سخنران اول برنامه از کشور اسپانیا بود. خواکین رودریگزوارگاس استاد زبان فارسی در دانشگاه‌های اسپانیا و محقق این رشته است. او درباره نحوه آشنایی‌اش با زبان فارسی و فعالیت‌هایش در این حوزه گفت: «من تحصیلاتم در زبان فارسی را از جوانی شروع کردم. زمانی که تصمیم گرفتم فارسی بخوانم، مردم اسپانیا حتی نمی‌دانستند ایران کجاست. اولین فعالیت‌های من در این حوزه ترجمه بود. آثاری را از سه دوره تاریخ ایران یعنی ایران باستان، ایران اسلامی و ایران معاصر به اسپانیولی ترجمه کردم. مینوی خرد، اسرارالتوحید، گلستان، قابوس‌نامه، سه قطره خون و... از آثار من است. در کنار آن کتابی هم درباره دستور زبان فارسی نوشتم که نتیجه نه سال تحقیقات من در زبان فارسی بود. در حال حاضر بیشتر در حوزه ادبیات کلاسیک فعالیت می‌کنم و آن را بیشتر دوست می‌دارم. البته هنوز زبان فارسی آن‌طور که باید معرفی نشده است. در حال حاضر مشغول تدریس زبان فارسی هستم.»
سابقه آشنایی مردم اسپانیا با ادبیات فارسی
خواکین رودریگزوارگاس درباره این مسئله گفت: «من اولین اسپانیولی قرن بیستم بودم که زبان فارسی را به صورت علمی یاد گرفتم. در دهه هشتاد میلادی این آشنایی بسیار کم بوده است. اولین شاعری که آثارش به اسپانیولی ترجمه شد، خیام بود. بعد از آن یک رشد تصاعدی در ترجمه آثار فارسی به اسپانیولی ایجاد شد. اما این ترجمه‌ها ترجمه مستقیم نبود. یعنی این کتاب‌ها از فارسی ترجمه نمی‌شد و از زبان‌هایی مثل انگلیسی و فرانسوی به اسپانیولی ترجمه می‌شد و ترجمه مستقیم خیلی‌خیلی کم بوده است. وضعیت حال حاضر ترجمه و شناسایی ادبیات فارسی بسیار بهتر از دهه هشتاد است، هرچند که باز هم جای کار دارد. اولین رشته‌ای که سراغ آن رفتم عرفان ایرانی بود. خوشبختانه آثار هانری کربن از فرانسوی به اسپانیولی ترجمه شده بود و این کمکی برای فهم این متون برای من بود.»
ترجمه آثار فارسی به اسپانیولی
این مترجم رسمی زبان فارسی در اسپانیا اذعان کرد: «متاسفانه در ترجمه زبان فارسی به اسپانیولی ما دویست سال از کشورهای اروپایی دیگر عقب هستیم. در سال 1973 درسی اختیاری برای آموزش زبان ایجاد شد که در آن درس دانشجو می‌توانست زبان فارسی را انتخاب کند. دانشجویان زیادی این درس را انتخاب نمی‌کردند زیرا برای آنها زبان دشواری بود. بعد از دهه نود و از آغاز قرن بیست‌ویکم دانشگاه‌های دیگری شروع به آموزش زبان فارسی کردند؛ اما هنوز هم من وضعیت را مطلوب نمی‌بینم. نقش رایزنی فرهنگی اسپانیا در تدریس زبان فارسی بسیار چشم‌گیر است و سعی می‌کند تا تدریس این زبان را در اسپانیا گسترش دهد. در اسپانیا تاسیس دپارتمان‌های ایران‌شناسی نیز ضروری است.»
اسپانیا و ادبیات معاصر زبان فارسی
خواکین رودریگزوارگاس ادبیات معاصر فارسی را ظرفیتی برای تدریس این زبان دانست و گفت: «زبان فارسی یک زبان ادبی است. ارزش این زبان نیز به همین ادبیات آن است؛ مخصوصا شعر این زبان. اما ما در آموزش سطوح مختلف زبان فارسی به ادبیات معاصر بیشتر می‌پردازیم. مدرسان این زبان باید به ادبیات معاصر فارسی مخصوصا در آموزش سطوح ابتدایی زبان فارسی توجه کنند. من در آموزش زبان فارسی به زبان‌آموزانم از فرهنگ کشورهای فارسی‌زبان می‌گویم تا بدانند که قرار است با یادگیری این زبان با چه کشورهایی آشنا شوند.»
مهمان دوم برنامه علی کرجی، مدرس زبان فارسی رایزنی فرهنگی جمهوری اسلامی ایران در آتن بود. او درباره تجربه‌اش در آموز و گسترش زبان فارسی در کشور یونان گفت: «ما در مدرسه‌های آتن آموزش زبان فارسی نداریم؛ اما سعی کنیم آموزش زبان فارسی را در دانشگاه‌های آتن شروع کنیم. ما سعی کردیم زبان فارسی را به عنوان یکی از دروس اصلی انتخابی دانشگاه‌های آتن وارد برنامه درسی کنیم. کشور یونان به خاطر حضور گسترده مهاجران فارسی‌زبان احتیاج به یادگیری زبان فارسی دارد. ما تعداد زیادی شاگرد در سراسر یونان داریم و این یک موفقیت است. این جریان از سال 2011 آغاز شده است. این یک ظرفیت عالی برای فارسی‌زبانان است. تا جایی که اطلاع داریم تعدادی آموزشگاه نیز آموزش زبان فارسی را در کنار زبان‌های دیگر وارد برنامه آموزشی‌شان کرده‌اند. این علاقه و ظرفیت ایجادشده برای یادگیری زبان فارسی فرصتی است که ما باید به بهترین شکل از آن استفاده کنیم.»
سابقه ایران‌شناسی در یونان
کرجی از نبود کرسی‌های ایران‌شناسی گفت و توضیح داد: «متاسفانه دوره‌های ایران‌شناسی در دانشگاه‌های یونان وجود ندارد. البته دانشجویان می‌توانند موضوعاتی مرتبط با ایران انتخاب کنند اما این رشته به طور مستقل وجود ندارد. این دانشجویان با مراجعه با رایزنی فرهنگی ایران در آتن می‌توانند با استادان ایرانی مرتبط شوند و از دانش آنها استفاده کنند. بنابراین این سوال فعلا جوابی ندارد. من امیدوارم که روزی این مشکل حل شود.»
راه‌حل‌ها
علی کرجی درباره راه‌حل‌های این مشکل گفت: «نسل فارسی‌زبانی که مهاجرند و در یونان زندگی می‌کنند، قطعا نسل دیگری را به وجود می‌آورند که ممکن است زبان فارسی را از یاد ببرند یا اصلا به یادگیری آن علاقه‌مند نباشند. به نظر می‌آید جامعه فارسی‌زبان کشور یونان در آینده جامعه‌ای تاثیرگذار باشد. بنابراین ما نباید این فرصت را از دست بدهیم. برای حفظ ظرفیت باید با دانشگاه‌ها، استادان و پژوهش‌گرهای علاقه‌مند به زبان فارسی و فرهنگ کشورهای ایرانی ارتباط قوی‌تری داشته باشیم. باید بتوانیم فرصت‌های مطالعاتی زیادی برای دانشجویان یونانی در ایران ایجاد کنیم تا بعد از گذراندن آن دوره‌ها بتوانند در کشور خودشان به عنوان استاد ایران‌شناس مشغول به کار شوند. استادان ایرانی نیز باید به دانشگاه‌های یونان بیایند و در دوره‌های کوتاهی مشغول به کار شوند. خوشبختانه رایزنی فرهنگی توان زیادی برای ایجاد این فرصت‌های در پیش‌رو دارند.»
نازیا بارانی که استاد زبان فارسی و مسئول اتاق ایران در دانشگاه سالامانکای اسپانیا هست نیز مهمان دیگر برنامه بود.
بارانی درباره وضعیت تدریس زبان فارسی در دانشگاه سالامانکای اسپانیا گفت: «این دانشگاه یک دانشگاه قدیمی است و هشتصد سال قدمت دارد. در این دانشگاه حدود بیست زبان تدریس می‌شود که زبان فارسی یکی از آن‌هاست. من از سال 2007 شروع به تدریس زبان فارسی در اسپانیا کردم. این درس در آغاز درسی اختیاری بود. اما در حال حاضر علاوه بر درس اختیاری به شکل زبان خارجی دوم نیز تدریس می‌شود. از سال 2017 درسی با عنوان اندیشه و فرهنگ ایرانی‌ها نیز در این دانشگاه تدریس می‌شود. امسال حدود 42 شاگرد برای یادگیری زبان فارسی داریم و 27 دانشجو نیز درس اندیشه و فرهنگ ایرانی‌ها را انتخاب کرده‌اند.»
نشر پایان‌نامه‌ها به زبان فارسی در سالامانکا
بارانی مطرح کرد: «ما در هیچ دانشگاهی در اسپانیا کرسی آموزش زبان فارسی یا ایران‌شناسی نداریم. پژوهش‌هایی که درباره زبان فارسی در این دانشگاه‌ها انجام می‌شود پژوهش‌های تطبیقی است و بیشتر هم به زبان انگلیسی تالیف می‌شود. فکر می‌کنم هیچ پایان‌نامه‌ای به زبان فارسی منتشر نشده باشد.»
چگونه زبان فارسی را گسترش دهیم؟
نازیا بارانی در خصوص نحوه گسترش زبان فارسی در اسپانیا گفت: «اسپانیایی‌ها زبان فارسی و ایرانی‌ها را نمی‌شناسند. حتی فکر می‌کنند ایرانی‌ها عرب هستند و زبانشان هم همان عربی است. اصلاح این نگرش نیاز به وقت، انرژی، هزینه و برنامه‌ریزی زیادی دارد. ایجاد کرسی‌های زبان فارسی، دپارتمان‌های زبان فارسی، فعالیت‌های فرهنگی در شهرهای کوچک و بزرگ، گردهمایی‌های متعدد، اهدای کتاب‌ها و بروشورها، اهدای بورس برای آمدن به ایران، تالیف منابع برای آموزش زبان فارسی رایگان از جمله کارهایی است که باید انجام شود. فارسی‌زبانان مقیم اسپانیا نیز باید در این کار با ما همکاری بیشتری بکنند.»
سعید صفری استاد زبان فارسی در صربستان نیز مهمان چهارم برنامه بود. او درباره سابقه آشنایی صربستانی‌ها با زبان فارسی و ایران گفت: «زبان فارسی در کشور صربستان حضوری طولانی دارد. صربستان در بالکان قرار دارد که در گذشته عضو کشور بزرگ‌تری به نام یوگسلاوی بوده است که بعدها تجزیه شد. حضور عثمانی‌ها در این ناحیه به مدت چهارصد سال زبان فارسی را در این کشورها گسترش داده است؛ زیرا زبان فارسی زبان درباری و دیوانی حکومت عثمانی بوده است و علاوه بر آن عرفان ایرانی و تصوف ایرانی نیز با این زبان در این کشورها گسترده شد. البته این رشد و گسترش در برخی نواحی بیشتر از سایر کشورها است و به همین واسطه مردم با ایران نیز آشنایی دارند. علم شرق‌شناسی نیز در سال 1926 در دانشگاه بلگراد پایه‌گذاری می‌شود. در همان دوره بعضی از متون فارسی کلاسیک به صربی ترجمه می‌شود و منابع اولیه این دپارتمان را تشکیل می‌دهد.»
مخاطب صربستانی چه ویژگی‌هایی دارد که مدرس زبان فارسی باید به آن توجه کند؟
صفری مطرح کرد: «خوشبختانه صربستانی‌ها ایران را به‌خوبی می‌شناسند و نگاه خوبی به ایران دارند. این یکی از دلایل جذب آنها به زبان فارسی است. وقتی در حوزه آموزش زبان فارسی کار می‌کنیم، باید در یاد داشته باشیم که علاقه مخاطب صربستانی مسائل تاریخی و فرهنگی این زبان است و باید منابع تدریس را متناسب با علاقه آنها تامین کنیم. صربستانی‌ها زبان را خیلی خوب یاد می‌گیرند و در مجموع علاقه‌مندند که زبان‌های مختلف را بیاموزند. این ظرفیتی است که باید از آن به‌خوبی استفاده کرد.»
استفاده از فرصت‌ها
سعید صفری درباره چگونگی استفاده از این فرصت مطرح کرد: «کشور صربستان در جوار کشورهای مسلمان مانند بوسنی و هرزگوین است، اما علاقه صربستان به فرهنگ و تمدن ایران بیشتر از علاقه کشورهای مسلمان همسایه صربستان به ایران است. درست است که صربستانی‌ها علاقه بسیاری به این زبان دارند، اما باید برنامه‌ریزی بهتری برای این کار داشته باشیم. اگر ما جامعه هدفمان را دانشگاه قرار دهیم، می‌توانیم یک آموزش رسمی و دولتی برای این زبان ایجاد کنیم. تمام تلاش ما نیز همین است.»
گیورگی لوبژانیدزه استاد دانشگاه دولتی تفلیس آخرین مهمان این برنامه بود. این استاد دانشگاه صحبت‌هایش را با چگونگی آشنایی‌اش با زبان فارسی آغاز کرد و گفت: «وقتی که پسر سیزده‌چهارده‌ساله‌ای بودم کتابی به نام شعر ایرانی را خواندم. این کتاب سرنوشت من را تغییر داد و من را با زبان فارسی و شعر فارسی آشنا کرد.»
لوبژانیدزه سخنانش را با توضیح درباره وضعیت زبان فارسی در گرجستان ادامه داد و به پایان رساند: «در گرجستان به محض تاسیس اولین دانشگاه، در سال 1918 کرسی تدریس زبان فارسی ایجاد شد. بعدا این تدریس تبدیل به کرسی قوی زبان و ادبیات فارسی شد. تا به امروز هم این رشته در دانشگاه دایر است و علاقه‌مندان به یادگیری این زبان هم بسیار است. اولین ترجمه آثار کلاسیک از زبان فارسی در کشور ما ویس و رامین فخرالدین گرگانی است. این ترجمه در قرن دوازدهم میلادی، یعنی قرن شش هجری انجام شده است. این مسئله نشان می‌دهد از گذشته در گرجستان به زبان فارسی توجه می‌شده است. من نیز سعی کردم کتب متعددی را از زبان فارسی و عربی به گرجی ترجمه کنم و در اختیار علاقه‌مندان قرار دهم.»
نظر شما