رضا کوچک‌زاده درباره روی آوردن کانون کارگردانان خانه تئاتر به انتشار کتاب‌های تخصصی تئاتر گفت: اعضای هیأت مدیره جدید کانون کارگردانان خانه تئاتر که در انتخابات حدود دو سال پیش انتخاب شدند، در چشم‌انداز فعالیت‌ها و برنامه آینده خود بخش پژوهش را برای آموزش و رشد مهارت اعضا در نظر داشتند و مرا به عنوان مسؤول کارگروه پژوهش برگزیدند. بیماری کرونا باعث شد که یک سال فعالیت کانون مختل شود و اعضا به این نتیجه رسیدند که فرصتی برای بخش پژوهش فراهم آمده است. البته مصوبه آن پیش از کرونا بود ولی در ایام کرونا اجرایی شد.
او در ادامه افزود: من کتابی پیشنهاد دادم که شامل مجموعه مقاله‌های تخصصی کارگردانی بود و خیلی زود دریافتیم با تعطیلی کتابخانه‌ها در این دوره و حس ناامیدی فراگیر در دوستان پژوهشگر، آماده‌سازی آن خیلی زمان‌بر است. برای همین انتشار آن کتاب به زمان دیگری افتاد. پس تصمیم گرفتم انتشار کتاب دوم را به نام «مهارت کارگردان» نوشته «کیتی میچل» به جریان بیندازیم که 10 سال پیش برای برگردان به زبان فارسی کاندیدا کرده بودم و قرار بود در مجموعه «گستره خیال» نشر یابد ولی ترجمه‌اش هر بار به تعویق افتاد.
این نمایشنامه‌نویس درباره نویسنده این اثر بیان کرد: کیتی میچل کارگردان پرآوازه انگلیسی‌ست و به نوآوری‌هایی ویژه در به‌کارگیری و آمیختن فیلم و سینما دست یافته است که نمایش‌هایش را از دیگران جدا می‌کند. آنچه او در این کتاب نوشته است، دستاورد تجربه‌های کارگردانی‌اش از سال‌های آغازین کار حرفه‌ای‌ست. در نهایت خانم سکینه عرب‌نژاد زحمت ترجمه آن را در نوروز 1399 کشید و بیش از دو ماه برای این کار زمان گذاشت. ویرایش تخصصی و ادبی اثر هم حدود دو ماه و اندی زمان برد. و آنچه تا کنون از بازتاب نظر خوانندگان به ما رسیده، دستاورد آن کتابی خوشخوان و قابل درک است. کتاب اصلی «هندبوک» است و ویژگی اصلی چنین کتاب‌هایی این است که مسائل را به‌سادگی و به شکل کارآمد توضیح می‌دهد و رویکردش تئوری‌پردازی به زبان تخصصی یا جمله‌پردازی مبهم و بازی با واژگان نیست. تمرین‌هایی هم که در کتاب آمده به‌گونه‌ای است که مخاطب با آن ارتباط برقرار می‌کند و مفاهیم زیرمتن را به‌آسانی به خواننده انتقال می‌دهد.
کوچک‌زاده در پاسخ به این پرسش که، آیا این کتاب همان کتاب «حرفه کارگردان» نوشته کیتی میچل است، که به تازگی توسط نشر بیدگل منتشر شده، توضیح داد: بله، در زمان گرفتن مجوز از اداره کتاب وزارت ارشاد تغییرات خواسته‌شده بررس در چند واژه باعث شد که صدور مجوز و انتشار کمی به تعویق بیفتد و متوجه شدم همزمان آقای اکبر علی‌زاد هم که از دوستان سالیان دور من است، این کتاب را با نام «حرفه کارگردان» ترجمه کرده است. درباره نام اثر به نظرم می‌رسد «مهارت کارگردان» عنوان درست‌تری است زیرا کتاب روی مهارت‌ها و شگردهای کارگردانی تاکید دارد و «کیتی میچل» باور دارد که خلاقیت و نگرش زیبایی‌شناسی کارگردان را نمی‌توان آموزش داد. ولی مهارت را، به‌عنوان نخستین گام آغازگر کارگردانی تخصصی، می‌توان به دست آورد. امیدورام هر دو کتاب خوانده شوند. زیرا تفاوت فقط در ترجمه و نگاه‌ها و واژه‌گزینی‌هاست. آن برگردان هم خوب است و بیشتر جنبه درسی دارد ولی با پیچیدگی متن در زبان فارسی، دیگر هندبوک نیست. به نظرم بد نیست که روزی دوستان صاحب‌نظر و باتجربه در ترجمه، برگردان فارسی این دو کتاب را با هم بسنجند و نکاتی را یادآور شوند که هم به مترجمان و هم به خوانندگان و ناشران کمک کند.
او در ادامه گفت: ایراد نیست که دو کتاب تخصصی تئاتر، همزمان با هم منتشر شوند؛ بلکه امکانی‌ست که تئاتر ایران تا به حال نداشته است. این اتفاق که بی‌هیچ نقشه و آگاهی پیشین انجام شده است به خواننده امکان می‌دهد که همزمان هر دو کتاب را در فروشگاه ورق بزند و بخواند و خودش انتخاب کند که کدام نثر برایش خواندنی‌تر است. پیش‌تر هم چندین ترجمه از نمایش‌نامه‌های واحد داشته‌ایم ولی آنها به‌فاصله سال یا سالیان از هم منتشر شده بودند. به نظرم باید قدر این امکان افزوده به تئاتر ایران را دانست.
طراح و نویسنده کتاب بینارشته‌ای «تئاتر (و) جامعه (و) تئاتر» درباره کتاب‌های آینده کانون کارگردانان گفت: برای گام بعدی انتشار، کتابی در راه است که درباره تاریخ تئاتر ایران است و ما را با ناآگاهی گسترده‌مان از روند دگرگونی‌های تئاترمان روبه‌رو می‌کند. نویسنده کتاب، «ویلم فلور» ایران‌شناس نامی و نویسنده‌ای اروپایی‌ست. با این حال مواردی از هنرهای نمایشی ما در این کتاب آمده است که شاید پیش از این نمی‌دانستیم و او نخستین‌بار تاریخ گسترده تئاتر ما را با نگاهی بیرون از ما نوشته است و این نشان می‌دهد که هنرهای نمایشی ایران برای دیگران هم چنان ارزشمند شده و نکاتی برای کشف در آن دیده‌اند که به بررسی سیر دگرگونی‌اش بپردازند.
کتاب از پیشاتاریخ و گمانه‌زنی‌ها درباره سرچشمه‌های نمایش ایرانی آغاز شده است و تا دوره جمهوری اسلامی را در بر می‌گیرد و به لحاظ روایت و اسناد تاریخی برای همه‌ی خوانندگان (تئاتری و غیرتئاتری) می‌تواند مهم باشد. این کتاب که به پیشینه تئاتر ایران و دگرگونی‌هایش می‌پردازد و در برگردان فارسی حاشیه‌نویسی‌ها و تصویرهای بسیاری هم به آن افزوده شده است، اکنون در مراحل نهایی ویرایش قرار دارد و امیدوارم تا پایان این سده!! منتشر شود.
این عضو کانون کارگردانان خانه تئاتر با اشاره به کمبود منابع تخصصی حوزه تئاتر گفت: متاسفانه نه تنها منابع کم است بلکه آنها هم که دسترس است منابع دست دوم و چندم هستند و ما در این سال‌ها بیشتر شاهد سیل کتاب‌های بد و ناکارآمد در حوزه نمایش بوده‌ایم. البته گاه چند امکان دیگر هم افزوده شده است. برای نمونه «گستره خیال» مجموعه‌ای است که با طراحی و دبیری من توسط «نشر نو» منتشر شده است. که هم شامل نمایشنامه و هم تئوری تئاتر است. چهار سال پیش 25 جلد آن را آماده کردم و به نشر نو تحویل دادم که 23 کتاب هم مجوز گرفت ولی تا کنون (در اصل تا پایان 1398) تنها 9 عنوان از آن منتشر شده است و گویا چهار عنوان آن نایاب شده‌اند ولی شوربختانه بازچاپ نشده‌اند.
.jpg)
کوچک‌زاده در پایان گفت: ناشران کتاب‌های تئاتری افزایش پیدا کرده‌اند؛ ناشرانی تازه که رویکرد اساسی آنها تئاتر است و ناشرانی مهم که بخش کتاب‌های نمایش را به خود افزوده‌اند. ولی بسیاری از آنها کارشناس حرفه‌ای مناسب برای تشخیص منبع خوب و پژوهندگان و مترجمان کاردان یا مخاطب‌سنجی دقیق در کنار خود ندارند. همان‌طور که کارشناس معرفی و بازاریابی و پخش کارآمد ندارند. از این رو بسیاری‌شان خیلی زود از انتشار کتاب‌های تئاتر سرخورده می‌شوند و دیگر ادامه نمی‌دهند. از سوی دیگر باید بپذیریم که بسیاری از تئاتری‌ها علاقه‌ای به کتاب‌خوانی و رشد و گسترش آگاهی و مهارت‌شان ندارند. وضعیت اجراهای ما سندی گویا از این وضعیت نابسامان است. امیدوارم با افزایش کتاب‌های کارآمد رفته‌رفته به جمع کتاب‌خوانان تئاتر هم افزوده شود که در این صورت با دگرگونی بزرگی در تئاتر ایران رویارو خواهیم بود.
نظر شما