به گزارش خبرگزاری کتاب ابران(ایبنا)، چین از دوران بسیار دور، ارتباطات نزدیکی با ایران داشته است، شاید عمده‌ترین دلیل این امر، پیوستگی‌های اجتماعی، فرهنگی و همچنین جمعیت بالای این کشور است کـه سـبب شده چین در مقایسه با سایر مناطق جهان، از وضعیت متفاوتی برای ایران برخوردار باشد. یکی از جنبه‌های پیوند ایران و چین تلاش برای توسعه و آمـوزش زبان فارسی جهت گسترش روابط و محکم‌تر کردن پیوندهای فرهنگی خود با این کشور است. از این رو با مو هونگ یان، رییس مرکز ایرانشناسی دانشگاه پکن گفت‌و‌گویی انجام داده‌ایم تا وضعیت زبان فارسی را در دانشگاه‌ پکن، از او جویا شویم. مشروح این گفت‌و‌گو را در ادامه می‌خوانید:

لطفا کمی از خودتان بگویید و بفرمایید که چه شد خواندن رشته زبان فارسی را  در دانشگاه انتخاب کردید و چه شد که به زبان فارسی علاقه‌مند شدید و تا مقطع دکترا خواندن این رشته را ادامه دادید و چه فعالیت‌هایی در این حوزه انجام داده‌اید.
بنده مو هونگ یان، در ماه می سال 1966 میلادی در استان سی چوان چین به دنیا آمدم. در سال 1982 در رشته زبان فارسی دانشگاه پکن قبول شدم و در سال 1990 فارغ‌التحصیل شده و هشت سال زبان و ادبیات فارسی خواندم. تا امروز نزدیک به 30سال در زمینه پژوهش ادبیات فارسی و فرهنگ و تمدن ایران کار کرده‌ام و اکنون استاد زبان فارسی و استاد راهنمای دانشجویان دکترای دانشکده مطالعات آسیا و آفریقا از دانشگاه مطالعات خارجی پکن و رییس مرکز ایرانشناسی آن دانشگاه هستم. همچنین استاد مهمان پژوهشگاه ادبيات آسیا و آفریقا از دانشگاه پکن نیز هستم. تا اکنون چهار کتاب علمی_پژوهشی از شعرنو معاصر ایران، پژوهشی از مقام شعر در فرهنگ ایران، تاریخ قصه نویسی ایران: از اوستا تا قرن 21 میلادی و رساله فرهنگ ایران را نوشته‌ام.  14جلد کتاب (مثنوی معنوی مولوی، برگزیده اشعار معاصر ایران، برگزیده داستان‌های معاصر ایران، سووشون، شازده احتجاب، سمفونی مردگان و ...) را از زبان فارسی به زبان چینی ترجمه کرده و حدودا 150 مقاله علمی درباره ادبیات و هنر و فرهنگ و تمدن ایران و دین اسلام نوشته‌ام.

چقدر آزمون آزفا را برای گسترش زبان فارسی چه در داخل ایران چه در خارج از ایران کاربردی و دارای اهمیت می‌دانید؟
زبان هم ابزار تبادل افکار و هم وسیله‌ای مهم در زمینه‌های گسترش فرهنگ و اقتصاد و سیاست برای کشورها می‌باشد. زبان انگلیسی از طریق امتحان(تافل) آمریکا و امتحان(آیلتس) انگلستان در سراسر جهان بسيار بسط و توسعه یافته است. کشور چین در سال 1990 امتحان سطح زبان چینی(هسک) در داخل کشور و در سال 1991 در خارج از کشور برگزار کرد و تا سال 2013 در داخل کشور در 27 شهر و 40 نقطه امتحان و در خارج از کشور در 24 کشور 55 نقطه امتحان مذکور برگزار می‌شود.

ایران یک کشور قدیمی است و تمدن و فرهنگ غنی و درخشان دارد و در منطقه آسیای غربی جایگاهی بالا و مهم داشته و دارد، علاوه بر اینکه در جهان هم نقش بسیار مهمی دارد. در دنیا هزاران هزار مردم به زبان و ادبیات فارسی و فرهنگ ایران علاقه‌مند هستند و مشتاق فراگیری زبان فارسی و آشنایی با تمدن و فرهنگ ایران هستند، از آنجایی که ممکن نیست همه به ایران بیایند؛ بنابراین آزمون آمفا برای گسترش زبان فارسی چه در داخل ایران چه در خارج از ایران یک پروژه بسیار خوب و مهم است.

با آزمون آمفا، زبان فارسی در سراسر جهان به سرعت گسترش خواهد یافت و اینکه از طریق آزمون آمفا، مردم در کشورهای مختلف با تمدن و فرهنگ ایران به خوبی آشنا خواهند شد و تصویر واقعی ایران معاصر که صلح‌جو است و آرامش و امنیت دارد در مقابل گفته‌های نادرست کشورهای غربی، به مردم جهان نشان داده می‌شود. همچنین با آزمون آمفا، از طریق فرهنگی، وضعیت سیاسی و اقتصادی ایران نیز عرضه می‌شود.

من پیشنهاد می‌کنم که اگر وزارت علوم ایران با بنیاد سعدی همکاری کنند و آزمون آمفا با ایجاد بنياد مشترکی، با همکاری هم برگزار کنند، احتمالا اثرات و تاثیرات بیشتری خواهد داشت. زیرا تجربه چین این است که گسترش امتحان سطح زبان چینی(هسک) در خارج از کشور با ایجاد و گسترش آکادمی کنفوسیوس پیوند دارد که سال به سال موفقیت‌های بیشتر به‌دست آورده‌اند.

دانشجوها در چه مقاطعی مشغول به تحصیل در این رشته هستند و چند استاد بومی در این رشته تدریس می‌کنند؟
رشته زبان فارسی دانشگاه مطالعات خارجی پکن در سال 2009 تاسیس شد و گروه معلمان سه نفر هستند که یک نفر استاد (من) و یک نفر دانشيار (خانم یولی) و یک نفر استادیار (خانم وانگ بینگ) مشغول فعالیت هستیم و مقاطع لیسانس و فوق‌لیسانس و دکترا در اینجا برگزار می‌شود. تابه‌حال دو دوره را پذيرش کرده‌ایم که دوره اول سال 2010_2013 و دوره دوم سال 2013-2017 است. در ماه ژوئن دوره سال 2013 فارغ التحصيل شده و دوره سال 2017 در ماه سپتامبر وارد دانشگاه شدند. سپس هر دو سال یک دوره کلاس خواهیم داشت. یعنی در ماه سپتامبر سال 2019 ما یک دوره دیگر را پذیرش کردیم و هر دوره کلاس حدودا 15-20 نفر دانشجو دارد.
 
وضعیت رشته زبان فارسی در چین و میزان استقبال از زبان فارسی چگونه است؟ آیا در سال‌های اخیر بر تعداد کرسی‌های زبان فارسی و استادان این رشته افزوده شده است یا کاهش یافته است؟
رشته زبان فارسی اولین‌بار در سال 1957 در دانشگاه پکن تاسیس شده است و دانشجویان از ادارات مختلف دولتی چین آمدند. دو نفر ایرانی آقای نوایی و آقای چلیپا که آن زمان در پکن زندگی می‌کردند به دانشجویان فارسی درس می‌دادند. به‌نظر می‌رسید آن زمان در چین کسی فارسی بلد نبود و حتى الفبای فارسی را هم هیچ‌وقت ندیده بودند. مشکل این بود که آن دو معلم ایرانی هم، زبان چینی را بلد نبودند. تدریس مدتی دچار مشکل شد و بعضی دانشجویان یادگیری زبان فارسی را ترک کردند. خوشبختانه آن دو معلم ایرانی زبان روسی را خوب بلد بودند. آقای جی شیان لین که استاد نامدار زبان سانسکریت و رییس دانشکده مطالعات کشورهای خاوری دانشگاه پکن بود، از رشته زبان روسی یک معلم جوان یعنی آقای جانگ هونگ لیان را به‌عنوان مترجم کلاس زبان فارسی درخواست کرد تا به تدریس زبان فارسی کمک کند و قرار شد او یک سال در این کلاس با استادان زبان فارسی همکاری کنند.

در آن زمان جانگ هونگ نیان 25 ساله بود و به ادبيات روسی بسیار علاقه‌مند بود و مایل بود تمام عمرش را صرف ادبیات روسی کند. اما تقدیر ایشان را به جاده دیگر یعنی جاده زبان فارسی فرستاد. در کلاس، معلم ایرانی به زبان روسی زبان فارسی را درس می‌داد و جانگ هونگ نیان زبان روسی معلم ایرانی را به زبان چینی ترجمه می‌کرد و تدریس به این روش اجرا می‌شد. دانشجویان دوره سال 1957 دانشجوی رسمی بودند و از ادارات دولتی آمدند، بنابراین خیلی زبان فارسی را یاد نگرفتند.

سال 1958 مهلت یک ساله جانگ هونگ نیان به‌ اتمام رسید و او می‌خواست به رشته زبان روسی برگردد. اما یک کلاس زبان فارسی رسمی از طریق کنکور وارد دانشگاه شدند. جانگ هونگ نیان که یک سال مترجم کلاس بوده است، با زبان فارسی کم‌ و بیش آشنایی پیدا کرده بود و به اصرار آقای جی شیان لین، به‌عنوان مترجم کلاس به کارش ادامه داد. در سال 1960 یک دوره کلاس زبان فارسی جدید وارد دانشگاه شدند. در این زمان جانگ هونگ نیان که سه سال مترجم كلاس بود و فارسی را هم نسبتا خوب یاد گرفته بود، معلم رسمی دوره سال 1960 شد بنابراین جانگ هونگ نیان اولین معلم رسمی زبان فارسی در چین است و ما به او لقب پدر زبان فارسی چین را داده‌ایم و او در زمینه ادبیات فارسی بسیار فعالیت کرده، شاهنامه فردوسی و گلستان و بوستان سعدی و کتاب‌های دیگری را به زبان چینی ترجمه کرده و ما همیشه می‌گوییم که تمام فارسی‌زبانان چینی شاگرد او هستند.

در مصاحبه‌ای که با او داشتم در مقابل سوال من که خواهش می‌کنم راجع به احساساتتان از وارد شدن به مسیر زبان فارسی صحبت بفرماييد جواب دادند که این مسیر در چهار کلمه خلاصه می‌شود: اتفاق، خوشبختی، عشق و فداکاری. ایشان در سال 2015 در 83 سالگی چشم از دنيا فرو بستند. خانم لی شیانگ که همسر استاد جانگ هونگ نیان است، از دانشجویان دوره سال 1958 بود و بعد از فارغ‌التحصیلی، معلم شده و برای پرورش دانشجویان زبان فارسی بسیار
زحمت کشید و اکنون او با 80سال سن بازنشسته شده و سابقه‌دارترین استاد زبان فارسی زنده چین است.

سال 1963 یک دوره جدید برای آموزش زبان فارسی وارد دانشگاه شدند. در این زمان آقای په یی لیانگ که در دانشگاه کابل زبان فارسی را یاد گرفته بود و معلم رسمی رشته زبان فارسی دانشگاه پکن شده بود، مشغول آموزش شد. او نیز برای پرورش دادن دانشجویان زبان فارسی بسیار زحمت کشیده و خدمات فراوانی کرد و حوزه مطالعاتش بیشتر در زمینه تاریخ و مذهب ایران بود. وی در سال 2015 درگذشت.

در سال 1967 آقای حن بان سنگ که او نیز در دانشگاه کابل زبان فارسی را یاد گرفته بود معلم رسمی رشته زبان فارسی دانشگاه پکن شد. در آن زمان انقلاب فرهنگی سراسر چین را فرا گرفته و دانشگاه‌ها تعطیل شدند. کارهای تدریس نیز گسسته شد. آقای جن پان سنگ بیشتر وقت خود را به تدوین فرهنگ فارسی به چینی گذراند و بعد هم فرهنگ چینی به فارسی را تدوین کردند که کار بسیار بزرگی است و اکنون همه دانشجویان زبان فارسی در چین از این دو فرهنگ استفاده می‌کنند او در سال 2012 با دنيا خداحافظی کرد.

در سال 1971 خانم تن هوی جو از دانشجویان این دوره بود و بعد از اتمام دوره کارشناسی، معلم زبان فارسی شد و در پرورش دانشجویان زبان فارسی خدمات زیادی ارایه کرد و الان بازنشسته شده‌است. در دوره سال 1982 خانم وانگ یی دان و من از دانشجویان این دوره بودیم که بعد از اتمام دوره کارشناسی در سال 1987، فوق ليسانس ادبیات فارسی را نزد استاد جنگ هونگ نیان ادامه دادیم. ما دو نفر اولین دانشجویان کارشناسی ارشد زبان فارسی در چین بودیم و سال 1990 بعد از فارغ‌التحصیلی، خانم وانگ یی دان معلم شد و من به آکادمی علوم اجتماعی چین رفتم و در آنجا 20 سال مشغول پژوهش و ترجمه ادبیات فارسی بودم و بعد به دانشگاه مطالعات خارجی پکن آمده و اکنون در این دانشگاه به پژوهش و ترجمه‌ها ادامه می‌دهم و در عین حال زبان و ادبیات فارسی، تمدن و فرهنگ و تاریخ و مذهب ایران را تدریس می‌کنم. در ضمن رییس مرکز ایران شناسی این دانشگاه هستم. خانم وانگ ہی دان در سال 2000 در دانشگاه داهران مدارک دکترا را گرفته و اولین دکتر زبان و ادبیات فارسی چین است و اکنون در رشته فارسی دانشگاه پکن تدریس می‌کنند.

دوره سال 1987 آقای چنگ تونگ از دانشجویان این دوره بود که بعد از لیسانس، فوق لیسانس و دکترا را نزد استاد به پی لیانگ خواند و اولین دکتری است که در چین مدارک دکترا را گرفته و الان ایشان رییس دانشکده مطالعات کشورهای آسیایی دانشگاه مطالعات خارجی شانگ‌های است.

در دوره سال 1991 خانم ليو هوی از دانشجویان این دوره بود و بعد از ليسانس، در سال 1996 در شهر شانگهای و در دانشگاه مطالعات خارجی شانگهای رشته زبان فارسی را ایجاد کرد. در دوره سال 1996 آقای شی گوانگ از دانشجویان این دوره است. او بعد از لیسانس در سال 2000، فوق ليسانس را پیش خانم دکتر وانگ ای دان خواند و دکترا را از دانشگاه تهران گرفته و اکنون رییس رشته زبان فارسی دانشگاه پکن است.

در دوره سال 2000، خانم شن پی مین از دانشجویان این دوره است و بعد از لیسانس در سال 2004، فوق ليسانس خود را نزد خانم دکتر وایی دان خوانده و دکترا را از دانشگاه لندن گرفته و اکنون در رشته زبان فارسی درس می‌دهد.

در دوره سال 2004، خانم جافی از این دوره است و فوق‌لیسانس خود را پیش خانم دکتر وانگ ای دان خوانده و بعد در دانشگاه بازرگانی پکن رشته زبان فارسی را ایجاد کرد. بنابراین رشته زبان فارسی دانشگاه پکن در سال 1956 تاسیس شده است و تاکنون 14 دوره کلاس داشته و چهار استاد دارد و همه اساتید مدارک دکترا داشته و مقاطع لیسانس و فوق‌لیسانس و دکترا را برگزار می‌کنند.


شما اخیرا چه فعالیت‌هایی در زمینه ایران‌شناسی و زبان و ادبیات فارسی انجام داده‌اید؟ آیا آثار تالیفی و یا ترجمه‌ای از کتب فارسی به چینی یا برعکس داشته‌اید؟ می‌دانم که کتاب «تاريخ قصه‌نویسی ایران: از اوستا تا قرن 21 میلادی» سال گذشته برگزیده جایزه کتاب سال جمهوری اسلامی شد. 
من اخیرا در ماه می سال 2019، کتاب «تاريخ قصه‌نویسی ایران: از اوستا تا قرن 21 میلادی» را از سوی انتشارت دانشگاه جه جیانگ منتشر کرده‌ام. تاریخ قصه‌نویسی ایران بسیار طولانی و دیرینه است و سرچشمه‌اش را می‌توان در موضوعات اوستا و کتیبه داریوش (کتیبه بیستون) پیدا کرد. در زمان ساسانیان قصه‌نویسی شده بود و قصه‌های زیادی به زبان پهلوی ساسانی تابه‌حال مانده است. مثلا کارنامه اردشیر بابکان، هزار افسانه، خدای‌نامه، بختيارنامه، کلیله‌ودمنه و غیره بعد از اسلام، مخصوصا در زمان سامانیان همراه با گسترش زبان فارسی دری در سراسر سرزمین ایران، قصه‌نویسی زبان فارسی به باشکوهی و باعظمتی خود رسیده بود.

قصه‌نویسی زبان فارسی در قرن‌های 10 - 18 میلادی به دو قسمت تقسیم می‌شود: نظم و نثر. این کتاب مخصوصا درباره قصه‌نویسی نثر بحث و صحبت کرده است. مثلا شاهنامه‌های منثور گوناگون، اسکندرنامه‌های منثور، داراب‌نامه، طرسوسی، قصص انبيا، روضه الشهدا، جوامع الحکایت و لوامع الروایات، مرزبان‌نامه، سمک عیار، و غیره.

از قرن نوزدهم میلادی، ادبیات فارسی همراه با کتاب‌های آخوندزاده، طالبوف تبریزی، حاج زین‌العابدين مراغه‌ای و غيره آهسته آهسته مدرنیزه شده و در قرن بیستم میلادی، همراه با چاپ یافتن چرند و پرند از علی اکبر دهخدا، یکی بود یکی نبود از محمدعلى جمال‌زاده، قصه‌نویسی معاصر ایران کاملا پخته شده و اهمیت خود را پیدا کرد. این کتاب مخصوصا درباره رمان‌نویسی معاصر ایران در قرن بیستم میلادی به‌طور مفصل بحث و صحبت کرده است و عبارت است از رمان‌های بزرگ علوی، جلال آل احمد، ابراهیم گلستان، صادق چوبک، سیمین دانشور، احمد محمود، محمود دولت‌آبادی، بهرام صادقی، غلامحسین ساعدی، اسماعیل فصیح، هوشنگ گلشیری، جمال میرصادقی، غزاله علیزاده و....

در آخرین فصل این کتاب همراه با معرفی برندگان جایزه هوشنگ گلشیری و جایزه جلال آل احمد، رمان‌ها و مجموعه‌های قصه‌های قرن بیست و یکم میلادی معرفی شده است. این کتاب تلاش دارد در تاریخ توسعه قصه‌نویسی ایران، ماهیت ملت ایران و خصایص فرهنگ و تمدن ایران ظاهر شود تا خوانندگان بدانند خون رگ فرهنگی و تمدن ایران در طول سه هزار سال تاریخ ادامه داشته و هیچ‌وقت شکسته نشده است.