خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)-  «چالش‌های فکری انقلاب اسلامی، با رویکرد تمدنی و ارائه راهکارهای عملی» عنوان کتاب مریم اکبری، پژوهشگر تاریخ معاصر است که از سوی نشر آهیخته منتشر شده است. در این کتاب وی به جنبه‌های فکری چالش‌های پیش‌روی انقلاب اسلامی برای تحقق تمدن نوین اسلامی با تاگید بر دیدگاه رهبران انقلاب اسلامی پرداخته است. وی بر این باور است که با توجه به ماهیت انقلاب اسلامی که مسیری خلاف نظم جهانی را دنبال می‌کند، این انقلاب رسالت خود را ایجاد تمدن نوین اسلامی قرار داده است. تمدن نوین اسلامی، تمدنی است که برگرفته از احکام و تعالیم دینی و تامین کننده سعادت دنیوی و اخروی بشریت است. بی‌تردید ساخت تمدن نوین اسلامی با دشواری، سختی و تلاش مضاعف ممکن است. یکی از مسائل اصلی انقلاب اسلامی در این روند فائق آمدن بر چالش‌های مختلف است. مقام معظم رهبری نیز به این مساله واقف بوده و همواره به آن اهتمام داشته‌اند. بنابر فرمایشات ایشان جهت موفق بودن هر حرکتی از جمله انقلاب اسلامی دو کار لازم است: «یک کار پیش‌بینی راه برای پیشرفت؛ کار دوم ملاحظه نقص‌ها و آفت‌زدایی و شناخت آسیب‌ها، برای اینکه ضعف‌ها برطرف شوند، این دو کار جزء واجبات و فرائض هر حرکت است»

در ابتدا بگویید منظورتان از چالش‌های فکری انقلاب اسلامی با رویکرد تمدنی چه بوده است؟
منظور چالش‌­هایی است که در حوزه تفکر و اندیشه یا به تعبیری در حوزه «عقلانیت» به عنوان یک چالش در مسیر دستیابی به تمدن نوین اسلامی برای انقلاب اسلامی که خود را داعیه­‌دار این تمدن می‌­داند، مطرح است.

در این کتاب از گام‌های اساسی برای رسیدن به تمدن نوین اسلامی گفته‌اید؟ آیا این مراحل در مسیر انقلاب ایران رعایت شد؟
تمدن اسلامی تمدنی است که دارای مبانی و جهت­‌گیری­‌های اسلامی است و مجموع تولیدات و ساخته­‌های آن در ابعاد مادی و معنوی، موجبات کمال الهی در مسیر اهداف الهی را فراهم می‌آورد به بیان دیگر تمدن نوین اسلامی، پیشرفت همه­‌جانبه‌­ای است که دارای دو بخش سخت‌­افزاری و نرم‌­افزاری است. بخش سخت‌­افزاری یا ابزاری آن علم، اختراع، سیاست، اقتصاد، اعتبار بین‌­المللی و نظایر آن را در برمی­‌گیرد که امروزه به عنوان نمودهای پیشرفت مطرح‌اند و به عنوان ابزاری برای پیشرفت در بخش حقیقی و نرم‌­افزاری آن یعنی سبک زندگی هستند.

گام‌­های پنج­گانه‌­ای که برای تحقق تمدن نوین اسلامی باید طی شوند شامل: گام اول انقلاب اسلامی؛ گام دوم تشکیل نظام اسلامی؛ گام سوم تشکیل دولت اسلامی؛ گام چهارم تشکیل جامعه یا کشور اسلامی و گام پنجم تشکیل امت اسلامی و در واقع همان مرحله تحقق تمدن نوین اسلامی است. در مسیر تمدن نوین اسلامی، جمهوری اسلامی از گام‌های اول و دوم عبور كرده و هم اکنون در مرحله‌ی دولت اسلامی است. بدون تحقق این مرحله رسیدن به تمدن نوین اسلامی امکان­پذیر نیست.

آیا رهبران انقلاب اسلامی درباره جنبه‌های فکری و چالش‌های پیش روی انقلاب اسلامی راهکاری داشته‌اند؟
راهکارهای بسیاری در این زمینه ارائه شده است که در هر یک از فصول کتاب به دسته‌‌بندی آن­ها پرداختیم. امام خمینی(ره) بعد از پیروزی انقلاب در گفت‌وگو با مردم و اقشار مختلف جامعه پیوسته به چالش‌­ها و همچنین راهکارهای آن اشاره داشته­‌اند و رهبر معظم انقلاب نیز راهکارهایی را همواره گوشزد کرده­‌اند. به عنوان نمونه وحدت حوزه و دانشگاه، کرسی­‌های آزاداندیشی، رو شنگری، مجمع تقریب‌­المذاهب اسلامی، مجمع جهانی اهل‌­البیت علیهم‌­السلام، وحدت ملی و انسجام اسلامی و طراحی و عینیت بخشیدن به الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت به عنوان بخشی از راهکارهای ارائه شده توسط رهبران انقلاب اسلامی است. در این کتاب ضمن دسته‌بندی چالش‌­ها، راهکارهای متناسب با چالش مدنظر را نیز ارائه کردیم که شرح هریک از آن­ها از حوصله این گفت‌وگو خارج است و برای مطالعه بیشتر در این زمینه می­‌توان به کتاب مراجعه کرد.



در بخشی از کتاب به سکولاریسم اشاره کرده‌اید ماهیت سکولاریسم در پروسه انقلاب اسلامی ایران چه بوده است؟ همچنین نمودهای عینی چالش سکولاریسم با انقلاب اسلامی چیست؟ 
در فصل دوم کتاب به تفصیل چالش سکولاریسم در انقلاب اسلامی بیان شده است. امام خمینی(ره) همواره آسیب و معضل جدایی دین از سیاست را گوشزد کرده‌اند از نظر ایشان اسلام مکتبی است که برخلاف مکتب­‌های غیرتوحیدی در تمام شئون فردی و اجتماعی و مادی و معنوی و فرهنگی و سیاسی و نظامی و اقتصادی دخالت دارد مقام معظم رهبری نیز به این چالش توجه داشته‌­اند و خواستار توجه به فقه حکومتی و استخراج احکام الهی در تمامی ابعاد و شئونات یک حکومت شدند که این مهم نشان­ دهنده توجه رهبران انقلاب اسلامی به چالش سکولاریسم است. نمودهای عینی این چالش هم در چند قسمت دسته‌­بندی شده است که به منظور جلوگیری از اطاله کلام، خواننده برای فهم بیشتر و ارتباط بین مطالب نیاز است به کتاب مراجعه کند به عنوان نمونه تفکیک و مرزبندی معرفت علمی و دینی به عنوان مهم­ترین این نمودها بیان شده که رهبر معظم انقلاب همواره بر آن تاکید داشتند.

فصلی از کتاب را به لیبرالیسم اختصاص داده‌اید و خاستگاه آن را به دوره رنسانس نسبت داده‌اید. در ایران نیز لیبرالیسم را به مثابه چالش فکری انقلاب اسلامی بررسی کرده‌اید، آیا پس از پیروی انقلاب اسلامی بحث آزادی‌خواهی در میان توده مردم رعایت شده است؟
مردم و ملت در منظومه فکری امام خمینی(ره) و آیت‌­الله خامنه­‌ای از جایگاه والا و برجسته‌‌ای برخوردارند. امام(ره) معتقدند که در جمهوری اسلامی تمامی مردم حتی آنان که مسلمان نیستند تا زمانی که با بیان عقیده و رفتار خود سبب طرح توطئه‌­ای نشوند و بیم انحراف ملت ایران وجود نداشته باشد، آزادند. بر اساس دیدگاه رهبر انقلاب نیز شاخصه­ اصلی نظام، مردمی بودن آن است؛ رای مردم نقش مهم و تعیین­‌کننده‌­ای دارد. نیازهای اقتصادی، توجه به امنیت مادی و اخلاقی و حفاظت از نظام خانواده از جمله وظایف نظام جمهوری اسلامی در برابر مردم است و مردم صاحب اختیار واقعی این نظامند. همچنین ایشان معتقدند که آزادی از اصلی‌­ترین حقوق مردم است و از مصادیق این آزادی شرکت در انتخابات و داشتن حق رأی است.

برخی از نظریه‌پردازان و متفکران انقلاب اسلامی ایران را انقلابی دینی و مذهبی می‌دانند اما در نقطه مقابل عده‌ای هم معتقدند دین صرفا کاکرد ابزاری برای پیروزی انقلاب اسلامی و گردآوری نیروها بوده است. از نظر شما کارکرد این احساس در انقلاب چه بوده است؟
رهبران انقلاب معتقد به جامعیت دین اسلام هستند و معتقدند که اسلام برای انسان از قبل از تولد تا بعد از مرگ برنامه دارد و هیچ موضوع حیاتی نیست که اسلام برای آن تکلیفی مقرر نکرده و برنامه­‌ای نداشته باشد و انقلاب اسلامی نشأت گرفته از چنین دیدگاهی است.

چرا بحث وحدت حوزه و دانشگاه در انقلاب اسلامی مطرح شد و این‌که اگر این دو از هم تفکیک نشوند نمی‌توانند کاری را پیش ببرند؟
در نگاه رهبران انقلاب اسلامی حوزه و دانشگاه همچون دو بالی هستند که باید هر دو همراه و همگام با هم در راستای اهداف انقلاب اسلامی باشند تا سبب رشد و تعالی جامعه شوند و تمدن نوین اسلامی را پیش ببرند.