جمعه ۲۳ خرداد ۱۳۹۹ - ۱۱:۰۳
روایتی از وجود و عدم

ماده تاریک همان چیزی است که نمی‌دانیم چیست در واقع مشاهدات گیج‌کننده نجومی دانشمندان را به وجود ماده‌ای نامرئی که نه نور دارد و نه موجی از خود ساطع می‌کند، مشکوک کرد. کتاب «ماده تاریک و انرژی تاریک» نوشته برایان کلگ به شرح نود و پنج درصد پنهان از گیتی که همان ماده تاریک و انواع ممکن آن باشد می‌پردازد.

خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا) سال‌های ابتدایی دهه چهل قرن بیستم میلادی بود که یان اورت برای نخستین بار فرضیه وجود ماده تاریک را مطرح کرد. در واقع فرضیه ماده تاریک مطرح شد تا دانشمندان اختلاف میان جرم محاسبه شده برای اجرام غول‌پیکر آسمانی را تشریح کنند.
 
در توضیح ماده تاریک باید گفت؛ ماده‌ای فرضی در فضای کیهانی که نور و امواج از خود بازتاب نمی‌کند و نمی‌توان آن را به طور مستقیم دید. تنها نشانه‌ای که دانشمندان را به وجود آن مشکوک کرده است، اثری است که بر اجرام مرئی نظیر ستاره‌ها و کهکشان‌ها گذاشته است.
 
در این میان کتاب «ماده تاریک و انرژی تاریک» نوشته برایان کلگ با ترجمه واروژان هارطون به شرح ماده تاریک و انواع ممکن آن می‌پردازد. درواقع علارغم آنکه اصطلاحات ماده تاریک و انرژی تاریک به فراوان از زبان کیهان‌شناسان شنیده می‌شود، اما عموم مردم شناخت درستی از آن‌ها ندارند. در واقع نویسنده توانسته است به خوبی این واژگان را برای افراد عادی تشریح کند. این اثر از سوی انتشارات مازیار راهی بازار کتاب شده است.


 
در واقع مشاهدات گیج‌کننده نجومی دانشمندان را به ارائه نظریه ماده تاریک هدایت کرد. گفتنی است کهکشان راه شیری مانند میلیاردها کهکشان دیگر در فضای کیهانی حول یک سیاهچاله مرکزی با سرعت معادل دو میلیون کیلومتر در ساعت در گردش است، بنابراین ستارگان و اجزای این کهکشان باید مانند کودکانی که سوار بر چرخ و فلکی با سرعت مشابه هستند، به فضای اطراف پرتاب شوند؛ اما چنین اتفاقی نمی‌افتد؛ بنابراین باید نیرویی نامرئی مانع از این فرآیند شود. به همین دلیل دانشمندان مشکوک به وجود ماده‌ای دیگر در فضای کیهانی شدند که بر دیگر ماده‌های مرئی اثر گذار است؛ اما نه دیده می‌شود و نه موجی از خود انتشار می‌دهد.
 
در واقع باید گفت؛ ماده تاریک همانی است که نمی‌دانیم‌ چیست اما وجود دارد. آن را نه می‌توان دید و نه از آن امواجی را دریافت کرد؛ تنها وجود دارد و در بستر فضای کیهانی پخش شده‌اند. کارل سیگن، فیزیک‌دان مشهور در یکی از مصاحبه‌های خود گفته بود؛ من علم را به داستان‌های علمی-تخیلی ترجیح می‌دهم؛ چراکه در علم چیزهای عجیب و غریب‌تر زیادی وجود دارد. سیگن در ادامه مصاحبه خود به وجود ماده تاریک اشاره می‌کند و معتقد است یکی از جدی‌ترین نظریه‌هایی است که فیزیک‌دانان در تلاشند آن را به اثبات برسانند و در جستجوی یافتن دلیل برای وجود چیزهای نامرئی در جهان هستند.

تصور کنید کهکشانی دیگر که از کهکشان راه شیری سیار بزرگ‌تر است، در فضای کیهانی گسترده شده باشد این کهکشان دارای ستاره و سیاراتی است که همگی نامرئی‌اند و هیچ نور و امواجی از خود ساطع نمی‌کنند و با تلسکوپ‌های ما هم دیده نمی‌شوند به همین دلیل نادیده گرفته شده‌اند، درست اینجاست که سیگن علم را عجیب‌تر از داستان‌ها علمی-تخیلی می‌داند.

 
نویسنده در بخشی از کتاب در باب اینکه ماده تاریک چیست آورده است؛ «تلاش‌‌های زیادی برای تعیین ماهیت ماده تاریک شده است. دو خط فکری در این زمینه دنبال می‌شود. یا ماده تاریک از ذرات آشنا که به مدل استاندارد فیزیک ذرات تعلق دارند (ولی مانند ذرات ماده معمولی رفتار نمی‌کنند) تشکیل شده است یا از ذرات ناآشنا که ما را وادار به گسترش مدل استاندارد می‌کنند. گزینه اصلی از مدا استاندارد نوترینو‌ها ناچیز هستند. وجود این ذرات در سال 1930 پیش‌بینی و بیست و شش سال بعد مشتقیما آشکار شدند. پیش‌بینی شده که نوترینو‌ها در واپاشی بتای عناصر رادیواکتیو ناپایدار تولید می‌شوند.»

سایت علمی بیگ بنگ در گزارش خود درباره شرح مقدماتی ماده تاریک آورده است؛ «ستاره‌شناسان قادر به مشاهده مستقیم ماده تاریک نیستند اما می‌توانند به بررسی تاثیرات آن بپردازند. نزدیک به چهل سال است که اخترشناسان با بررسی اثرات گرانشی در کهکشان‌ها و خوشه‌های کهکشانی متوجه شده‌اند ماده معمولی که به شکل ستارگان و ابرهای گرد و غبار و توده‌های عظیم گاز دیده می‌شود، عامل حدود ۱۵ درصد از این نیروی گرانشی است. دانشمندان بقیه این نیروی گرانشی عظیم را به ماده مرموزی با نام ماده تاریک نسبت داده‌اند که جز با اثر گرانشی‌اش به هیچ روش شناخته‌شده دیگری قابل تشخیص نیست.»

گفتنی است نویسنده در کتاب «ماده تاریک و انرژی تاریک» در شرح ماده تاریک استاندارد، آن را ماده تاریک سرد می‌نامد در واقع این عبارت به ارتباط میان سرعت ذرات و دمای جسمی که از آن ذرات ساخته شده است، اشاره دارد. برای مثال هرچه گاز داغ‌تر باشد، ذرات آن سریع‌تر حرکت می‌کنند از وضعیت گیتی اولیه به نظر می‌رسد که ذرات ماده تاریک باید سرعت کمی داشته باشد در غیر این صورت نمی‌توانست به شکل‌گیری ساختارهایی مانند کهکشان‌ها کمک کنند زیرا در آن زمان ذرات چنان سریع حرکت می‌کردند که گرانش نمی‌توانست آن را گرد هم آورد.

کتاب «ماده تاری و انرژی تاریک» با شمارگان یک‌هزار و دویست نسخه، به قیمت هجده‌هزار تومان از سوی انتشارات مازیار در قفسه کتابفروشی‌ها جای گرفت.

برچسب‌ها

نظرات

  • نظرات منتشر شده: 1
  • نظرات در صف انتشار: 0
  • نظرات غیرقابل انتشار: 0
  • فرزین اکبری ۱۸:۱۴ - ۱۳۹۹/۰۳/۲۳
    از این گزارش و معرفی کتاب لذت بردم. حتما مطالعه میکنم.

نظر شما

شما در حال پاسخ به نظر «» هستید.

برگزیده

پربازدیدترین

تازه‌ها