به گزارش خبرگزاری کتاب ایران(ایبنا)، نشست «هم‌افزایی بخش دولتی و خصوصی در صنعت نشر: فرصت ها و تهدیدها – کودک و نوجوان» از سلسله نشست‌های تخصصی نخستین نمایشگاه مجازی کتاب تهران با حضور عبدالعظیم فریدون  (رئیس انجمن ناشران کودک و نوجوان) و نادر قدیانی  (ناشر کودک و نوجوان) برگزار شد.
 
در ابتدای این نشست، نادر قدیانی با اشاره به این‌که پس از پیروزی انقلاب اسلامی ایران در دهه‌های 60 و 70 اوج شکوفایی ادبیات کودک و نوجوان در کشور بود گفت: در این دوره نویسندگان و تصویرگران بسیاری شکوفا شدند؛ به‌گونه‌ای که فعالان حوزه کودک و نوجوان که امروزه فعالیت می‌کنند پدیده‌های آن دوران هستند.
 
وی ادامه داد: اگر نمایشگاه کتاب را به دو بخش تقسیم کنیم، می‌توان گفت نیمه اول برگزاری آن پررونق بوده و با مدیریت صحیحی که وجود داشت ناشران حوزه کودک و نوجوان به توسعه کمی و کیفی دست پیدا کردند. اما آن عظمت مردمی نمایشگاه کتاب عملا از نوزدهمین دوره برگزاری به بعد کمرنگ شد و ناشران کودک و نوجوان افول پیدا کردند. طبق آمارهای موجود در خانه کتاب و ادبیات ایران، 75 درصد کتاب‌های کودک و نوجوان توسط 100 ناشر فعال در این حوزه تولید می‌شود، اما وقتی بحث ثبت‌نام برای حضور در نمایشگاه مطرح می‌شود بیش از 2500 نفر برای حضور ثبت نام می‌کنند.
 
اهمیت تفکیک بخش نشر کودک و نوجوان از بزرگسال
 
در ادامه این نشست، عبدالعظیم فریدون با بیان این‌که در دهه‌های 60 و 70 تولید محتوا در حوزه نشر کودک و نوجوان به اوج خودش رسید، گفت: اما این روند در دهه 80 به دلایل مختلف به‌ویژه در حوزه تالیف و ترجمه کند شد. اما اگر بخواهیم به نمایشگاه کتاب اشاره کنیم باید بگوییم، در همه دنیا بخش نشر کودک و نوجوان از بزرگسال تفکیک شده که این به‌دلیل اهمیت جایگاه مخاطب است. مخاطب کودک به‌دلیل شرایط سنی و نوع نگاهی که دارد نیازش با بزرگسال فرق می‌کند.
 
وی عنوان کرد: در اینجا بحث مخاطب سنی و نیازهای سنی مطرح است، این اهمیت آنقدر زیاد است که هیچ رویداد فرهنگی را پیدا نمی‌کنید که در آن کودک و نوجوان با بزرگسال یکسان تلقی شود. در نمایشگاه کتاب هم از ابتدا گوشه‌چشمی به این موضوع وجود داشت و کم کم این مقوله پررنگ‌تر شد که این اتفاق مثبتی است. بعد از چند دوره بخش کودک و نوجوان در نمایشگاه کتاب به بخش تخصصی تبدیل شد اما در ادوار گذشته دچار فراز و نشیب شد.
 
فریدون اظهار کرد: برگزاری نمایشگاه کتاب همواره به‌عنوان فرصتی برای نشر کودک و نوجوان مطرح بوده است. شادابی و نشاط موجود در این رویداد و ارتباط‌گرفتن با دنیای کودکی موضوع مهمی است. در این رویداد یک بخش جنبی هم وجود داشت که حائز اهمیت بود. اما، چون فرصت دیگری در طول سال فراهم نکردیم که این گروه سنی بتوانند از آن استفاده کنند، ایجاد چنین فضاهایی غنیمت محسوب می‌شد. تا اوایل دهه 80 نشر کودک و نوجوان و بخش‌های جانبی آن بسیار گسترش یافت و فرصت محدودی برای خانواده‌ها محسوب می‌شد. از دهه 80 به بعد این بخش به‌ویژه بخش جانبی آن بسیار کمرنگ شد.
 
وی تاکید کرد: نمایشگاه در ذات خود در پی فروش نیست چراکه، نامش نمایشگاه است نه فروشگاه؛ از این رو، باید اصالتا به بخش نمایشگاهی توجه کنیم و نباید فروش به این بخش غلبه پیدا کند. اما امروزه، شاهد هستیم که به‌ویژه در زمینه نشر کودک بخش فروشگاهی پررنگ‌تر شده و بخش فرهنگی این رویداد از کودک گرفته شده است. لازمه حل این معضل این است که به ناشران کودک و نوجوان با ضابطه‌مندی مجوز داده شود. اما متاسفانه طبق قوانین، شرایطی وجود دارد که اگر ناشری واجد آنها بود می‌تواند به‌راحتی مجوز بگیرد؛ همچنین شرایطی ایجاد شده که اکنون تعداد کتاب‌های نامناسب افزایش یافته است و ناشران حرفه‌ای کودک و نوجوان در اقلیت قرار گرفته‌اند.
 
فریدون عنوان کرد: این موارد در کنار مشکلات اقتصادی و کمرنگ‌شدن دغدغه‌های حوزه کودک دست به دست هم دادند و امروز به‌جایی رسیده‌ایم که کتاب‌های ترجمه در بازار افزایش پیدا کرده است و فضا را تحت تاثیر خود قرار داده و هیچ آسیب‌شناسی هم پیرامون آن صورت نمی‌گیرد. البته ویژگی مثبتی که در این مسیر وجود داشت، واگذاری بخش کودک و نوجوان نمایشگاه کتاب به بخش خصوصی بود که منجر شد حداقل با این وضعی که داریم، فضای کودک نشاط خاصی بگیرد. چراکه، کشوری که می‌خواهد پیشرفت کند، دولت نمی‌تواند به‌تنهایی بار فرهنگی آن را بر دوش بکشد و برای پیشبرد اهداف در این زمینه به نیروهای انسانی متخصص نیاز داریم.
 
اجرا کردن آیین‌نامه بسیاری از مشکلات را حل می‌کند
 
قدیانی در رابطه با برگزاری نمایشگاه مجازی کتاب تهران گفت: امیدواریم این نمایشگاه به سمت‌وسویی حرکت کند که همه ناشران اعم از تک کتابی و ناشرانی که سالانه هزار کتاب منتشر می‌کنند را گرد هم جمع کند؛ چون در این بستر محدودیت فضا وجود ندارد.
 
 وی افزود: ضمن این‌که، شاهد بودیم در نمایشگاه‌های فیزیکی آیین‌نامه‌های گذشته اصلاح می‌شد اما، اجرا نمی‌شد. در حالی‌که وقتی آیین‌نامه چه درست و چه غلط تدوین شده اجرا کردن آن بسیاری از مشکلات را حل می‌کند. اکنون که در دوره شیوع کرونا وام‌های دولت مطرح است باید تفاوتی بین ناشران کوچک و حرفه‌ای قائل شوند تا فعالان این حوزه تکلیف خود را بدانند و دچار دوگانگی نشوند.
 
 تاثیرگذاری امور فرهنگی به بستری بلندمدت نیاز دارد
 
فریدون در ادامه، با بیان این‌که باید در این حوزه آسیب‌شناسی کرده و بعد سیاست‌گذاری کرد، گفت: برای کسب نتیجه مطلوب لازم است اهداف را تعیین و سپس راهبردهای رسیدن به اهداف مشخص شود. ضمن اینکه، تاثیرگذاری امور فرهنگی به بستری بلندمدت نیاز دارد. بنابراین، اگر در حوزه کودک و نوجوان به ماجرا عمیق نگاه نکرده، سیستماتیک نیندیشیم و آسیب‌شناسی نکنیم یک نسل را از دست خواهیم داد.
 
وی بیان کرد: وظیفه دولت است که از کارشناسان با تجربه، آگاه و متخصص کمک گرفته و برنامه‌ریزی صحیحی را انجام دهد. حال که کرونا ما را به این سمت کشانده که نمایشگاه مجازی برگزار کنیم باید از خودمان بپرسیم که آیا فقط می‌خواهیم چالش‌های فیزیکی را حل کنیم یا مشکلات فرهنگی هم مدنظرمان است؟ چون این دو موضوع از هم مجزاست. باید بررسی کنیم که چه هدفی را قرار است دنبال کنیم؟
 
فریدون عنوان کرد: در همه کشورهای دنیا به بخش کودک اهمیت ویژه‌ای می‌دهند چون آینده‌سازان و سرمایه‌های یک کشور کودکان آن هستند. با توجه به اهمیت این موضوع باید از مسوولان مربوطه پرسید آموزش و پرورش، رسانه‌ها و وزارت فرهنگ و  ارشاد اسلامی برای تحقق این امر چه کاری کرده‌اند؟ اکنون در کشور، کودکان چقدر به اینترنت و خرید کتاب دسترسی دارند؟ تجربه‌ نشان داده والدین جلد را نگاه کرده و کتاب را انتخاب می‌کنند بدون اینکه هیچ اطلاعی از محتوای آن داشته باشند. نتیجه می‌شود اینکه هیچ‌یک از آثار برگزیده نمایشگاه‌ها در زمره پرفروش‌ها قرار نمی‌گیرند.
 
وی با تاکید بر اینکه برگزاری نمایشگاه مجازی تنها مشکلات بخش فیزیکی نمایشگاه کتاب را حل می‌کند، گفت: در حوزه کودک و نوجوان باید بررسی شود که آیا کودک و نوجوان امکان دسترسی به کتاب در فضای مجازی و حقیقی را دارند؟ والدین آنها چنین فرصتی را دارند؟ والدین قدرت تشخیص کتاب خوب را دارند؟ اگر این مسائل حل شود، می‌توان نمایشگاه مجازی کتاب را در کل سال برگزار کرد، اما این اقدام مشکل کودک را رفع نمی‌کند.
 
فریدون اظهار کرد: در بخش کتاب، کودکان را رها کرده‌ایم. بر مدیران واجب است برای رفع این مشکل سیاستگذاری کنند. تولید کتاب خوب و در دسترس قرار گرفتن آن موضوع مهمی است که باید بررسی شود. از نظر تولید محتوا برای کودکان هیچ چیزی کم نداریم اما چرا کتاب های ترجمه‌ای بر بازار غلبه پیدا کرده است. چرا کتابفروشی تخصصی برای کودکان وجود ندارد؟ مسئولان فعال در این حوزه قطعا با اخلاق و آگاه هستند اما باید متوجه باشند که زمینه فرهنگ با کار اداری سروکار ندارد.
 
نمایشگاه مجازی کتاب تهران ما را به استانداردهای لازم می‌رساند
 
قدیانی پیرامون این مقوله، با بیان اینکه به‌عنوان کسی که 59 سال در حوزه کتاب کودک فعالیت، کار و زندگی کرده‌ام گفت: معتقدم می‌توانیم با حمایت فضای مجازی به استانداردهای لازم برسیم. جهان در حال حرکت به این سمت و سو است و کودکان ما هم باید فعالیت در این بستر را یاد بگیرند. در نمایشگاه فیزیکی نیز همه بچه‌ها حضور نداشتند و والدین برایشان تصمیم می‌گرفتند. بنابراین، به‌عقیده من اگر استانداردهای لازم رعایت شود و به آیین‌نامه‌های موجود با دقت و شفافیت عمل شود می‌توان از این فضا بهره برد.
 
وی افزود: نمایشگاه جذابیت دارد و همه می‌خواهند به‌نوعی خودشان را نشان دهند. در اینجا کار به جایی می‌رسد که ناشران حرفه‌ای و استخوان‌دار از حضور در این فضا پشیمان می‌شوند. امروز بحث شیوع کرونا مطرح است و امکانات دیگری هم در کشور نداریم. بنابراین، حداقل می‌توانیم با برگزاری نمایشگاه مجازی کتاب تهران و حمایت از آن به موفقیت‌هایی دست پیدا کرده و حتی این بستر را به‌صورت دائمی اجرا کنیم.
 
قدیانی اظهار کرد: برای کسب استانداردهای لازم باید از ناشران حرفه‌ای کمک بگیریم. باید امنیت در نمایشگاه مجازی برقرار شده و آمار صحیح از سوی مراجع رسمی ارائه شود. امنیت اطلاع‌رسانی در این حوزه باید روشن و شفاف باشد. امنیت فعالان کتاب کودک باید تامین شود و اگر بناست بعد از کرونا به نمایشگاه فیزیکی بازگردیم، مسئولان مربوطه باید اصلاح آیین‌نامه را در دستور کار خود قرار دهند.
 
او ادامه داد: با شیوع و گسترش ویروس کرونا فعالیت در فضای مجازی و فروش اینترنتی بسیار مطرح شده است. در داخل ایران هم بسیاری از علاقه‌مندان در کسب و کارشان به‌صورت پراکنده از این بستر استفاده می‌کنند. در حوزه فروش کتاب هم در یک سال و اندی که با حضور کرونا گذشت نقش مثبت فضای مجازی مشخص شد. از سوی دیگر، بحث آموزش کودکان هم رفته رفته به سمت بهره‌گیری از این فضا در حرکت است.
 
این ناشر حوزه کودک افزود: بنابراین، می‌توان فضایی فراهم کرد که به‌جای فیلم، کارتون و بازی‌های رایانه‌ای آرام آرام به سمت مطالعه کتاب در فضای مجازی برویم. به‌ویژه کسانی که به کتاب فیزیکی دسترسی ندارند می‌توانند از این فضا بیشتر بهره ببرند. در هرحال هر کدام از این فضاها کارکردها و جایگاه خاص خودشان را دارند. اما این فرصتی برای کودکان و خانواده‌هایشان است که از این فضا استفاده کنند. ضمن اینکه نقش اطلاع‌رسانی و تبلیغات در این حوزه را نباید نادیده بگیریم.
 
فضای مجازی نمی‌تواند جایگزین فضای فیزیکی شود
 
رئیس انجمن ناشران کودک و نوجوان در ادامه با بیان این‌که همه این فضاهای موجود با هم همپوشانی دارند و هیچ‌یک نمی‌تواند جای دیگری را بگیرد، تاکید کرد: این بستگی به مخاطب دارد که ببیند به کدام‌یک از این فضاها دسترسی دارد. باید آنقدر تنوع ایجاد کنیم که به مخاطب حق انتخاب دهیم. اما مهم است که این فعالیت هدفمند بوده و اینگونه نباشد که به صورت جزیره‌ای اقداماتی صورت گیرد. چراکه، ناهماهنگی و بی‌برنامگی معضل این بخش است.
 
عبدالعظیم فریدون در پایان گفت: لزوم وجود مدیریت کلان در این حوزه موضوع مهمی است. ضمن اینکه اطلاع‌رسانی به کودکان از طریق رسانه‌ها، آموزش و پرورش، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و بهره‌گیری از همه امکانات موجود باید در دستور کار قرار گیرد؛ اطلاع‌رسانی در این حوزه به‌گونه‌ای باشد که همه علاقه‌مندان بتوانند از این فضا بهره‌برداری کنند.
 
نخستین نمایشگاه مجازی کتاب تهران از اول بهمن آغاز و تا ششم بهمن‌ماه ادامه خواهد داشت.