یک مرد بالغ معمولا حدود 1000 میلی‌گرم آهن ذخیره‌ای در بدن خود دارد که برای نیاز سه سال کافیست، درحالی‌که یک زن بالغ حدود 300 میلی‌گرم آهن ذخیره‌ای دارد که تنها برای 6 ماه نیاز او کافی است. انسان معمولا میزان کمی آهن را از طریق ادرار و مدفوع از دست می‌دهد و مهم‌ترین شکل از دست دادن آهن در مردان، خونریزی مخفی و تشخیص داده نشده از طریق دستگاه گوارش و در زنان از دست دادن خون طی عادت ماهیانه است.
کتاب «دانستنی‌های اهمیت نقش آهن در بدن» تألیف فریبا صداقت‌فر، معصومه حسین‌نسب و مینا فاضلی در هشت فصل ضمن اشاره به جایگاه آهن در بدن انسان، به موضوعاتی همچون «مهارکننده و افزایش‌دهنده‌های رژیمی جذب آهن»، «آهن موجود در غذا (رژیم غذایی)»، «چاره‌جویی فقر آهن»، «کاهش جذب آهن»، «تعیین آهن بافت‌های بدن»، «سایر کم‌خونی‌های هیپوترولیفراتیو» و «درمان کمبود آهن» می‌پردازد.
آهن موجود در غذا
«آهن در مواد غذایی به شکل ترکیب هپدروکسید مزیک و کمپلکس‌های پروتئین هم وجود دارد. بهترین منابع آهن خوراکی عبارتند از کبد و به‌عنوان منبع ذخیره آهن، گوشت قرمز، زرده تخم‌مرغ، مواد آردی غنی‌شده، مولاس‌ها، میوه‌های خشک، سبزیجات پررنگ، حبوبات. اگرچه اسفناج از آهن غنی می‌باشد، ولی از نظر رژیمی ضعیف است، زیرا آهن در این ماده غذایی به‌صورت ترکیبات فسفات، فتیات است که قابلیت جذب کمتری دارد. بیشتر آهن موجود در مواد غذایی به‌صورت مجموعه مزیک وجود دارد. اسید اسکوربیک که در میوه‌ها و آب آنها وجود دارد، تسهیل می‌گردد. کمپلکس آهن با مواد دارای وزن مولکولی کم مثل آمینواسیدها و فروکتوز نیز باعث سهولت در تحلیل آهن و در نتیجه آسانی جذب آن می‌شود، درصورتی‌که درصد آهن جذب‌شده از غذای افراد یا درصد آهن جذب‌شده از مقدار نمک مزوس آن مقایسه می‌شود. آهن سبزیجات حدود 20/1، آهن تخم‌مرغ 8/1، آهن کبد 2/1 در دسترس است.»
مشکلات ناشی از فقر آهن
«فقر آهن و کم‌خونی ناشی از آن از مشکلات تغذیه‌ای شایع در ایران و جهان است که عوارض مخرب ویرانگری دارد؛ پیامدهایی چون افزایش خطر مرگ و میر برای مادران، کاهش مقاومت بدن در مقابل عفونت، وقفه رشد، نقصان در قدرت تمرکز و یادگیری کودکان، کاهش ظرفیت کاری و بهره‌وری در بزرگسالان و در نهایت کُندسازی فرایند رشد و توسعه را باعث شده است. کمبود آهن حالتی است که در آن ذخایر آهن بدن کاهش یافته که این کاهش رابطه مستقیم با درجه اختلالات بالینی دارد. فقر آهن به علل زیر به‌وجود می‌آید: مقادیر ناکافی در مواد غذایی، کاهش جذب، اختلال در توزیع، افزایش نیازها و از دست دادن آهن مثلا به علت خونریزی. فقر آهن بالینی که به علت کمبود آهن در مواد غذایی باشد، کمیاب است و چون در بسیاری از مواد غذایی آهن هرچند به مقدار کم وجود دارد، بنابراین سال‌ها طول می‌کشد که به این علت، کم‌خونی فقر آهن مستقر گردد. با وجود این، فقر در نتیجه کاهش آهن در مواد غذایی در دوران نوزادی ممکن است بروز کند، زیرا در دوران نوزادی نیاز به آهن افزایش می‌یابد.»
نخستین چاپ کتاب «دانستنی‌های اهمیت نقش آهن در بدن» در 110 صفحه با شمارگان 1100 نسخه به بهای 22 هزار تومان از سوی انتشارات فرزانگان دانشگاه راهی بازار نشر شده است.
نظر شما