفی معنوی، نگارنده به بررسی پیشینه تاریخی قم پرداخته و نظرات متفاوت از جمله، معتقدین به اینکه قم یک شهر اسلامی است و سابقه تاریخی ندارد، نظیر گنجینه آثار مرحوم فیض و مخالفین این نظریه که قم سابقه تاریخی و باستانی داشته، پرداخته است و با استناد به منابع معتبر و آثار تاریخی موجود در قم نظیر تپه‌ها و قلعه‌های تاریخی و آتشکده‌ها و هم‌چنین اسامی فارسی در محلات و روستاها نظریه دوم را پذیرفته و قم را یک شهر باستانی ایران معرفی می‌کند. از جمله استنادات تاریخی، این دو بیت شاهنامه فردوسی است:
بفرمود عهد قم و اصفهان
نهاد بزرگان و جای جهان
نوشتن ز مشک و ز عنبر دبیر
یکی نامه بر پادشا بر حریر
در بخش بعدی، شرح مفصلی از وجه تسمیه قم با روایات گوناگون آورده و تاریخچه‌ای از ورود فاطمه معصومه (س) به قم و وفات و دفن ایشان در محل فعلی که باغی خارج از شهر متعلق موسی ابن خزرج اشعری بوده آورده است.
بخش اصلی کتاب که معرفی ساختار بارگاه، با نگاه تاریخی و معماری است، بعد از این مقدمه نسبتا طولانی آغاز و با این سرفصل‌ها، ادامه و خاتمه می‌یابد:
- بنای آستانه مبارکه، تاریخچه ساخت و تکمیل از سال 201 ق سال دفن حضرت
- روضه منوره شامل قبه‌ها و ضریح‌های متعدد بنا شده در طول تاریخ.
- وضع صحن‌ها و ابنیه مقدس در دوران مختلف شامل صحن و ایوان و حجره‌ها و ...
-دگرگونی در ابنیه آستانه حضرت معصومه س (از ابتدا تا دوران صفویه – تغییرات عمده در عصر صفوی، قاجار و پهلوی
- توصیف بناهای آستانه (صحن‌ها، ایوان‌ها، مناره‌ها، گنبد و ضریح) با معرفی ساختار معماری، فرم، کاشی‌کاری، کتیبه‌ها و ...
- بناهای اطراف حرم مطهر شامل رواق‌ها، مساجد، مقابر پادشاهان و افراد سرشناس دیگر (غالب این آثار، بعد از تغییرات جدید از بین رفته است)
- اقدامات نوسازی در سال‌های اخیر (منظور دوره پهلوی دوم و سال‌های منتهی به تدوین کتاب 1356ش است)
- بخش پایانی کتاب، قبل از ذکر منابع، سپاس نامه‌ای است از همراهان و یاوران نشر این کتاب.
دوره سه جلدی این کتاب را کتابخانه آستانه مقدسه قم به مرکز اسناد و کتابخانه ملی استان قم اهدا کرده است.
شنبه ۱۸ آبان ۱۳۹۸ - ۱۱:۲۷
نظرات