خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا) در بوشهر - الهام بهروزی: کتاب در جامعه امروز نیازمند خوانده شدن و دیده شدن است؛ درست مانند کودکان و نوجوانان که بیش از هر چیزی به فهمیده‌ شدن و خوانده‎ شدن نیاز دارند. بی‎شک مانوس شدن کودکان با کتاب می‎تواند نقطه عطفی در اشاعه فرهنگ کتاب و کتابخوانی در جامعه دانش‎آموزی باشد. یکی از راهکارهایی که می‎تواند نقشی مهم در مانوس کردن دانش‎آموزان با کتاب ایفا کند، راه‎اندازی کتابخانه‎های کوچک در کلاس‎های درس است؛ کتابخانه‎هایی با طراحی شکیل و پر از کتاب‎های خوب و مفید و از همه مهم‎تر مناسب با گروه سنی دانش‎آموزان.

بی‌شک کتابخانه‎دار کردن کلاس‎های درس، ساز و کار خاص خودش را دارد و بدون برنامه نمی‎توان این کار را انجام داد، چراکه کودکان و نوجوانان در مقایسه با بزرگسالان دنیای متفاوت‎تری دارند؛ از این رو معلم یا فردی که مسئولیت راه‎اندازی و مدیریت این کتابخانه را عهده‏‌دار است، خود باید مانوس به کتاب باشد و کتاب‎های مفید و ناشران معتبر را بشناسد؛ ترجمه‎های خوب را بشناسد و با معرفی کتاب‎هایی که هم سرگرم‎کننده هستند و هم چیزی به داشته‎های کودکان و نوجوانان می‎افزاید؛ آنها را به سمت دانایی، خردمندی، آگاهی و مسوولیت‎پذیری در جامعه سوق دهد.

در حقیقت ایجاد کتابخانه‎های کلاسی به ارتقای سطح علمی، فرهنگی و تربیتی دانش‌آموزان کمک می‎کند. حال اگر این اقدام در مدارس روستایی انجام شود بدون شک نقش مانایی را در فراگیری فرهنگ کتاب و کتابخوانی در روستا و جذب کودکان و نوجوانان خلاق روستایی به کتاب ایفا می‎کند. طرح کتابخانه‎دار کردن کلاس‎های درس مدارس در روستاها برای نخستین بار از سوی «عبدالمحمد شعرانی»، معلم خوش‌فکر بوشهری در سال 93 ارائه شد که در هفته کتابِ همان سال به‌عنوان طرح برگزیده کشوری در زمینه ترویج فرهنگ کتاب و کتابخوانی معرفی شد.

آقای شعرانی همان معلم خلاق دیّری است که در آغاز فعالیت خود در عرصه معلمی، کوچک‎ترین مدرسه دنیا یعنی کالو (روستایی کوچک از توابع بندر دیّر استان بوشهر) را به دنیا معرفی کرد و با ترغیب دانش‎‌آموزانش به علم‎آموزی و کتابخوانی موجب پیشرفت خود و شاگردانش شد.

او در ادامه دوران خدمتش در اداره‎کل آموزش و پرورش بوشهر و سپس خوزستان نیز کماکان به کتاب به دیده یک دوست جاودانه می‎نگرد و هیچ مشغله‎ای نتوانسته میان او و یار مهربان جدایی بیندازد. او معتقد است: کتاب خوب را باید خواند و هیچ گاه نباید از خواندن دست کشید. شعرانی با ارائه طرح کتابخانه‎دار کردن مدارس روستایی دغدغه‎ خود را در حوزه کتابخوانی به منصه ظهور گذاشت و به کمک این طرح موفق شد که در سال 93، تعداد 77 مدرسه روستایی زیر 10 نفر دانش‌آموز را در استان بوشهر مجهز به کتابخانه کند و در سال بعد (94) این شمار را به 314 مدرسه افزایش بدهد که این مدارس اغلب چندپایه بودند.

به کمک این طرح، دیگر دانش‎آموزان روستایی از نعمت کتاب‎های غیردرسی محروم نیستند و می‎توانند مطالعه آزاد داشته باشند و از مطالب مفید این کتاب‎ها نیز برخوردار باشند. به‌دلیل توفیق شعرانی در این طرح، از سوی وزارت آموزش و پرورش به‎عنوان مجری طرح کتابخانه‎دار کردن مدارس روستایی کشور معرفی شد تا از این پس این طرح را به‌صورت گسترده‎تری در استان‎های کشور به‎ویژه‎های مناطق کمتربرخوردارتر اجرائی کند.

عبدالمحمد شعرانی که خود از اعضای فعال کتابخانه‎ عمومی است و در ماه بین 3 تا 4 کتاب مطالعه می‎کند، درباره طرح کتابخانه‎دار کردن مدارس روستایی کشور به خبرنگار ایبنا گفت: این طرح با هدف عادت دادن دانش‌آموزان به کتابخوانی، مشارکت معلم در کتابخوانی، استفاده از روش دیداری در کتابخوانی، تشویق بچه‌ها به خلاصه‌نویسی، معرفی کتاب خوب، در دسترس بودن کتاب و مسئولیت‌پذیری کودکان برنامه‌ریزی شد که نخستین‌بار از سوی من با مشاوره برخی از دوستان از جمله دکتر خسروی به آقای حصیری، مدیرکل سابق اداره آموزش و پرورش استان بوشهر پیشنهاد و خوشبختانه از آن استقبال شد و ما آن را در 77 مدرسه بوشهر به‌ویژه روستاها اجرائی کردیم.
 
وی ادامه داد: خوشبختانه این طرح توانست جریانی را در حوزه کتابخوانی در روستاها، یعنی نقاطی که هنوز فضای مجازی نتوانسته در میان دانش‌آموزانش چندان رسوخ کند، ایجاد کند؛ البته این طرح بسیار حساس است و دائم باید در قالب آن به‌ به‌روزرسانی کتاب‌های کتابخانه‌های کلاسی توجه داشته باشیم و هر سال کتاب‌های هر روستا را با روستای دیگر جابه‌جا کنیم تا دانش‌آموزان با کتاب‌های تکراری روبه‌رو نشوند.

مجری طرح کتابخانه‌دار کردن مدارس روستایی کشور، مهم‌ترین مزیت این طرح را در دسترس بودن آسان کتاب برای دانش‌آموزان روستایی دانست و افزود: به کمک این طرح دانش‎آموزان با کتاب مانوس می‌‏شوند. از‌آنجایی‌كه مسئول كتابخانه كلاسی، معلم مربوطه و یا ارشد كلاس (مبصر) خواهد بود، بنابراین از نظر تامین نیروی انسانی به‎عنوان كتابدار با مشکل روبه‌رو نیستیم، اما توصیه می‌شود که کتابدار در معرفی و گزینش منابع نقش فعال و پررنگی داشته باشد.

شعرانی با تاکید بر اینکه به کمک این طرح «كتاب» همیشه در اختیار دانش‌آموز قرار دارد، بیان کرد: معلم می‌تواند از تمامی فرصت‌های مناسب برای راهنمایی دانش‌آموزان به انتخاب «کتاب مفید» و «مطالعه صحیح» آنها استفاده كند. او می‌تواند همواره بر میزان مطالعه و نوع مطالعه‌ دانش‌آموزان خود نظارت كافی داشته باشد و سیر مطالعاتی دانش‌آموزان را به مسیری مشخص هدایت کند.
 
وی درباره مزایای کتابخانه‌‏های کلاسی در مدارس هم گفت: هزینه‌ راه‎اندازی و توسعه‌ «كتابخانه‌ كلاسی» قطعا بسیار كمتر از ایجاد کتابخانه‌های بزرگ‎تر است و معلم با مشاركت دانش‌آموزان به‎راحتی می‌تواند آن را اداره كنند. درحقیقت وجود كتابخانه در كلاس به معلم این امكان را می‌دهد كه دانش‌آموز را به روش‌های صحیح مطالعه، درست‌خوانی و استفاده‌ مناسب از كتاب و كتابخانه راهنمایی كند. با توجه به اینكه كتابخانه كلاسی ازسوی خود دانش‌آموزان اداره می‌شود، بنابراین در زمینه اشاعه‌ فرهنگ مسئولیت‌پذیری میان نونهالان و دانش‌آموزان دوره‌ ابتدایی بسیار مفید خواهد بود. همچنین دانش‌آموزان هر وقت كه بخواهند، می‌توانند با هماهنگی مسئول كتابخانه كلاسی از كتاب‌های مورد نیاز خود استفاده کنند.

مجری طرح کتابخانه‌دار کردن مدارس روستایی کشور در خصوص نقش این کتابخانه‎ها در توسعه فرهنگ کتابخوانی در مدارس توضیح داد: مدرسه نهادی است که کودکان و نوجوانان بخش عمده‌ای از زمان مفید خود را در آنجا طی می‌کنند. ازسوی دیگر، وابسته بودن آینده حرفه‌ای و علمی کودکان و نوجوانان به موفقیت در مدرسه، تاثیرگذاری آن را دوچندان می‌کند. بنابراین چنانچه طرحی در چارچوب مدرسه و منطبق بر برنامه‌های آن اجرائی شود، با توجه به حمایت خانواده و نیز اثرگذاری مدرسه به‌ویژه در دوره‌های ابتدایی، احتمال موفقیت بالایی خواهد داشت. به‌دلیل در دسترس نبودن کتابخانه‌های عمومی، دانش‌آموزان روستایی اقبال بیشتری به کتاب نشان می‌دهند و همین، عاملی برای تقویت سرانه مطالعه در روستاها و درنتیجه تغییر نگرش‌ها خواهد بود.

شعرانی در خصوص معیار انتخاب کتاب‎ها برای کتابخانه‎های کلاسی روستایی نیز گفت: ما برای این کتابخانه‎ها همان کتاب‎های مورد تائید و مناسب سن و پایه دانش‌آموزان را که در پایان کتاب‌های درسی معرفی شده‎اند، انتخاب می‎کنیم. البته کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان و کتابخانه ملی در کنار دوستداران کتاب برای انتخاب کتاب‌های مناسب همراه ما هستند. لازم است در این باره از دوست عزیزم دکتر عبدالرسول خسروی که دارای مدرک دکتری کتابداری از دانشگاه فردوسی و عضو‌ هیئت علمی دانشگاه علوم پزشکی بوشهر است قدردانی کنیم که در همه حال با ما همکاری کرده است.
 
وی ادامه داد: البته از نشرهای وابسته به وزارت آموزش و پرورش با توجه به اهدای رایگان یا نیم‌بهای کتاب و همچنین ناشرهایی که با تخفیف بهتری با ما همکاری می‎کنند، بیشتر استفاده می‌کنیم. آثار تالیفی بخش عمده کار ما را تشکیل می‌دهند ولی از ترجمه‌های خوب و کتاب‌های پرفروش هم در تجهیز این کتابخانه‎ها بهره می‎گیریم.

شعرانی با تاکید بر اینکه ما نباید در معرفی فرهنگ‎مان کوتاهی کنیم، افزود: البته این بدان معنا نیست که آشنایی بچه‎ها را با سایر فرهنگ‎ها و آیین‎ها ممنوع کنیم. خوشبختانه امروز کتاب‎های بسیار خوبی در حوزه فرهنگ و آیین‌های بومی ما منتشر شده است که معلم‌ها در مدرسه می‎‌توانند بالاترین نقش را در معرفی این آثار ایفا کنند؛ زیرا ضروری است و باید فرهنگ‌های بومی خودمان را ترویج دهیم ولی نباید از شاهکارهای ادبی جهان هم غافل شویم.

مجری طرح کتابخانه‎دار کردن مدارس روستایی کشور سرعت بالای تغییرات در سیستم مدیریتی وزارت آموزش و پرورش را آفتی برای عقب افتادن برنامه‎های کتابخوانی و تغییر در آنها دانست و یادآور شد: از آقای بطحایی وزیر سابق آموزش و پرورش که به من ابلاغ داد تا طرح کتابخانه‌دار کردن مدارس چندپایه روستایی استان بوشهر به یک طرح کشوری تبدیل شود، قدردادنی می‌کنم. یک تشکر ویژه هم از معلمان و مدیران مدارس روستایی می‎کنم که خالصانه و عاشقانه برای فرزندان ایران عزیزمان تلاش می‌کنند.

شعرانی در پایان از ایجاد کتابخانه‎های بیشتری در روستاهای کمتربرخوردار کشور خبر داد و گفت: با توجه به حوادث چندماه اخیر و تحولاتی که در مدیریت وزارت آموزش و پرورش صورت گرفت، این طرح مانند سایر طرح‎های دیگر اندکی کُند پیش رفت ولی درمجموع تعداد زیادی از مدارس روستایی در مناطق محروم برای ایجاد کتابخانه کلاسی شناسایی شده‎اند که به‎زودی مجهز به کتابخانه خواهند شد.