به گزارش خبرنگار خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا) در همدان، کنگره ملی عارف ربانی آیت‌الله شیخ محمدهادی تالهی امروز پنجشنبه 28 آذرماه با حضور وزرای فرهنگ و ارشاد اسلامی و علوم، تحقیقات و فناوری، امام جمعه موقت تهران و جمعی از مسئولان استانی در همدان برگزار شد. 

در این کنگره، سیدعباس صالحی در سخنانی با اشاره به بیانات مقام معظم رهبری در خصوص آیت‌الله تالهی بیان کرد: مقام معظم رهبری زمانی که اعضای برگزار کننده‌ی این کنگره را به محضرشان پذیرفتند، اشاره کردند «مرحوم آیت‌الله تالهی همدانی بقیه‌السیف عرفای همدان بودند»؛ سلسه‌ای که ما آن‌ها را به آخوند مولا همدانی متصل می‌بینیم که مایه برکتی برای جهان بشریت بود.
 
وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی افزود: شهید مطهری که خودشان دانشمندی دقیق و تیزبین بودند، درباره آخوند مولا حسینقلی همدانی تعبیر بسیار قابل توجهی دارند؛ «بزرگترین حسنه‌ی حکیم سبزواری مرحوم حکیم ربانی، عارف کامل الهی، فقیه نامدار آخوند مولا حسینقلی همدانی است». در ادامه‌ی کلام، شهید مطهری اشاره می‌کند اگر همه شاگردان حکیم سبزواری به حضور در حوزه او افتخار می‌کنند، حوزه حکیم به حضور چنین مردی مفتخر است.

صالحی بیان کرد: آیت‌الله تالهی همدانی در سلسه‌ی معرفتی عرفان و اخلاق نظری و حکمت و اخلاق عملی متنهی به چنین شخصیتی می‌شود که صدها شاگرد را پرورانده و در بیش یکصد و پنجاه سال اخیر در جای جای جهان اسلام و تشییع در معاهده ایشان صدها و هزاران نفر نشسته‌اند. به نظر می‌رسد که مرحوم آخوند مولا حسینقلی همدانی مکتبی اخلاقی و عرفانی را پدید آورده‌اند که این مکتب اخلاقی و عرفانی نکات متمایز قابل توجهی در حوزه‌های نظری و عملی با گذشته خویش دارد. این تمایزات در جاهایی به شکل تاسیسی بوده و در جاهایی به شکل تکمیلی.

وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی تاکید کرد: عرفان سابقه‌ای طولانی در تاریخ انسان دارد و بخشی از نیاز وجودی انسان است. عرفان شعبی پیدا کرده است؛ عرفان‌هایی که مربوط به ادیان دیگر است مانند عرفان مسیحی، یهودی و عرفان بودایی که شکل‌دیگر عرفان‌های نوظهور هستند که کم و بیش درباره آن‌ها می‌شنویم. عرفان اسلامی طی ۱۴۰۰ سال شاخه‌ها، نحله‌ها و گرایش‌های متعدد داشته است.

صالحی با اشاره به اینکه آخوند مولا حسینقلی همدانی جریانی را پدید آورد که شاگردان مع‌الواسطه یا بلاواسطه این مسیر را ادامه دادند، گفت: در بخش عرفان نظری و اخلاق نظری این جریان پرتاثیر در تفکر و تمدن معاصر اسلامی، درحوزه هستی‌شناسی، انسان‌شناسی و خداشناسی نکته‌های مختلفی وجود دارد که چگونه این مکتب در ادامه مسیر عرفان اسلامی، نقطه‌های تحولی و تکاملی حرکت می‌کند و در جاهایی به نقطه‌های تاسیسی می‌رسد.

وی عنوان کرد: در بخش حوزه عرفان و اخلاق عملی می‌توان گفت مکتب مرحوم تالهی چند ویژگی مشخص دارد. به بخشی از آن ویژگی‌ها اشاره می‌کنم؛ نکته اول «تعهد به شریعت» است که در این مکتب نقطه بالایی را دارد. دغدغه مرحوم آخوند مولا حسینقلی همدانی، شاگردان پیوسته و متصل به ایشان و شاگردان با فاصله بر عبارات «راهی برای تقرب به مظهر جل وجلاله نیست مگر از طریق شریعت شریف» در همه امور کلی و جزئی تاکید داشته‌اند .

صالحی با اشاره به شریعت به عنوان مبنای سیر و سلوک در این مکتب، افزود: ولایت اهل بیت نقطه کانونی این مکتب عرفانی است که به نگاه هستی‌شناسانه و انسان‌شناسانه برمی‌گردد و جایگاه اهل بیت را در جهان و خلقت نمایان می‌کند. مرحوم آیت‌الله تالهی 4 مرتبه را برای ارتباط با اهل بیت ذکر می‌کند:
مرتبه اول رفت و امد خدمت امام است که مرحله فیض عام است 
مرتبه دوم بیت با امام است 
مرتبه سوم پیوند دل خود با دل امام است 
مرتبه چهارم که عالی‌ترین مرتبه است، اتصال به ساحت ولایت است ارتباط به نور ولایت و پیوسته امام را در نظر داشته باشد زیرا انسان کامل مظهر تتم صفات حق است.

وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی افزود: نکته سوم به مفهوم مراقبه است. برخلاف جریان‌های غیراسلامی و بخشی از عرفان‌های نوظهور که مراقبه و سیر و سلوک را در حوزه ذکر و نگاه خودکنترلی درونی به معناهای متفاوت می‌بینند.، مراقبه در تفکر این مکتب و نگاه آخوند مولا حسینقلی همدانی، معنای کشیک نفس را دارد که بر ذکر مقدم است.

صالحی با بیان اینکه کشیک جان در سه حوزه عمل، ذهن و جان است، افزود: مراقبه این است که در این سه ساحت، انسان کشیک نفس داشته باشد. چگونه می‌شود این مراقبه را به وجود آورد؟ ویژگی چهارم تکریم علوم ظاهری است که بر خلاف جریان‌های اسلامی و غیر اسلامی که علم را تحقیر می‌کنند و برخی علوم شرعی و ظاهری می‌کنند، جریان مکتب آخوند همدانی اهتمام و تکریم این علوم است و همه فقیه و مسلط به علوم ظاهری و دارای جایگاه بلند در این حوزه هستند.

وی تاکید کرد: این مکتب، مکتب توجه به تربیت اجتماعی، اخلاقی و سیاسی جامعه است. مکتب اخلاقی آخوند این است که عرفان در انزوا، رهبانیت و فاصله‌گیری از خلق نیست. عرفان در جوشیدن با خلق است در ارتباط با مردم است. شاگردان این مکتب در زمان نیاز جامعه و ملت پیشتاز حرکت‌های بزرگ سیاسی و اجتماعی بودند. این نگاه ادامه پیدا می‌کند. آیت الله تالهی نیز در این مکتب پرورش پیدا کرده و تحلیل‌های ایشان از اجتماعی بودن دین اسلام دین اجتماعی باعث ارتباط و علاقه به امام راحل (ره) و اردات نسبت به مقام معظم رهبری و توجهی که به رزمندگان در زمان جنگ داشتند، شد که همه برخواسته از این نوع نگاه و منظر است.