پدیدارشناسی روح هگل بی‌تردید از حیث سبک و محتوای فلسفی یکی از بزرگ ترین آثار فلسفی تاریخ است. این کتاب یکی از مهم‌ترین آثاری است که درباره هگل نوشته شده که مطالعه آن برای فهم فلسفه و نظام هگلی ضروری است و به واسطه محتوای گسترده و تاثیرات بی‌اندازه اش بر اندیشه بعد از خود. می‌توان آن را نقطه عطفی در اندیشه مدرن دانست. کتاب حاضر داستان سفر روح (تاریخ) از بدوی‌ترین و نازل‌ترین منزلگاهش، یعنی یقین ـ حسی، تا والاترین مرتبه آگاهی، یعنی دانش مطلق را روایت می‌کند و در این میان کل تاریخ غرب در جهات مختلف، در قالب دیالکتیک هگلی مورد واکا‌وی و بازتفسیرقرار می‌گیرد.
کتاب هگل و پدیدارشناسی روح شرحی مقدماتی و حتی‌الامکان کامل و منسجم از کل پدیدارشناسی روح به دست می‌دهد و می‌کوشد تا کل فرآیند تکوین روح را با زبانی قابل فهم و با تعهد به متن پدیدارشناسی و حفظ پیوستار دیالکتیکی آن و همچنین ارجاعات متعدد به سایر آثار هگل و اشراف قابل ملاحظه بر کل شارحان هگل تفسیر کند. با نگاهی به آثار مارتین هایدگر به سهولت می‌توان مشاهده کرد که هرازگاه وی به هم سخنی با هگل میپردازد. اما به طور خاص از هایدگر سه کتاب مهم در مورد هگل در دست داریم: 1-مفهوم تجربه نزد هگل؛ 2-هگل و یونانیان؛3-پدیدارشناسی روح هگل.
اگر اندیشه از نظر هگل فراگرد سنجش دقیق اندیشه نسبت به دانایی مطلق باشد، در این صورت پیش گفتار صرفا پیش-گفتی برای گفتار اصلی نخواهد بود. پیش گفتار هگل در این معنا، روشن کردن ضرورت سنجش اندیشه‌ها با دانایی مطلق است. البته می‌دانیم که این ضرورت در اندیشه هگل در خود نظام فلسفی محقق می‌شود. از این منظر پیش گفتار تجربه عملی شکست هرگونه پیشگفتارنویسی است (حتی اگر نویسنده پیش گفتار خود هگل باشد). پیش گفتار ضرورت پرداختن به خود نظام فلسفی را پیش می‌آورد، البته نه بدین معنا که ما را از اجمال به تفصیل برساند، بلکه از آن جهت که تجربه شکست هرگونه پرداختن به حواشی به جای اصل را به آشكارگی میرساند. از این جهت پیشگفتار هگل بخشی از خود تجربه آگاهی است که ضرورت دارد طی شود.
پیشگفتار پدیدارشناسی روح از سرنوشت‌سازترین متون فلسفه غربی است. هایدگر از آن به پیشگفتار اعظم یاد می‌کند. هگل فیلسوف بزرگ آلمانی با این‌که خود پی‌گفتار نویسی در فلسفه را محکوم می‌کند، پیش‌گفتاری را فراپیش خوانندگانش قرار داده است که هم از حیث ادبی و هم از حیث غنای فلسفی در اوج قرار دارد. پیشگفتار پدیدارشناسی آیینه جریان‌های فکری است که در زمان هگل رواج داشته است. کانت، فیشته، شلینگ، یاکوبی، هولدرلین، رمانتیک‌ها و... همه در پیشگفتار حاضرند. هگل به تمام این جریان‌ها اندیشیده و رسالت فلسفی خود را از طریق اندیشیدن به این بزرگان آغاز کرده است. اندیشه از نظر هگل مفهوم‌پردازی صرف از طریق معقولات نیست. اندیشیدن فراگرد حاضر ساختن اندیشه‌ها در نسبت با مطلق است. اگر به این تعریف از اندیشه از نظر هگل وفادار بمانیم تا اندازه‌ای برای ما روشن می‌شود که چرا هگل دست به نوشتن پیشگفتار برده است.
پدیدارشناسی روح نخستین اثر نظام‌مند هگل بالغ است که عملا مبنایی برای بقیه نظام وی به‌شمار می‌آید. این اثر بدیع‌ترین اثر وی نیز هست. هگل سی و شش ساله که در آن زمان در ینا درس می‌داد، کتاب را حول‌وحوش نبرد تاریخی ینا به پایان رساند که در آن نبرد، ناپلئون سپاه پروس را در نزدیکی شهر دانشگاه هگل در هم شکست. در آن هنگام هگل که میهن‌پرستی چون فیخته نبود، امپراتور فرانسه را به مثابه طلایه‌دار انقلاب فرانسه می‌دید که درصدد بود ایده‌های انتزاعی انقلاب را در قوانین و موسسات انضمامی اروپایی نهادینه کند.
هگل پیشگفتار را پس از اتمام کتاب نوشت. در آن ایده‌های نامتعارف و رویکرد جدید انقلابی وی به فلسفه، با واژگانی موجز و عمیق اظهار شده‌اند که شاید از این متن نمونه تاریخی بی‌نظیر، بهترین درآمد را بر اندیشه کلی وی (و نه منحصر به پدیدارشناسی) ساخته است. با وجود این، خود هگل با نوشتن پیشگفتار سرسازگاری نداشت. ایده‌های فلسفی، به گفته وی، توجیه ومعنای خود را از زمینه بسطشان می‌گیرند. جدا کردن آن‌ها از این زمینه زنده و همچنین تلاش برای تنظیم کلیات در زبان عامیانه حملی از رساندن معانی درمی‌ماند، یا آن‌ها را منحرف می‌کند.
.jpg)
این اعتراض قدرتمندی است که می‌تواند کتاب حاضر را نیز دربرگیرد، اما در پایان هگل خود تسلیم ضرورت می‌شود و خوشبختانه پیش‌گفتاری فاخر پیش روی ما می‌نهد. نتیجه کار متنی روشنگر و تا حدی طعنه‌آمیز است که به نشر در عمل، مدعای خویش را نادیده می‌انگارد. هگل این‌گونه تصمیم گرفت، چون معتقد بود که پیشگفتار می‌تواند به مثابه آمادگی پیشافلسفی برای فلسفیدن بالفعل باشد. همانند هر درآمد خوب و با چنین آرزویی، کتاب حاضر مشتاقانه نظر خوییش را به مجموعه «درآمدها برهگل» می‌افزاید و سر آن دارد که در رشد خودآگاهی خوانندگانی که با متون هگل در معجونی از صعوبت و ناامیدی مواجه می‌شوند، موثر باشد.
پیشگفتار هگل پاره‌متن‌هایی را دربردارد که چه از جهات ساختار نحوی و چه از جهت محتوا، به سختی قابل درک هستند. در عین حال، این پیشگفتار شامل چندین گزین‌گویه کوتاه (مانند حقیقت کل اسا و مطلق نتیجه است) که خواننده را به این باور نادرست سوق می‌دهد که معنای این عبارت در خود آن‌ها نهفته است؛ در حالی که فهم آن‌ها به شرح و تبیین نیاز دارد. پیشگفتار درآمدی بسیار ارزشمند به هگل است که به دست خود وی با بالاترین سطح توان و خلاقیت وی نگاشته شده است.
کتاب «پیشگفتار هگل بر پدیدارشناسی روح» شرح یرمیاهو یوول با ترجمه سید جمال سامع در 280 صفحه، شمارگان 500 نسخه و بهای 53 هزار تومان از سوی انتشارات گام نو منتشر شد.
نظر شما