محمد مفتاحی در گفت‌وگو با خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)، اظهار کرد: خوشبختانه بعد از چند سال کتاب «زندگی و شعر م. آزاد» مجددا زیر چاپ رفت که این خبر خیلی خوبی برای من و علاقه‌مندان این ادیب معاصر است. (که نشان از همت نشر ثالث در پخش و معرفی این کتاب دارد) اگر خاطرتان باشد در سال‌های پیش نیز کتابی از نامه‌های هانیبال الخاص به م.‌ آزاد را در انتشارات نگاه منتشر کردم و بعد از آن دیدم که دور و برم خیلی از نامه‌های م. آزاد به دیگران و نامه‌های دیگران به م. آزاد وجود دارد، نامه‌هایی از شاعران و هنرمندان بزرگ ایرانی و خارجی، نامه‌هایی از مقامات فرهنگی و برخی نامه‌های خانوادگی و نامه‌های دوستان؛ از این به فکر چاپ این نامه‌ها افتادم.
 
وی ادامه داد: در واقع با توجه به حجم این نامه‌ها و محتوای آنها دیدم حیف است که این نامه‌ها منتشر نشود و در اختیار علاقه‌مندان قرار نگیرد. البته این کتاب فقط نامه نخواهد بود. من در این کتاب با شخصیت‌هایی که م. آزاد را می‌شناختند و می‌توانند درباره وی صحبت کنند، ارتباط گرفتم تا درباره م. آزاد بنویسند تا کتاب یک جور شخصیت‌شناسی باشد. برای انتشار این کتاب با انتشارات نگاه صحبت کردم و مدیر محترم این انتشارات نیز پذیرفت که مسئولیت چاپ این اثر را بر عهده بگیرد.
   

این پژوهشگر ادبی درباره شخصیت‌هایی که در این کتاب مطلب دارند گفت: جزئیات کار هنوز برای خودم هم مشخص نیست؛ چراکه برخی از افرادی که با م. آزاد ارتباط و دوستی داشتند، قول داده‌اند که در این کتاب مطلب داشته باشند؛ اما تا به امروز آثارشان به دست من نرسیده است. در کنار این دو بخش یعنی نامه‌ها و اظهار نظر دوستان، بخش سومی هم وجود دارد که نوشته‌های خودم است که بر اساس سا‌ل‌ها مطالعه و پژوهش روی آثار م. آزاد آنها را نوشته‌ام. در این بخش با توجه به مطالب آمده در نامه‌ها به تحلیل شخصیت م. آزاد پرداخته‌ام.
 
وی افزود: برخی‌ از نامه‌های جمع‌آوری شده به زبان انگلیسی است که کار ترجمه آن در حال انجام است. برخی نامه‌ها نیز خوانا و خوش خط نبوده‌اند که بعد از بررسی‌های انجام شده، نسخه تایپی آنها آماده انتشار است. بخش مهمی از نامه‌ها مربوط به نامه‌نگاری‌های شاملو با م. آزاد است که در آن زمان در روزنامه کیهان منتشر شده است. در آن دوره شاملو و م. آزاد در کیهان چندین نامه در قالب ادبی به هم نوشته‌اند و گاهی با هم درگیر بودند و از نظر ایدئولوژی و اندیشه با هم اختلاف نظر داشتند. تصور من این است که باتوجه به آمدن این مطالب حجم کتاب حداقل 250 صفحه باشد.
   
این شاعر و نویسنده با اشاره به مهم‌ترین ویژگی‌های م. آزاد گفت: مهم‌ترین نکته‌ای که درباره م. آزاد باید به آن اشاره کرد، این است که وی در بیشتر موارد جزء اولین‌ها بود و این خیلی مهم است. برای مثال در بخش ترجمه وی ترانه‌های خارجی را از کریس دی برگ و گروه پینک فلوید ترجمه کرد و بعد از او بود که بقیه به سمت ترجمه ترانه‌های خارجی رفتند.
 
وی ادامه داد: ویژگی مهم دیگر م. آزاد حرفه‌ای بودن آن است. حرفه‌ای بودن به این معنی که او از این راه درآمد داشت و بعد از بازنشستگی دنبال کار دیگری نرفت و تمام مدت از این راه زندگی خود را گذراند. او کتاب‌های زیادی را ویراستاری کرد.  این نکته‌ای است که ما در اهل قلم کمتر می‌بینیم. به شخصه یک ادیب حرفه‌ای به این شکل کمتر دیده‌ام و بعد از او هم به نظرم نداشته‌ایم. البته این روزها وضعیت مترجمان بد نیست و برخی از مترجمان درآمد‌های خیلی خوبی دارند. این ویژگی مهمی است و ما امروز می‌بینیم که خیلی از اهالی ادبیات و کتاب چنین وضعیتی ندارند و از راه ادبیات و کتاب نمی‌توانند، امرارمعاش کنند.
 
مفتاحی در توضیح آثار شعری م. آزاد اظهار کرد: نکته دیگر این است که وی در کل چهار مجموعه شعر منتشر کرده است. روی مجموعه اول که خیلی نمی‌توان حساب کرد و 13-14 شعر موزون ضعیف دارد؛ اما با سه مجموعه دیگر تبدیل به یکی از شاعران خیلی مهم معاصر شد و تاثیر زیادی روی شاعران بعد از خودش گذاشت. وی عمر شاعری خیلی کوتاهی داشت اما در همین مدت آثار بسیار خوبی منتشر کرد و برخی از اشعارش جزو بهترین شعرهای معاصر است.
 
وی افزود:‌ نکته دیگر درباره م. آزاد تعدد بخش‌هایی است که وی در آن فعالیت می‌کرد. او مدت‌ها در کانون پرورش فکری کودکان و نوجوان کار می‌کرد و در زمینه ویراستاری و سرودن شعر کودکان، نگارش داستان کودک، ترجمه آثار کودکان، تهیه نوار کاست و صفحه و بازنویسی ادبیات کهن که بسیار هم هدف‌مند بود، فعالیت داشت. همچنین در زمینه کودکان چیستان‌ها را تولید می‌کرد و خودم به خاطر دارم که عاشق چیستان‌ها بودم و بعدا متوجه شدم که م. آزاد در جمع‌آوری آن نقش مهمی داشته است. این‌ها تنها بخشی از فعالیت‌های وی در کانون پرورش فکری کودکان و نواجوان است و او کارهای بسیار زیادی در این حوزه انجام داده است.
 
نویسنده کتاب «باید عاشق شد و خواند» با اشاره به فعالیت‌های بزرگسال م. آزاد گفت:‌ وی در زمینه بزرگسال نیز، فعالیت‌های گسترده‌ای داشته است. در آثاری که م. آزاد ترجمه کرده است، آدم یک چیزهایی می‌بیند که تعجب می‌کند. وی در حوزه ترجمه از بورخس گرفته تا ویلیام گلدینگ و خیلی‌های دیگر که پیش از فعالیت‌های م. آزاد شناخته شده نبودند، کار ترجمه و آنها را به مخاطبان ایرانی معرفی کرده است.

وی افزود: م. آزاد کارهای جالبی هم در حوزه ایرانشناسی دارد و درباره شناساندن شهرهای مختلف ایران مثل اصفهان و شیراز آثاری را منتشر کرده که گام‌های خیلی بزرگی در این حوزه بوده است. شعرهای او نیز که به‌جای خود. در حوزه نقد نیز، اولین کتابی که نشر ثالث در حوزه شعر و زندگی شاعران منتشر کرد، از اوست که درباره فروغ بود و به نوعی او پایه‌گذار این کتاب‌هاست. وی مقالات مختلفی هم در زمینه نقد آثار شاعران نوشته است که در جاهای مختلف منتشر شده است.
 
مفتاحی در زمینه فعالیت‌های مختلف م. آزاد گفت: معمولا افراد در یک حوزه تمرکز دارند و اگر مشهور هم بشوند در یک حوزه مثلا شاعری مشهور می‌شوند؛ اما وی در هر زمینه‌ای که ورود کرد، شناخته شده و معتبر محسوب می‌شود و جزو بهترین‌هاست. با همه این تفاسیر به نظر من م. آزاد به حق خودش در ادبیات نرسید؛ چراکه وی اهل تصویر و مصاحبه نبود و حتا چند سال قبل از فوتش که با او صحبت کردم تا کتاب زندگی و شعرش را در حضور خودش انجام دهیم،‌ قبول نکرد.
 
این نویسنده در ادامه درباره پرداخت حق و حقوق آثار م. آزاد گفت: من به قدری از این موضوع ناراحت بودم که چند وقت پیش این موضوع را پیگیری کردم و متوجه شدم که خیلی از کتاب‌ها وی خصوصا در حوزه کودکان هنوز در حال چاپ شدن است؛ اما هیچ حق و حقوقی به خانواده م. آزاد نمی‌رسد.
 
وی در پایان اظهار کرد:‌ به نظرم حداقل حق او این بود که منتقدان ورود می‌کردند و درباره او نقد و مقاله می‌نوشتند؛ اما مقالاتی که درباره آثار او نوشته شده، خیلی اندک است. حالا حتما هم نیاز نبود منتقدان در زمینه شعری او ورود می‌کردند؛ چراکه درباره آثار ترجمه و آثار کودک و نوجوان او نیز می‌شود ورود کرد و آثاری را نوشت. پس او به حق‌اش نرسید که این موضوع بیشتر به دلیل شخصیت خود اوست.