ابراهیم افشار زنجانی، پژوهشگر کتابداری و نایب‌رئیس انجمن کتابداری و اطلاع‌رسانی ایران در گفت‌وگو با خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا) بیان کرد: ترجمه آثار خوب از کتاب‌های غربی اگر ارزشش از تالیف بیشتر نباشد، کمتر نیست. اگر آثار ارزشمند غربی در علوم انسانی به فارسی ترجمه شود بسیار خدمت بزرگ‌تری است تا اینکه یک نفر به شکل ناقصی کتاب را تالیف کند. در همه زمینه‌ها کتاب‌ تالیفی در حوزه علوم انسانی داریم که بسیاری از آن‌ها آثار بی‌ارزشی است. حتی در مطالعات علمی اسلامی غربی‌ها پیشرفت بهتری دارند. برای مثال «دایره‌المعارف اسلامی» که در سال 1930 نوشته شد الگو برای سایر دانشوران مسلمان شده است. به نظر من اگر ترجمه خوب صورت بگیرد من بین ترجمه و تالیف هیچ تناقضی نمی‌بینم.

او در پاسخ به این پرسش که تولید فکری در مراکز علمی به خصوص دانشگاه‌ها شکل نمی‌گیرد و چرا ما در علوم انسانی بیشتر به یک مصرف‌کننده تبدیل شده‌ایم؟ افزود: به عقیده من چاره‌ای نیست به این دلیل که بسترها در کشور ما وجود ندارد. برای مثال ایران پایان دوره قاجاریه را در نظر بگیرید و با آلمان، فرانسه، ایتالیا و آمریکا مقایسه کنید؛ ما هرگز نتوانستیم علومی مانند جامعه‌شناسی و روان‌شناسی را تولید کنیم. حتی در علوم ریاضی و مهندسی ما علوم را از غربی‌ها گرفتیم و ناچار بودیم زمینه‌های اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی را فراهم کنیم؛ ببینید اکنون تا چه اندازه فرهیختگان علوم انسانی ما در خارج از کشور هستند. امروز موج مهاجرت دانشمندان از هند، چین و ایران به غرب است. در حقیقت ما باید کاری کنیم که نه تنها نیروی انسانی از دست ندهیم بلکه جذب هم بکنیم. ما اعضای هیئت علمی در علوم انسانی داریم که از ایران مهاجرت کرده‌اند؛ همان‌هایی که نامشان را گذاشته‌ایم: «فرار مغزها».

از بودجه عمومی به نشر ندهیم
افشار زنجانی در پاسخ به این پرسش که چرا بیشتر ترجمه‌های امروزی ترجمه‌های بازاری هستند و افت ترجمه را مشاهده کنیم و این آثار از سوی بازار با استقبال مواجه هستند؟ بیان کرد: نشر یک کسب و کار است. افراد می‌خواهند فعالیت کنند و سود داشته باشد و در این تجارت، کسب و کارشان دوام بیاورد. در این شرایط ما به کپی‌رایت جهانی ملحق نشده‌ایم و کتابی مانند «جامعه‌شناسی» آنتونی گیدنز را هرفردی در ایران ترجمه و منتشر می‌کند. به عقیده من حتی اگر ده ناشر بخواهند می‌توانند کتاب را منتشر کنند مشکلی نیست؛ تنها مسئله این است که از بودجه عمومی به ناشر ندهیم.

مترجم کتاب «مبانی پژوهش کیفی: فنون و مراحل تولید نظریه زمینه‌ای» درباره کتاب‌های بازاری در این باره گفت: آنچه در این باره به ما کمک می‌کند نقد است. یک کتاب روش تحقیق علمی را سال 93 ترجمه کردم و به نشر نی دادم. قبل از من هم فرد دیگری ترجمه کرده بود. تا این زمان کتاب با این ترجمه شش بار تجدید چاپ شد ولی آن کتاب در یک چاپ باقی مانده است.

آیا کپی‌رایت می‌تواند به ما کمک کند؟ این پژوهشگر در پاسخ گفت: کپی‌رایت یک امر اخلاقی است و باعث می‌شود که تعدد ترجمه‌ها کمتر صورت بگیرد. در گذشته یک انتشارات سطح بالای جهانی در ایران داشتیم به نام انتشارات فرانکلین که از گذشته این کار را می‌کرد برای ناشران خارجی نامه می‌فرستاد ولی بعد از فرانکلین ناشری در ایران این کار را انجام نداد.