به گزارش خبرگزاری کتاب ایران(ایبنا)، کتاب‌های الکترونیک سبک جدیدتری از کتاب در مقایسه با کتاب‌های کاغذی است. با همه‌گیری بیماری کووید 19 استقبال از این سبک کتاب‌ها افزایش پیدا کرد، این در حالی است که تولید کتاب الکترونیک برای کودکان، دشوارتر از تولید آن برای بزرگسالان است. دلیل این مساله، تصاویر کتاب‌های کودکان بیان شده‌است که در فرمت کتاب الکترونیک گنجانده نمی‌شود. از طرفی قیمت کتاب‌های الکترونیک یکی از جذابیت‌های این کتاب‌ها برای مخاطبان است و قیمت بالای کتاب‌های کودک و نوجوان موجب محدودیت دسترسی خانواده‌ها به آن می‌شود.
 
مصطفی مقسمی؛ مدیرفروش نشر هوپا با اعلام اینکه والدین تمایل بیشتری به استفاده از کتاب کاغذی برای کودکانشان دارند، از افزایش توجه پلتفرم‌های ارائه دهنده این کتاب‌ها به حوزه کودک و نوجوان خبرداد.
 
مطالبات برای کتاب‌های الکترونیک کودکان و نوجوانان در دوران همه‌گیری بیماری کووید19 به چه صورت بود؟
فروش کتاب الکترونیک پس از همه‌گیری بیماری کووید19 مقداری افزایش داشت، اما در کل فروش کتاب در حوزه کودک و نوجوان کمتر از بزرگسالان است. شاید استفاده از این کتاب‌ها برای کودکان راحت نباشد. تولید نسخه الکترونیک کتاب کودک به دلیل تصاویری که دارند، مشکل است. گاهی کتاب الکترونیک کودکان به صورت پی.دی.اف کار می‌شود، اما خواندن این کتاب‌ها در فرمت پی.دی.اف مشکل است، چراکه افراد مجبور می‌شوند برای مشاهده تصاویر و متن، صفحه تصویر را کوچک و بزرگ کنند. این مشکلات کتاب‌های الکترونیک در حوزه کودک است و به همین کیفیت تقاضا بیشتر شده‌است، اما همچنان تقاضا بیشتر برای کتاب‌های نسخه کاغذی آنها است. البته کم‌کم پلتفرم‌های کتاب‌های الکترونیک مانند طاقچه و فیدیبو توجه ویژه‌ای به حوزه کودک و نوجوان می‌کنند و برای آن تبلیغات انجام می‌شود.
 
شما به عنوان ناشر چقدر در تبلیغ و آگاه‌سازی برای استفاده مردم از کتاب الکترونیک فعالیت می‌کنید؟ آیا ذهن مردم ما برای استفاده از این سبک کتاب‌ها آماده است؟
ذهن مردم ما برای استفاده از کتاب الکترونیک آمادگی دارد، چراکه این دسترسی مساله پیچیده‌ای نیست و قیمت کتاب‌های الکترونیک کمتر است و باعث جذابیت برای مردم می‌شود. اما هنوز با پلتفرم‌های رایج در دنیا و امکاناتی که آن‌ها دارند خیلی فاصله داریم و ابتدای راه هستیم. در این حوزه به خوبی کار می‌شود. بنا داریم درباره هر کتابی که منتشر می‌شود، در صفحات اجتماعی اطلاع بدهیم و از خوانندگان برای تهیه و خواندن نسخه‌های الکترونیک دعوت بکنیم.
 
برای معرفی کتاب، پادکست و ویدئو تولید می‌کنید؟ این فعالیت چقدر در فروش تاثیر دارد؟
در حوزه تولید ویدئو و نه پادکست؛ خیلی فعال هستیم. ویدئوهایی که تبلیغ مستقیم کتاب یا مجموعه کتاب خاصی باشد و همچنین ویدئوهای کلی و جانبی تولید می‌کنیم. پادکست در حوزه کودکان مورد توجه قرار نمی‌گیرد و بیشتر در حوزه بزرگسالان از آن استقبال می‌شود.

وقتی یک محتوای تصویری برای معرفی یک کتاب تولید می‌کنیم و می‌خواهیم به وسیله آن مطلبی را منتقل کنیم در مقایسه با متن تاثیر بیشتری دارد، چراکه دیدن یک ویدئو از خواندن یک متن ساده‌تر است. پیام را می‌توان با صدا ساده‌تر منتقل کرد هرچند که تولید ویدئو زمان و هزینه‌بر است، اما پیام را جذاب‌تر منتقل می‌کند. آثاری که برایشان تولید محتوا انجام می‌شود، نتیجه بهتری در فروش خواهدداشت.
 
آیا استفاده از «واقعیت افزوده» در کتاب کودک و نوجوان اثربخش بوده است؟
بحث در حوزه واقعیت افزوده چند سال است که مطرح شده‌است، اما هیچ‌گاه رواج نیافت؛ چراکه با مشکلات اساسی مواجه شد. منوط کردن یک کتاب با واقعیت افزوده مستلزم این است که افراد برای استفاده از آن کتاب، دستگاهی را همراه داشته‌باشند، برنامه را روی دیوایس خود نصب کنند، تا بتوانند از کتاب استفاده کنند. این روند هزینه بالایی دارد.از طرفی واقعیت افزوده معمولا با به‌روزرسانی‌های نرم‌افزاری هماهنگ نیست و مشکلات نرم‌افزاری برای آنها پیش می‌آید، به همین دلایل رغبتی برای استفاده از آن نبود. علاوه بر اینکه برای کتاب‌هایی که در هوپا منتشر می‌کنیم، اجازه استفاده از واقعیت افزوده در کتاب، منوط به اجازه ناشر اصلی است و خودمان نمی‌توانیم این کار را انجام دهیم.
 
کتاب‌های کودک باید با کاغذهای ضخیم‌تر نسبت به کتاب بزرگسالان چاپ شود و مساله رنگی بودنشان باعث می‌شود کتاب قیمت بالاتری داشته‌باشند. این درحالی است که کتاب کودک در یکی دو روز خوانده و کنار گذاشته می‌شود. آیا مساله قیمت نتوانست مردم را به استفاده از کتاب الکترونیک تشویق کند؟
کیفیت کتاب الکترونیک در ابتدا منوط به دستگاهی است که شخص از آن استفاده می‌کند، اما وقتی کتاب کودک پی.دی.اف می‌شود خیلی ریز و استفاده از آن دشوار می‌شود. مساله این است که کودکان دستگاه مستقل مانند لپ‌تاپ یا گوشی هوشمند ندارند و استفاده آن‌ها زیرنظر والدین است، این در حالی است که در اپلیکیشن‌های کتاب الکترونیک سازوکار مالی شکل می‌گیرد و طبیعتا استفاده کودک از آن باید زیر نظر خانواده انجام بشود. همچنین اگر تبلت و گوشی هوشمند برای مدت طولانی در دست کودک باشد، ممکن است برای خانواده‌ها حساسیت‌زا باشد. مجموعه این موارد باعث می‌شود که استقبال از کتاب الکترونیک برای کودکان کمتر از بزرگسالان باشد. اما گران شدن کتاب‌های رنگی، تاثیر محسوسی در فروش داشته‌است.
 
به نظر شما قوانین برای رعایت حقوق مولفان و مصنفان کارآمد است و میزان توجه به این مساله برای آگاه‌سازی مردم درباره رعایت آن به درستی انجام شده‌است؟
مساله رعایت حق کپی‌رایت را در همه شاخه‌ها داریم، از کتاب، فیلم، سریال و موزیک و هر محتوایی که قابل انتقال به فایل دیجیتال باشد. متاسفانه هر محتوایی در فضای مجازی توسط مردم مورد استفاده غیرقانونی قرار می‌گیرد. با اینکه در این حوزه قوانین داریم اما برای پیگیری شکایات باید زمان زیادی صرف شود. آنقدر استفاده از این سبک میان مردم گسترده شده‌است که عملا نمی‌توان برای جلوگیری از آن اقدامی کرد. سایت‌ها و کانال‌ها در فضای مجازی امکان دسترسی غیرقانونی و رایگان را برای محتوای الکترونیک ایجاد می‌کنند.

هیچ وقت در ایران قایل به کپ‌یرایت نبودیم و هنوز به کنوانسیون برن نپیوستیم. هیچ وقت تلاش نشده‌است که این موضوع در فرهنگ ما وجود داشته‌باشد و کودکان حتی در مدارس با این موضوع آشنا نمی‌شوند. فرهنگ به این صورت شکل گرفته‌است و نمی‌توان آن را تغییرداد، دردی است که درمان ندارد و در همه حوزه‌ها به راحتی می‌خواهیم از محتوا استفاده کنیم.
 
از سال 48 قانون حمایت از مولفان، مصنفان و هنرمندان در ایران تصویب شده‌است، از طرفی کمیته صیانت از حقوق ناشران در اتحادیه ناشران و کتاب فروشان فعال است، آیا در حوزه کتاب الکترونیک هم فعال هستند؟
این کمیته‌ها هستند، قوانین مشخصی وجود دارد و فعالیت می‌کند، اما نتیجه این اقدامات چه بوده‌است؟ هنوز هم وقتی خبر شناسایی یک انبار کتاب غیرقانونی منتشر می‌شود، شاهد این هستیم که در تمام شهر کتاب‌های غیرقانونی منتشر و به فروش می‌رسد. حتی اگر سایتی درفضای مجازی فیلتر شود، می‌بینید که سر از جای دیگر در می‌آورد. اینها فعالیت می‌کنند و درمان وجود ندارد.
 
به نظر شما برای حل این مشکلات چه اقداماتی باید انجام شود؟
اول باید برای مردم جا بیفتد که این موضوع دزدی است، چراکه هنوز دسترسی رایگان به محتوا در فضای مجازی به عنوان عمل ناشایستی در دیدگاه مردم جایی ندارد و حتی شاید احساس خوشایندی از ارسال آن به یکدیگر داشته‌باشند. این دیدگاه ریشه در فرهنگ ما دارد. باید سرعت عمل برای رسیدگی به شکایات در فضای تخصصی وجود داشته‌باشد. به یاد دارم نشر ققنوس که دنبال انتشار قانونی کتاب خود بودند، ماه‌ها برای رسیدن به نتیجه تلاش کردند، خیلی‌ها این صبر، تحمل و تجربه را ندارند، خیلی‌ها وقت این کار را ندارند و بنابراین باید رسیدگی به تخلف‌ها سرعت عمل وجود داشته‌باشد تا بتوانند به نتیجه برسند.