به گزارش خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا) کتاب «طراحی گرافیک متحرک» از مجموعه «مبادی مباحث کارشناسی طراحی گرافیک متحرک در ارتباط تصویری» است که توسط انتشارات فاطمی منتشر شده است. گفت‌وگویی با حمید صادقیان مدرس دانشگاه و مولف این کتاب انجام داده‌ایم که در ادامه می‌خوانید.

درباره­ کلیت کتاب و اینکه از کجا آغاز می‌­شود و در چه مبحثی ختم می­‌شود بگوئید.
مباحث کتاب حاضر در واقع ویرایشی از جزوه‌های کلاسی من برای درس تصویر متحرک در مقطع کارشناسی رشته­ گرافیک است. این کتاب ساختار آموزشی دارد، چنان­که در پایان هر فصل تمرین‌هایی برای دانشجویان و علاقه­‌مندان ارائه کرده‌ام. کتاب در مجموع شامل 5 فصل است.
در ابتدای فصل اول مطالب با اشاره به یک پیشینه­ کلی از دوران پیش تاریخ و میل بشر به ثبت حرکت در تصویر شروع شده و پس از معرفی اجمالی تاریخچه­ گرافیک متحرک، به ابداعات و اختراعات اولیه­ سینمایی می­‌پردازد، تلاش­‌هایی که با اختراع و تکامل دوربین عکاسی در ابتدای قرن نوزدهم و همچنین تجربیات و پیشرفت­‌های تکنولوژی در این دوره به متحرک­‌سازی دیجیتال و انیمیشن رایانه‌­ای در اواخر قرن بیستم منجر می­‌شود. در این فصل مطالب درنهایت با مبحث نیاز به متحرک­‌سازی در دنیای امروز، به ­ویژه در گرافیک رسانه­‌های جدید و فضای مجازی ختم می‌شود.

در فصل‌ دوم با عنوان «شناخت حرکت»، با اشاراتی به رخدادهایی که در مقاطعی از تاریخ هنر، نشان از تمایل بشر به ثبت حرکت دارد ادامه می‌­یابد و در همین راستا به تجربیات متفاوت متحرک­سازی در جهان و سبک­‌های مشهور می­‌پردازد. فصل سوم نیز نمونه­ فعالیت­‌های «گرافیک متحرک محیطی» در عصر حاضر معرفی می­‌شود. «گرافیک متحرک در سینما و تلویزیون» عنوان فصل چهارم است که با اشاره به اوج­گیری کاربردهای گرافیک در عنوان­‌بندی­‌های سینمایی و ورود گرافیک متحرک به این عرصه در دهه­ 1950، به معرفی نمونه­‌هایی از آن در سینما و تلویزیون ایران و جهان می­‌پردازد. عنوان فصل پایانی کتاب؛ «گرافیک متحرک در رسانه‌های جدید» است. در این فصل، نیاز به پویایی و حرکت برای انسان محصور در فضاهای کوچک و محیط‌­های کاری بسته در رسانه‌های جدید پرداخته و در پایان، پس از معرفی گرافیک متحرک تعاملی در آخرین بخش از فصل پنجم و در فرهنگ واژگان، به تعاریف تکمیلی از اصطلاحات مرتبط با گرافیک متحرک می‌­پردازد.

 چه تفاوت‌هایی بین گرافیک  متحرک با انیمیشن  وجود دارد؟
معمولا دانشجویان درمورد تفاوت این دو؛ گرافیک متحرک و انیمیشن سوال دارند. به ­طور کلی، ساده­‌ترین تعریفی که می‌­توان برای گرافیک متحرک (موشن گرافیک) ارایه کرد این­ است که اساسا در گرافیک متحرک، از بخشی از امکانات گسترده­ انیمیشن برای متحرک ­سازی استفاده می‌­شود. به­‌طور مثال متحرک‌­سازیِ اشکال و عناصر بصری، علائم، حروف، اعداد و نظیر آنها. هدف عمده­ موشن گرافیک جلب توجه بیشتر برای انتقال پیام است. تصور کنید که متون اولیه­‌ اینترنتی مانند تله­‌تکست­‌ها همه ساکن بودند. با اضافه شدن حرکت، به آنها جذابیت بیشتری بخشیده شد و در نهایت حرکت­‌های تعاملی، حالت­‌های مختلف کلیدها و تأثیرپذیری از خواست کاربر با حرکت و کلیک موس، باعث ایجاد ارتباط دوسویه میان کاربر و رسانه شده، فضایی جذاب و پویا پدید آورد. ارتباطی که هم اکنون با وجود اشکال متنوعی از انواع صفحات لمسی، فضای واقعی و مجازی را بیش از پیش به یکدیگر نزدیک کرده است.

تصور کنید که در ترکیب­‌بندی عناصر ثابت یک کادر، به مجرد اینکه حرکت وارد شود، بیشترین جلب توجه متوجه­ بخش متحرک می­‌شود. در تبلیغات از حرکت به همین ­منظور استفاده می­‌شود. وقتی یک صفحه­ کامل رو به روی ما باشد، در وهله­ نخست عنصر متحرک است که تمام توجه را به خود معطوف می‌کند. موشن گرافیک بیشتر پیام رسان است و تلاش دارد تا در کوتاه‌ترین زمان ممکن پیام را انتقال می‌دهد. مثال چراغ­‌های راهنمایی عابر پیاده و نمونه­‌های متحرک­‌سازی شده­ آن در محیط، برای همه قابل تشخیص است. در تفاوت با گرافیک متحرک، انیمیشن بیشتر با جنبه­ داستانی­ و کاراکتر محورش شناخته می­‌شود، به طور کلی انیمیشن نمایشی بصری از یک داستان و شامل کاراکترهای مختلف است.

در بخش‌هایی از کتاب عنوان شده که ایرانی‌­ها اولین تصویر متحرک جهان را خلق کرده‌اند. این اتفاق چگونه رقم خورده است؟
در این مورد پیش از این‌که به این موضوع بپردازیم باید بگویم که امکان دارد انسان اولیه، بعد از کشف چرخ سفال و تأثیر حرکت و چرخش و همچنین ریتم و تکرار منظم نقوش بر احجام استوانه‌ای، متوجه­ برخی از کیفیت­‌های دیداری در این دست ساخته­‌ها شده و تمایل به ثبت آن داشته است. در ایران، مستند بر برخی از سفالینه­‌های منقوش موجود در موزه­ ملی و متعلق به شهر سوخته­ سیستان، به­ ویژه جام مشهور و معروف به بز شهر سوخته، مربوط به حدود 5000 سال پیش، سفال­گران در نقش‌هایی که روی سفالینه‌ها ترسیم می‌کردند توانستند اولین تصویر متحرک جهان را پدید آورند. این تصویرها ترسیم حرکت و جهشی برگرفته از پرش بزکوهی در تکرار متفاوت پنج طرح حرکتی از آن است که مشابه طرح­‌های کلیدی در انیمیشن معاصر، با نگاه کردن به این حرکات تدریجی به سوی درخت آسوریک، از آن توهم حرکت حاصل می­‌شود. هنرمند ایرانی 5000 سال پیش بر بدنه و فرم سفال تصویری که در حرکت و چرخش خود، پرش بزکوهی را تداعی می‌کند، ترسیم کرده و اولین انیمیشن موجود در جهان را پدید آورده است.
 
درحال حاضر وضعیت دانشگاه‌های ما در رشته­ گرافیک و زیر شاخه‌های آن چگونه است؟ آیا گرافیک متحرک به‌­عنوان یک رشته یا حتی گرایش در دانشگاه‌های ما تدریس می‌شود؟
درحال حاضر رشته­ گرافیک با عنوان رشته­ ارتباط تصویری در دانشگاه‌­های کشور ما در مقاطع کاردانی، کارشناسی و کارشناسی ارشد و در گرایش­‌های مختلف فعال است و دانشجو می‌­پذیرد. هرساله تعداد زیادی دانشجو در گرایش‌­های مختلف این رشته پذیرش می­‌شوند. دانشگاه­‌های سراسری، دانشگاه­‌های آزاد اسلامی، دانشگاه­‌های جامع علمی کاربردی و فنی حرف‌ه­ای ازجمله اماکن آموزشیِ پذیرای دانشجویان در این رشته هستند. هم اکنون رشته­ مستقلی با عنوان گرافیک متحرک در دانشگاه­‌های داخلی فعالیت ندارد اما مطلع هستم که در ماه­‌های اخیر و به همت دانشگاه جامع علمی­‌کاربردی، سرفصل این رشته در دوره­ کارشناسی ناپیوسته­ حرفه‌­ای باعنوان؛ هنرهای دیجیتال- گرافیک متحرک (که در سال 1396 تدوین گردیده)، برای بررسی و اجراء در دستور کار قرار گرفته است. چنان که می‌­دانید، آموزش در رشته­‌هایی از این دست، در دوسال اول(چهار ترم نخست) بطورکلی به هنرهای دیجیتال تعلق دارد و دوسال دوم به دروس گرایشی تخصصی گرافیک متحرک می‌پردازد.

مکاتب هنری و ادبی دیگر چه تاثیری بر آغاز دوران انیمیشن داشتند؟ به طور مثال فتوریست‌ها و دیگران...
چنان­که در بخش شناخت حرکت و حرکت بصری اشاره شد، در مقاطع مختلفی از تاریخ هنر، بحث توهم حرکت و ثبت آن در نقاشی و آثار هنرمندان وجود دارد. به ­طور کلی میل بشر برای ثبت حرکت از همان سپیده­‌دمان نقاشی انسان اولیه بر پیکره­ غارها مشهود است شاهد آن نمونه تصاویری است که در بخش تاریخچه­ کتاب نیز به آن پرداخته شد. فتوریست‌ها تاثیر مستقیمی روی انیمیشن نداشتند. آنها توهم حرکت را در آثارشان به نمایش گذاشتند. در بخش اختراعات اولیه­ سینماییِ کتاب، تأثیر این اختراعات، به­ ویژه تکنولوژی ثبت و پخش تصاویر، به خوبی حکایت از چگونگی ورود گام به گام انسان به عرصه­‌های ثبت، ضبط و نمایش تصاویر متحرک دارد.

در دوران معاصر رابطه گرافیک با رسانه‌های جدید چگونه است؟
رابطه­ بسیار تنگاتنگی دارند، در اصل امروزه در ارتباط با رسانه­‌های جدید بیش از هرچیز با تصویر سر و کار داریم. این تصاویر هستند که واسطه­ ورود ما به فضای مجازی و تعامل دوسویه با آن می‌شوند، طراحی حالت­‌های مختلف کشوها (اسکرول­‌ها)، کلیدها و دکمه­‌ها، اشکال، حروف، علایم، اعداد و حتی استیکرها! و درصورتی که منظور شما از گرافیک، گرافیک متحرک است، باید بگویم که بدون وجود حرکت و تعبیه­ توهمِ زندگی و پویایی در گرافیک این رسانه­‌ها (تاثیرپذیری از خواست کاربر)، فضای مجازی ارتباط معناداری با مخاطب نخواهد داشت. بهترین مثال آن صفحات لمسی هستند که تصور بی­‌تحرکی در آن­ها بسیار ملال­‌آور است. درگرافیک رسانه‌­های جدید، به­‌عنوان نمونه، جذاب­ترین اپلیکیشن­‌های ارتباطی آنهایی هستند که امکان وجود حرکت و پویایی بیشتر در آنها وجود داشته باشد از نمایش تیزرها گرفته تا طراحی فونت­‌ها، استیکرهای متحرک و...