به گزارش خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)، به نقل از روابط عمومی موسسه خانه کتاب و ادبیات ایران، یازدهمین کارگاه از چهاردهمین دوره آموزش داستان‌نویسی «آل جلال» پنجشنبه (۲۰آذرماه) با تدریس حمیدرضا منایی، داستان‌نویس و با حضور نویسندگان جوان از سراسر کشور و اعضای پایگاه نقد داستان در فضای مجازی برگزار شد.
 
حمیدرضا منایی درباره علت گزارشی شدن نوشته‌های نویسنده‌ها توضیح داد و گفت: زبان و عدم شناخت برش‌‌های زمانی باعث می‌شود چیزی را که می‌نویسیم شبیه داستان نشود و حالت گزارشی پیدا کند. زبان نادرست و غیرداستانی منجر به گزارش‌نویسی می‌شود و استفاده از قیدها و صفت‌ها در داستان‌ها شأن داستانی نخواهد داشت. همچنین عدم شناخت برش‌های زمانی تاثیر شگفت‌انگیزی در ناداستان شدن داستان‌های ما دارد.
 
منایی، پایه‌ریزی و سنگ ‌اولیه یک بنا را پیرنگ آن عنوان کرد و گفت: اگر نتوانیم برای داستان پیرنگ بنویسیم و آن را پیاده کنیم داستان خوبی نخواهیم داشت. داستان‌ها یا پیرنگ گریز یا مبتنی بر پیرنگ هستند و داستان‌های کوتاه از این دو شکل خارج نیستند. از هر صدهزار نویسنده یک نفر چنان نبوغی دارد که می‌تواند داستان پیرنگ گریز بنویسد.
 
ضرورت رعایت روابط علی و معلولی در داستان
نویسنده کتاب «برج سکوت» در تعریف پیرنگ گفت: پیرنگ فشرده‌ترین و کوتاه‌ترین خط طولی داستان مبتنی بر روابط علی و معلولی است که در نهایت منجر به تغییر دراماتیک  شخصیت می‌شود.

وی افزود: در داستان اگر روابط علی و معلولی را رعایت نکنیم به داستان نمی‌رسیم و داستان شأن داستانی پیدا نمی‌کند و چرایی‌ها جواب داده نمی‌شود. همه این مسیر را می‌رویم تا به تغییر دراماتیک برسیم چرا که وقتی همه چیز یک داستان از شروع‌‌، میانه و پایان سرجای خود باشد ما داستان نخواهیم داشت.
 
منایی درباره اجزای پیرنگ توضیح داد و گفت: اولین ویژگی پیرنگ، خط طولی است؛ حرکت عرضی معطوف به گسترش داستان است و وارد پیرنگ نمی‌شود.
 
وی با بیان اینکه تصویر، روایت، دیالوگ، زمان و... عناصر ساختاری متن دراماتیک هستند، گفت: زمان عنصر ناپیدایی است و مخاطب عادی هرگز با مسئله زمان برخورد نمی‌کند؛ زمان یکی از بزرگ‌ترین چالش‌های نوشتن داستان و پیچیده، سخت و تاثیرگذار است.
 
تعدد مکان، داستان را دچار شکست می‌کند
نویسنده کتاب «طعم گس زندگی»، زمان را مهم‌ترین عنصر در برش داستان دانست و گفت: فهمی که از زمان داریم یک خط بی‌نهایت است و از ازل تا ابد کشیده شده است؛ در این خط بی‌نهایت زمان همواره یک برش را انتخاب می‌کنیم. یکی از تفاوت‌های داستان و قصه طرز تلقی آن‌ها از زمان است به این صورت که قصه زمان بلندی دارد، اما داستان‌ها به علت وجود رابطه علی و معلولی زمان کمتری را در برمی‌گیرد.
 
منایی با تاکید بر اینکه در برش زمانی، برش‌های مکانی‌، موضوعی و شخصیتی نیز وجود دارد‌، گفت: زمان در داستان نباید بلند باشد و از مکان‌های متعدد استفاده نکنیم چرا که رفتن از یک مکان به مکان دیگر داستان را دچار شکست می‌کند. همچنین، تعدد موضوع و تداخل محورها، داستان را دچار مشکل می‌کند. زمان، مکان، موضوع و شخصیت را در داستان محدود نگه داریم تا در داستان کوتاه توانایی داستان‌گویی را داشته باشیم.
 
وی افزود: وقتی تعدد زمان، مکان‌، موضوع و شخصیت در داستان افزایش پیدا کند از اجرای تصویری داستان جا می‌مانید. وقتی برش‌ها از بین برود فرصت نشان دادن آن‌ها را با تصویر نخواهیم داشت؛ بنابراین ناچاریم آن‌ها را تعریف کنیم و این اتفاق ما را به سمت گزارش‌نویسی و استفاده از قید و صفت سوق می‌دهد.

این نویسنده تصویر و دیالوگ را امن‌ترین جا برای قصه‌گویی و داستان‌نویسی نام برد و گفت: با استفاده از این دو عنصر می‌توان به داستان رسید.
 
به تصویر وفادار باشید
منایی عنوان کرد: با ملاک قراردادن برش‌های زمانی به سه شکل از اجرا در داستان کوتاه می‌رسیم؛ داستان کوتاه مبتنی بر برش زمانی بلند، داستان کوتاه مبتنی بر برش زمانی کوتاه و برش زمانی مبتنی بر خرده روایت از جمله شکل‌های اجرا در داستان کوتاه هستند.
 
وی در توصیه کرد: وقتی پیرنگ می‌نویسید متوجه برش‌های زمانی آن باشید و تا زمانی که پیرنگ و برش‌های زمانی را درک نکنید کیفیت داستان‌نویسی شما لنگ خواهد بود. همچنین برش‌های زمانی، مکانی، موضوعی و شخصیتی را در داستان کوچک نگه‌ دارید چرا که اگر بیشتر شوند داستان را با اختلال روبه رو می‌کند و توان اجرای تصویری را می‌گیرد و زبان را گزارشی می‌کند.
 
منایی در پایان گفت: در نوشتن داستان همیشه به تصویر وفادار بمانید چرا که تصویر دست شما را برای اجرای نادرست می‌بندد.
 
چهاردهمین دوره داستان‌نویسی «آل جلال» در آستانه برگزاری سیزدهمین دوره جایزه ادبی جلال‌آل احمد، از سوی خانه کتاب و ادبیات ایران برنامه‌ریزی و اجرا می‌شود. این رویداد آموزشی از پنجشنبه سیزدهم تا جمعه بیست‌و‌دوم آذرماه در قالب سیزده کارگاه مجازی برنامه‌ریزی شده و پذیرای هشتصد و هفتاد ادب‌جو و علاقه‌مند داستان از اقصی نقاط کشور است.