به گزارش خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)، زبان فارسی را باید زبانی بین‌المللی دانست که اکنون علاوه بر حضور عام در کشورهای افغانستان، ایران و تاجیکستان، در بسیاری از مناطق جهان حضور خاص دارد. از جمله حضور زبان فارسی در شبه‌قاره هند و همچنین گستره جغرافیایی از اروپای شرقی و بوسنی و مجارستان تا ترکیه و کشورهای حاشیه خلیج فارس تا مناطقی از چین. باتوجه به اهمیت گسترش زبان فارسی در جهان، بویژه کشورهای همسایه، ایبنا به سراغ پروفسور عدنان قره اسماعیل اوغلو، مدیر گروه زبان­‌ها و ادبیات شرقی دانشکده علوم و ادبیات دانشگاه قیریق‌قلعه و رئیس انجمن تحقیقاتی مولانا در آنکارا رفته و با او گفت‌وگویی داشته ‌است که در ادامه مشروح آن را می‌خوانید:

لطفا کمی از خودتان بگویید و بفرمایید که چه شد خواندن رشته زبان فارسی را  در دانشگاه انتخاب کردید و چه شد که به این رشته علاقه‌مند شدید و تا مقطع دکترا خواندن این رشته را ادامه دادید؟
در سال ۱۹۵۷ در طرابزون در یکی از خانواده­‌های سنتی و اهل ادب منطقه دریای سیاه شرقی ترکیه به‌دنیا آمدم. از همان دوران کودکی کتاب‌­های موجود در قفسه کتابخانه‌مان که به زبان ترکی عثمانی، عربی و فارسی بود توجه مرا به خود جلب می‌کرد. در همان سال‌­ها مرتب نام گلستان سعدی، مثنوی مولانا و بهارستان جامی را می‌شنیدم و بزرگان در مجالس از آن‌ها مطالبی می‌خواندند و شرح می‌دادند. خانواده‌ام مهم‌ترین تاثیر را در مسیری که انتخاب کرده‌ام، داشتند. همین علایق باعث شد که اولین انتخاب و ترجیح بنده در آزمون سراسری دانشگاه، گروه زبان و ادبیات عرب ـ فارسی بشود. پس از اتمام دوره کارشناسی نیز در زمینه زبان و ادبیات فارسی مشغول یک سری کارها و تحقیقات علمی شدم. در سال ۱۹۷۹ در گروه زبان و ادبیات عرب ـ فارس از دانشکده ادبیات دانشگاه آتاترک فارغ‌التحصیل شده و در سال ۱۹۸۰ به عنوان عضو هیئت علمی پژوهشی گروه زبان و ادبیات فارسی آغاز به کار کردم. در سال 1985 موفق به اخذ مدرک دکترا شده و در سال ۱۹۹۰عنوان استادیاری و در سال ۱۹۹۱ نیز عنوان دانشیاری را از آن خود کردم. همچنین در سال ۱۹۹۷ نیز به مرتبه پروفسوری دست یافتم و از 11 فوریه ۲۰۱۰ تا 10 فوریه ۲۰۱۴ علاوه بر تدریس در رشته زبان و ادبیات فارسی در مقاطع مختلف به عنوان معاون رئیس دانشگاه قیریق‌قلعه نیز مشغول به کار بودم. پس از سال‌­ها خدمت در دانشگاه‌های آتاترک و سلجوق هم اکنون عضو هیأت علمی دانشگاه قیریق‌قلعه هستم.

روند شکل‌گیری رشته زبان و ادبیات فارسی در دانشگاه قیریق قلعه به چه شکل بود؟ چه اقداماتی در خصوص زبان فارسی در این دانشگاه تاکنون انجام شده است و چه برنامه‌ای برای آینده دارید؟
گروه زبان‌ها و ادبیات شرقی دانشکده علوم و ادبیات دانشگاه قیریق‌قلعه از سال ۱۹۹۲ و همزمان با تأسیس دانشگاه قیریق‌قلعه آغاز به کار کرد. این گروه برای اولین بار در سال تحصیلی ۲۰۰۸- ۲۰۰۹ در مقطع کارشناسی زبان و ادبیات فارسی شروع به پذیرش دانشجو کرد. در سال تحصیلی 2011-2012 با توجه به تحولات و نیازهای روز، رشته مترجمی زبان فارسی جایگزین رشته فوق شد. رشته مترجمی زبان فارسی دانشگاه قیریق قلعه به عنوان زیر مجموعه بخش زبان­‌ها و ادبیات شرقی دانشکده علوم و ادبیات دانشگاه قیریق‌قلعه در حال فعالیت است. در سال تحصیلی 2019-2020 صد و بیست دانشجو در مقطع کارشناسیِ این رشته مشغول به تحصیل بودند.

مجموعۀ زبان­‌ها و ادبیات شرقی دانشکده علوم و ادبیات دانشگاه قیریق‌قلعه علاوه بر رشته زبان و ادبیات عربی در مقاطع کارشناسی و کارشناسی ارشد و همچنین مترجمی زبان فارسی (در سطح کشور فقط دانشگاه قیریق قلعه در رشته مترجمی زبان فارسی دانشجو می پذیرد) در مقطع کارشناسی، در رشته زبان و ادبیات فارسی در مقاطع کارشناسی ارشد و دکتری نیز دانشجو پرورش می‌دهد. لازم به ذکر است که دانشگاه قیریق‌قلعه با همکاری دانشگاه آنکارا به صورت مشترک در مقطع دکترا دانشجو می‌پذیرد. در سال تحصیلی جاری تعداد 35 دانشجو در مقطع تحصیلات تکمیلی مشغول به تحصیل هستند.

چرا گسترش زبان فارسی در دانشگاه‌های بین‌المللی به خصوص دانشگاه‌های کشور ترکیه اهمیت دارد و چه موانع و مشکلاتی بر سر راه گسترش زبان فارسی در دانشگاه‌های ترکیه وجود دارد؟
ترک‌ها در طول قرن­‌ها علاقه زیادی به زبان فارسی نشان دادند. از قدیم الایام شعر فارسی سرودند و کتاب‌های فارسی نوشتند، همان‌طور که اولین نمونه آن مربوط به دوره سامانی‌هاست. در دوره غزنویان و سلجوقیان این علاقه بیشتر شده و تا آسیای صغیر و آناتولی امتداد یافت. ترکان آناتولی، هم با خواندن کتاب­‌های تاریخی نوشته شده به زبان فارسی و هم با خواندن و بررسی آثار شخصیت­‌های جهانی همچون مولانا، سعدی و حافظ در حال حاضر نیز ارتباط تنگاتنگی با زبان فارسی دارند.

همچنین از آنجایی که زبان فارسی زبان مورد استفاده در کشورهای افغانستان و تاجیکستان و در  رأس کشور دوست و همسایه ایران است، در ترکیه از اهمیت خاصی برخوردار است. در سال‌های اخیر امکانات و فرصت­‌های آموزش فارسی در ترکیه به‌طور چشمگیری افزایش یافته است. کسانی که مایل به یادگیری زبان فارسی هستند به راحتی می‌توانند در دانشگاه‌­ها، مرکز آموزش زبان فارسی وابسته به سفارت جمهوری اسلامی ایران و کلاس­‌های خصوصی به این خواسته خود دست یابند. به اعتقاد بنده در حال حاضر مهم‌ترین مسئله عدم دسترسی آسان به منابع فارسی و مقرون به صرفه نبودن کتاب­‌های نوشته شده به این زبان است.

  میزان استقبال از زبان فارسی در ترکیه چگونه است و آیا در سال‌های اخیر بر تعداد کرسی‌های زبان فارسی و اساتید این رشته افزوده شده است یا کاهش یافته است؟ چند استاد بومی و غیربومی در این رشته تدریس می‌کنند؟
در حالت کلی در ترکیه به اندازه کافی از زبان فارسی استقبال می‌شود. اما از آنجایی که علاقه جوانان به زبان و ادبیات کاهش یافته است به طبع تعداد دانشجویان این رشته­‌ها نیز به نسبت گذشته حالت نزولی دارد. از طرف دیگر علاقه افرادی که در رشته­‌های دیگری دانشجو هستند و یا در زمینه­های دیگری مشغول فعالیت هستند رو به افزایش است. در چند سال گذشته، تعداد دانشجویان رشته­‌های زبان و ادبیات فارسی و مترجمی زبان فارسی به میزان قابل توجهی در دانشگاه­‌های ترکیه افزایش یافت و تعداد زیادی از جوانان در این زمینه مشغول به کار شده‌اند. در حال حاضر در این رشته 1 پروفسور، 1 دانشیار، 2 استادیار، 2 مربی و 3 عضو پژوهشی مشغول فعالیت هستند و یکی از مدرسین ایرانی‌الاصل است.  

 مردم ترکیه با کدام آثار نویسندگان ایرانی بیشتر ارتباط برقرار می‌کنند؟
در سال­‌های اخیر آثار کلاسیک فارسی مانند مثنوی معنوی، گلستان، دیوان حافظ، منطق‌الطیر و پندنامه و نظایر آن­ها مکررا به ترکی ترجمه شده است. اخیرا علاقه مردم ترکيه به کتاب­‌های فارسی بیشتر شده است. علاوه بر آثار کلاسیک و کتاب‌های قدیمی، بسیاری از آثار و اشعار معاصر فارسی نیز به ترکی ترجمه شده‌ است. ترجمۀ ترکی آثار و اشعار نویسندگان و شاعرانی مانند؛ سهراب سپهری، احمد شاملو، فروغ فرخزاد، نیما یوشیج، بزرگ علوی، صادق چوبک، جلال آل احمد، صمد بهرنگی، علی شریعتی، مصطفی مستور به صورت کامل یا منتخب در اختیار کتابدوستان و خوانندگان ترکیه قرار گرفته است.

شما چه فعالیت‌های مفید و چه کارهای مهمی در زمینه ایران شناسی و زبان و ادبیات فارسی انجام داده‌اید؟ آیا آثار تالیفی و یا ترجمه‌ای از کتب فارسی به ترکی یا برعکس داشته‌اید؟
بنده سال­‌هاست که در دانشگاه­‌های مختلف ترکیه مانند دانشگاه آتاترک ارزروم، سلجوق قونیه و قیریق قلعه در رشته زبان و ادبیات فارسی تدریس می‌کنم و آرزو دارم که ارتباطات بین دو کشور همیشه روندی رو به بهبود داشته باشد، همچنان که در گذشته نیز چنین بوده است. رشته مترجمی زبان فارسی برای اولین بار در ترکیه با ریاست بنده در دانشگاه قیریق قلعه تشکیل شد. این افتخار را دارم که خدمتگزار ادبیات ترکی و ادبیات فارسی هستم. علاوه بر تدریس در دانشگاه، در آنکارا نیز جلساتی با حضور شهروندان عادی برگزار می‌کنیم. کسانی که آرزو دارند به مولانا و افکار او نزدیک باشند یا فعالیتی در این زمینه داشته باشند در این جلسات حاضر می‌شوند. بنده از سال ۲۰۰۴ تاکنون ریاست انجمن تحقیقاتی مولانا در آنکارا را برعهده دارم. حیطه فعالیت علمی و فرهنگی بنده زبان و ادبیات فارسی، ادبیات کلاسیک ترک و نیز تحقیق در زمینه زندگی و آثار مولانا است.

برخی از کتاب‌های منتشر شده عدنان قره اسماعیل اوغلو از این قرار است :

بررسی اشعار دوره کلاسیک ترکی، آنکارا، ۲۰۰۱، انتشارات آق‌چاغ.
مولانا و مثنوی، آنکارا، ۲۰۰۱، انتشارات آق‌چاغ.
مثنوی معنوی، (متن فارسی؛ به همراه دانشیار دکتر دریا اورس) شهرداری، قونیه ۲۰۰۵؛ چاپ دوم، آنکارا، ۲۰۰۵انتشارات آق‌چاغ.
کتابشناسی مولانا، انتشارات اداره کل فرهنگ و گردشگری قونیه، ۲۰۰۶ (به همراه سعید اوُقوموش و فخرالدین جوشغون‌أر)، چاپ دوم (تفصیلی)، قونیه، ۲۰۱۳.
از دیدگاه مولانا... - انسان و جامعه- ، آنکارا: انتشارات سندیکای خدمت- کار، ۲۰۰۷؛ چاپ دوم، آنکارا، ۲۰۱۱ (انتشارات آق‌چاغ).
آیین‌های شریف قطب النایی عثمان دده، انتشارات اداره کل فرهنگ و گردشگری قونیه، ۲۰۰۸ (به‌همراه تیموچین چئویک اوغلو)
 بهارستان جامی، آنکارا، ۲۰۰۲، انتشارات آق‌چاغ.
گلستان سعدی، آنکارا، ۲۰۰۲، انتشارات آق‌چاغ.
مثنوی مولانا، جلد ۱-۲، آنکارا ۲۰۰۴؛ چاپ دوم، جلد ۱-۳، آنکارا ۲۰۰۷؛ چاپ سوم، آنکارا، ۲۰۰۷، انتشارات آق‌چاغ.
هشتصد بیت از مثنوی، اداره کل فرهنگ و گردشگری قونیه، ۲۰۰۷ (فارسی، ترکی و انگلیسی به همراه استادیار دکتر ارمغان اردوغان)؛ چاپ دوم، آنکارا، ۲۰۱۴ (انتشارات آق‌چاغ).
بوستان سعدی، آنکارا، ۲۰18، انتشارات آق‌چاغ.
متن و تبجمه پند عطار، ۲۰17، انتشارات آق‌چاغ.