خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا): کتاب به‌عنوان یک کالای فرهنگی مانند هر کالای دیگر به بازاری برای عرضه و فروش نیاز دارد که این بازار در بستر کتابفروشی‌ها و نمایشگاه‌های کتاب به صورت رسمی تعریف شده است. اما همچنان که کالاهای دیگر دامنه فروش خود را در بازارهای غیرمرتبط گسترش داده‌‌اند و حتی از قابلیت‌های فضای مجازی هم برای فروش بیشتر بهره گرفته‌اند، کتاب هم به فروش اینترنتی و بازارهای فروش دیگری غیر از کتابفروشی‌‌ها، پای گذاشته و شاهد فروش آن در برخی فروشگاه‌های زنجیره‌ای، مطب برخی پزشکان و سایر اماکن هستیم. حالا سوال این است که این گسترش بازار کتاب و ساخت بازارهای جدید برای فروش کتاب، چقدر مجاز و عملی است و تا کجا می‌توان آن را پیش برد؟

فتح‌الله فروغی، مدیر انتشارات شورا و دبیر انجمن فرهنگی ناشران کودک و نوجوان که تا حدودی با گسترش فیزیکی بازار کتاب به این شکل موافق است، در گفت‌وگو با  ایبنا، عنوان کرد: من معتقدم این نوع امور، فعالیت‌های جدی و اساسی نیستند؛ اما در عین حال ازجمله اقدام‌هایی است که می‌تواند منجر به جذب مخاطب شود.
 
فروغی در واکنش به ارائه و فروش کتاب در اماکن صنفی غیرمرتبط شبیه مطب پزشکان، اظهار کرد: اگر ما بخواهیم فرهنگ مطالعه را تقویت کنیم، این نوع اقدامات می‌تواند موثر باشد؛ زیرا افرادی که مجبورند در جایی مثل یک مطب منتظر باشند، این فرصت را دارند که چند سطر از یک کتاب را بخوانند، اما مهم این است که در آن مراکز، کتاب‌های متناسب با مراجعه‌کنندگان آن مرکز وجود داشته باشد؛ وگرنه بیشتر کاربرد دکور خواهد داشت.
 
وی ضمن استقبال از این طرح عنوان کرد: اگر بتوان این طرح را ساماندهی کرد، این نوع مراکز می‌تواند محلی برای عرضه کتاب‌ها باشد و من فکر می‌کنم نه تنها بد نیست؛ که خیلی هم خوب است.
 
سوپرمارکت برای فروش کتاب کارکرد ندارد
دبیر انجمن فرهنگی ناشران کودک و نوجوان ضمن بیان اینکه فروش کتاب در برخی مکان‌ها مناسب نیست، گفت: مثلا سوپرمارکت کارکرد فروش کتاب را ندارد. تجربه‌های ناموفق قبلی هم بیانگر این است که در سوپرمارکت‌ها مردم با چشم خریدار به کتاب نگاه نمی‌کنند و از تقدس و حرمت آن کاسته می‌شود.
 
او ادامه داد: سوپرمارکت عمدتا محل خرید آنی(فوری) است. مخاطب در سوپرمارکت‌ها، ایستایی ندارد و نیازمند خرید مایحتاج روزانه‌اش است؛ بنابراین سریع می‌خرد و می‌رود. از طرفی سوپرمارکت‌ها بیشتر به دنبال انتفاع بیشتر از فروش محصولاتشان هستند؛ چراکه کتاب برای آن‌ها صرفه اقتصادی ندارد و طبیعتا از آن استقبال نمی‌کنند؛ درنتیجه کتاب در محل مناسب خودش قرار نمی‌گیرد و به‌نوعی ضد فرهنگ می‌شود.
 
فروش کتاب در فروشگاه‌های زنجیره‌ای اثر مثبت دارد
فروغی درباره ورود و عرضه کتاب در برخی فروشگاه‌های زنجیره‌ای عنوان کرد: فروشگاه‌های زنجیره‌ای با سوپرمارکت‌ها متفاوت است؛ چرا‌که در فروشگاه‌های زنجیره‌ای، معمولا برنامه‌های مشخصی برای عرضه و فروش کتاب وجود دارد؛ آنچنانکه کتاب در این فروشگاه‌ها در محلی خاص و متمرکز ارائه می‌شود. بنابراین من این اقدام را با فروش کتاب در سوپرمارکت‌ها متفاوت می‌دانم و به نظرم اثر مثبت دارد.
 
وی افزود: فروش کتاب در مکانی غیر از کتابفروشی‌ها هم ممکن است و می‌تواند مفید باشد؛ به شرط اینکه با یک برنامه و جایگاه تعریف‌شده به آن پرداخته شود.
 
گسترش بازار فروش کتاب وظیفه ناشر نیست!
مدیر انتشارات شورا افزایش و توسعه فیزیکال بازار کتاب را مربوط به حوزه توزیع دانست و گفت: این کار در حیطه فعالیت ناشر نیست و باید مراکز توزیع کتاب در حوزه‌های مختلف آن را دنبال و راه‌های مختلف را برای توزیع گسترده کتاب فراهم کنند.
 
دبیر انجمن فرهنگی ناشران کودک و نوجوان در بخش دیگر سخنان خود، موضوع گسترش بازار کتاب را به عرضه کتاب‌های الکترونیک و فروش اینترنتی کتاب پیوند زد و گفت: فروشگاه‌های اینترنتی هم به‌نوعی بازارهای تازه در حوزه کتاب به‌شمار می‌آیند که در نوع کتاب‌های الکترونیک، رقیب کتاب چاپی به‌شمار می‌آیند.

این ناشر توضیح داد: سرعت و شتاب روز‌افزون و تاثیرگذار رایانه که از دهه‌های قبل آغاز شده‌، ابعاد مختلف جامعه و همچنین حوزه کتاب را تحت تاثیر خودش قرار داده است. کتاب با ورود بسترهای مجازی، رنگ و رویی دیگر به خود گرفت. این تغییرات هم در ابعاد تولید فرهنگی و هم در ابعاد توزیع در حوزه نشر برای جامعه کتابخوان و اهالی نشر قابل ملاحظه است.
 
او ادامه داد: وجود بسترهای مجازی برای دسترسی آسان و از راه دور به کتاب، نقش «ای‌بوک‌ها»، ویژگی‌های کتاب‌های صوتی، همه و همه را می‌توان از جمله دست‌آوردهای این جهش اطلاعاتی دانست؛ اما این مورد را هم نباید از نظر دور داشت که آیا کتاب‌های غیرچاپی می‌توانند به‌جای کتاب‌های چاپی ایفاری نقش کنند و اثرگذار باشند؟ آیا نقش و اثربخشی هر کدام را می‌توان برابر دانست؟ 
 
توزیع مجازی کتاب برای مخاطب کودک و نوجوان مناسب نیست
فروغی در پاسخ به این سوال که آیا توسعه بازار در تمامی عرصه‌های مربوط به کتاب اثری مشابه و یکسان داشته است؟ گفت: پاسخ من در این‌باره مثبت نیست؛ چراکه خواندن از طریق فیزیک کتاب، به دلیل ارتباط نزدیک‌تر خواننده با اثر، به مراتب لذت‌بخش‌تر است. همچنین اگرچه توزیع و خرید مجازی کتاب در زمان و مکان صرفه‌جویی دارد، اما درکنار هم بودن خواننده کتاب در هنگام خرید کتاب نیز بسیار مهم است. 
 
دبیر انجمن فرهنگی ناشران کودک و نوجوان توزیع مجازی کتاب را برای مخاطب کودک و نوجوان نامناسب خواند و اظهار کرد: به هر حال اگر به هر دلیل بپذیریم که ایجاد شبکه‌های توزیع مجازی کتاب در حوزه‌های کتاب‌های بزرگسال و عمومی می‌تواند تا حدی قابل درک باشد، باید اقرار کرد که تنها طریق ارتباطی برای مخاطبان کتاب‌های کودک و نوجوان، فراهم آوردن امکانات برای دسترسی به آثار چاپی است؛ چرا که این گروه سنی از طریق مشاهده مستقیم و تورق کتاب و لمس کردن آن می‌تواند با کتاب ارتباط برقرار کند و خواهان آن باشد؛ اتفاقی که در بستر مجازی مقدور نیست.