خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا) در بوشهر - الهام بهروزی: به‎دنبال شیوع کروناویروس، جامعه روزهای تب‌‌آلودی را دارد سپری می‎کند و دچار ایستایی ناخواسته‎ای شده است. هر کسی را که می‎بینیم وحشت‎زده از این ویروس مرموز خودش را در آغوش گرفته تا مبادا کرونایی شود؛ کرونایی که در یک چشم بر هم زدن تمام خوشبختی‎های ساده ما را به یغما برده است و فعلا می‎تازد و علم بشر هم در مقابل این ذره ناچیز عاجز مانده وبه‌دنبال راهی برای سرکوب این ویروس هیولاوش است!

کووید 19 شاید بی‌رحمانه‎ترین اتفاقی است که در ماه‎های پایانی سال 98 با آن دست به گریبان شده‌ایم! و عموما برای گریز از این ویروس مخوف راهکارهای متعددی ارائه می‎شود؛ اما مهم‌ترین و بهترین راهکاری که برای کنترل اپیدمی آن در جامعه توصیه می‎شود، خانه‎نشینی و روی آوردن به قرنطینه خانگی است. طبیعتا برای روزهای خانه‎نشینی باید سرگرمی‎های متنوعی را یافت تا با مشغول شدن به آنها از ضعف روحی و وسواس‎های فکری کاست. یکی از چیزهایی که برای روزهای خانه‎نشینی توصیه می‎شود، کتاب است.

کتاب می‌تواند امید را در میان جامعه به‌ویژه در میان قشرهای آسیب‎پذیر مثل سالمندان، کودکان، بیماران قلبی یا دیابتی تزریق کند. البته زمانی کتاب می‎تواند نقش سازنده‎ای را در روحیه‎بخشی و امیدافزایی جامعه ایفا کند که متناسب با روحیه و سلیقه افراد انتخاب شده باشد؛ یعنی هر فردی باید نخست ذائقه کتابخوانی خود را تشخیص دهد و بعد اقدام به مطالعه کند تا دلزدگی در وی ایجاد نشود!

یک نویسنده، جامعه‌شناس و روزنامه‎نگار در این خصوص به خبرنگار ایبنا گفت: باتوجه به شرایط سنی و روحی هر فرد یا خانواده باید انتخاب‎های متفاوتی برای گذران روزهای خانه‎نشینی صورت بگیرد؛ برای مثال، در خانواده پراسترس یا خانواده‎ای از اعتماد به نفس و عزت نفس پایینی برخوردار هستند، بهترین انتخاب برای آنها مطالعه کتاب‎های امیدبخش است. ما در اینجا دو دسته کتاب داریم؛ یکی کتاب‎های ادبیات پایداری و دیگری کتاب‌‏های روانشناسی که هر دو حوزه هم به امید و آینده توجه دارند بنابراین هر فرد یا خانواده با توجه به شرایط تحصیلی، فردی، سنی و خانوادگی که دارند می‎توانند آثار مورد نظر خود را در این شرایط بحرانی برای رسیدن به آرامش و روحیه‎افزایی مطالعه کنند.

دکتر عیسی صفوی در ادامه با تاکید بر اینکه کودکان یکی از قشرهای آسیب‌پذیر هستند، افزود: در این مقطع زمانی کودکان را بایستی با کتاب‎های تصویری آشنا کنیم، البته در کنار کتابخوانی آنها را به انجام کارهای مهارتی هم تشویق و ترغیب کنیم تا کودکان را از استرس و تنش‎های عصبی دور نگه داریم.

مولف کتاب سه جلدی «با جامعه‎شناسان ایران» ادامه داد: ‎در این روزها برای حفظ و التیام ذهن و روان باید به‎صورت مطلق اخبار و مطالبی که به شکل کلی کارکرد تضعیف، تخریب و تحقیر ذهن و روان را دارد، نخوانیم؛ یعنی اشخاصی که از اعتماد به نفس و عزت نفس پایینی برخوردار هستند نباید مطالب و توصیه‎هایی که بوی تحقیر، تضعیف یا تخریب می‎دهد، بخوانند.

وی افزود: بنابراین یکی از بهترین ابزارهایی که می‎تواند به چنین افرادی کمک کند، «کتاب» است اما در اینجا یک مشکل وجود دارد و آن هم این است که شخص آمادگی کافی برای مطالعه کتاب ندارد. بنابراین نمی‎توان او را فقط برای این روزها کتابخوان کرد. ازاین‌رو، پیشنهاد من در این زمینه این است که کتابخوانی مشارکتی صورت بگیرد؛ یعنی یک نفر که کتابخوان است، آنچه که می‎خواند برای فرد به‌صورت شفاهی نقل کند یا از قسمت‎هایی که امید در آن موج می‎زند و به ارتقای روان و ذهن انسان کمک می‎کند، عکس بگیرد و برای او ارسال کند. در این حالت ممکن است که فرد با مطالعه یا شنیدن این بریده‎ها وسوسه شود که خودش کتاب را مطالعه کند!

طبق گفته متخصصان، سالمندان یکی از قشرهای بسیار آسیب‎پذیر در مقابل کروناویروس به‎شمار می‎روند که نیاز به مراقبت‎های جسمی و روانی ویژه‎ای در این روزها دارند. طبیعی است آن دسته از سالمندانی که کتابخوان هستند، آگاه‎تر و مسلط‌تر در این زمینه ظاهر می‎شوند.

این متخصص سلامت اجتماعی نیز در خصوص نقش کتاب در تامین امنیت روان و ذهن سالمندان تصریح کرد: ما در حوزه کتابخوانی با سه دسته سالمند روبه‎رو هستیم؛ 1) سالمندانی که مانوس با کتاب هستند و همچنان به کتابخوانی مشغول هستند و تنهایی‎های خود را با کتاب پر می‌‌کنند. 2) سالمندانی که نه چندان کتابخوان هستند و نه دور از کتاب. 3) سالمندانی که اصل اهل کتاب و مطالعه نیستند.

صفوی ادامه داد: در اینجا نقش گروه اول بسیار پررنگ است؛ همان‎طور که در بالا اشاره شد این گروه نیز می‎توانند با کتابخوانی شفاهی یا انتخاب بریده‎های امیدبخش از کتاب‎های مورد مطالعه خود انگیزه کتابخوانی را در دیگر گروه‎ها ایجاد کنند؛ اصلا این گروه می‎توانند افزون بر این، نقش روایتگری برای کودکان نیز داشته باشند و حلقه واسط کتاب و کودک باشند؛ یعنی با خواندن کتاب و قصه کودکان را نیز به کتاب جذب کنند. بنابراین حضور سالمندان کتابخوان در خانواده‎ها می‎تواند نقش شگرفی را در توسعه کتابخوانی در ایام قرطینه خانگی داشته باشد.
  این متخصص سلامت اجتماعی بیان کرد: با توجه به اینکه فرهنگ ما فرهنگ شفاهی است به یکباره نمی‎توان انتظار داشت که در این بحران همه افراد را کتابخوان کنیم ولی می‎توان خوش‌بین بود که در این مقطع زمانی یک عده کتابخوان می‎شوند. همچنین پیش‎بینی می‎شود که عده‎ای هم کتابخوان بودند اما به‌دلایلی از آن فاصله گرفته بودند، دوباره با کتاب خو می‎گیرند. ببینید در مواقعی که منزوی می‎شویم یا مثلا در بیمارستان بستری می‌شویم به مطالعه کتاب رغبت نشان می‎دهیم. ازاین‌رو، این روزها هم می‎تواند چنین کارکردی داشته باشد! بنابراین می‎توان گفت که بحران کرونا شوکی است که برگردیم به سمت فرهنگ مکتوب یا نوشتاری!

مولف کتاب «گفت‌وگو با بزرگان علم روان‎پزشکی و روانشناسی»یادآور شد: ما به‌دلیل برخورداری از فرهنگ و تمدن دیرینه و پربار، اقیانوسی غنی از محتواهایی داریم که نه تنها ملت خودمان را بلکه تمام عالم را می‎تواند سیراب کند. این در حالی است که همه کشورها از این پتانسیل محتوایی برخوردار نیستند که پاسخگوی نیاز مردمانشان باشد! ما خوشبختانه شاعران و نویسندگان مطرح و اندیشه‌ورزی داریم که نه تنها قادر هستند در این بازه زمانی که بحث تنهایی و پناه بردن به خانه است نیازهای ما را پاسخ بگویند بلکه برای تمام دوران ما تولید محتوا کرده‎اند.

صفوی تصریح کرد: کشور شوروی سابقه مقام نخست را در حوزه مطالعه داشت. این کشور به کشور صف‌ها مشهور بود و مردم ناچار بودند که ساعت‌ها در صف انتظار بنشینند؛ بنابراین آنها برای مدیریت زمان و به جای روی آوردن به فرهنگ شفاهی، فرهنگ مکتوب یعنی خواندن کتاب یا روزنامه را انتخاب کرده بودند و به همین دلیل به مردمی کتابخوان بدل شده بودند. بنابراین انتظار می‎رود که با توجه به منابع غنی که داریم نه تنها در شرایط کنونی که به خانه پناه برده‎ایم به کتاب روی بیاوریم، بلکه باید در همه شرایط کتابخوان باشیم چون محتوای خوبی در اختیار داریم که پاسخگوی نیازهای ماست.

این جامعه‎شناس و استاد دانشگاه گفت: با توجه به محتوای ارزشمند و بسیط منابع کهن به‌شدت به مردم به ویژه سالمندان توصیه می‎کنم که این منابع را در این روزهای خانه‎نشینی مطالعه کنند؛ چون در این منابع مفاهیم انسانی و اخلاقی و همگرایی جمعی به‎شدت خودنمایی می‎کند که متاسفانه مغفول مانده‌اند.

وی با بیان اینکه طبق گفته امام علی (ع)، «کسی که کتاب را دارد، هیچ وقت تنها نمی‌ماند.»، افزود: بنابراین در این شرایط نقش موثر کتاب در روحیه‎افزایی و امیدبخشی بر همگان روشن است. در واقع کتاب دم‌دستی‌ترین، کم‌هزینه‌ترین و کم‌خطرترین ابزار فرهنگی است که به کمک آن می‎توان تنهایی‎های خود را پر کنیم و بهترین و مطمئن‌ترین ابزاری است که می‎توانیم به آن پناه ببریم و اعتماد کنیم. بدون‌تردید کتاب کارکرد موثری در بهبود روان و ذهن افراد دارد.

صفوی در پایان یادآور شد: از دید من این برهه زمانی که اکنون تهدیدی برای سلامت ما به‎شمار می‎رود، در حقیقت فرصتی برای آشتی جامعه با کتاب است. بنابراین پیش‌بینی می‎کنم که پس از پایان این دوره سخت شاهد شکل‌گیری نسل کتابخوانی خواهیم بود که بعدها می‎گویند که بحران کرونا موجب شد که با کتاب دوست شویم؛ به‎‌گونه‎ای که پس از آن اکنون ماهی یک یا دو کتاب می‎خوانیم و این عادت از آن زمان در ما به‎وجود آمد. از این‌رو، اگر بتوان در این روزها حتی جمع معدودی هم به کتاب پیوند بدهیم کفایت می‎کند.