نویسنده کتاب، طرح ریزی و اجرای عملیات بدر را به عنوان موضوع اصلی و مهم در بُعد نظامی کتاب روزشمار سی و پنجم، مطرح و در نظر گرفته است. موضوعات مهم دیگری که در این کتاب مورد بحث قرارگرفته است، عبارتند از: اقدامات گروه‌های مسلح شورشی در منطقه عمومی کردستان، درگیری این گروه‌ها با همدیگر، تمایل گروه اتحادیه میهنی کردستان عراق (طالبانی ها) برای همکاری با جمهوری اسلامی ایران، اقدام عراق در شروع جنگ شهرها و شلیک اولین موشک‌ها به بغداد، مواضع و اقدامات سازمانهای بین المللی و کشورهای منطقه غرب آسیا درباره جنگ و...
به‌منظور آشنایی بیشتر با کتاب «بازگشت به هور» با علیرضا لطف‌الله‌زادگان، نویسنده بخش نظامی این کتاب که خود از راویان دوران جنگ تحمیلی و از نویسندگان با سابقه در حوزه دفاع مقدس است و تاکنون بیش از 12 جلد از روزشمارهای مرکز اسناد و تحقیقات دفاع مقدس با تلاش ایشان نوشته شده است به گفت‌وگو پرداختیم.
لطفاً ابتدا درباره ضرورت تدوین روزشمارهای جنگ توضیح بفرمایید.
روزشمار یک نوع تحقیق بنیادی بر پایه اسناد است که به روش توصیفی ـ تحلیلی و از طریق مطالعه میدانی و کتابخانه‌ای با مراجعه به اسناد و منابع اختصاصی اولیه و منابع و اسناد ثانویه برای تدوین تاریخ روزانه جنگ در ابعاد نظامی، سیاسی، اقتصادی و ... به اجرا درمی‌آید.
موضوع اصلی هم پرداختن به موضوعات جنگ ایران و عراق در بعد عملیاتی و مسائلی است که به نوعی به توان ملی بر می‌گردد که به مسائل اقتصاد داخلی و بین‌المللی نیز می‌پردازد که مربوط به توان ملی میشود. مثلاً فرض کنید درمورد فروش نفت که همواره چالش‌هایی داشته‌ایم و افزایش و کاهش فروش آن، تصمیماتی که اپک می‌گرفت و ...؛ و همچنین در مورد مسائل سیاسی و دیپلماتیک نیز به همین گونه اقداماتی که از سوی کشورهای منطقه و سازمان بین‌الملل انجام شده در این روزشمارها مورد توجه قرار گرفته است.
لطفاً درباره سیر نگارش و انتشار کتاب روزشمار جنگ ایران و عراق با عنوان «بازگشت به هور» توضیح دهید؟ از چه زمانی کار جمع‌آوری اطلاعات و تدوین اثر آغاز شد، چقدر زمان صرف شد و چه زمانی به نتیجه نهایی رسید؟
سؤالات اصلی که در کل کتاب های روزشمار جنگ دنبال می کنیم، این است که جنگ چرا، چگونه و چطور آغاز شد، ادامه یافت و پایان پذیرفت. ما در این مقطع چرایی و چگونگی تداوم جنگ را دنبال می کنیم. سبک نگارش کتب روزشمار از جمله، کتاب «بازگشت به هور» یک روش بی نظیر در تدوین تاریخ جنگ است؛ به این صورت که برخلاف روزشمارهای رایج به تک خبرها بسنده نشده و اطلاع‌رسانی صرف نیست، بلکه گزارش هایی روزانه از وقایع مهمی است که به جنگ تحمیلی و توان ملی ما در موضوعات مختلف برمیگردد.
این کتاب، یک دوره 62 روزه را از نیمه بهمن 1363 تا نیمه فروردین 1364 شامل میشود و حدود دو سال برای تدوین آن زمان صرف شد و حاوی بیش از 850 گزارش است که روزانه به طور متوسط حدود 15 گزارش درج شده و شامل اخبار نظامی، سیاسی و ... بازتاب اخبار و تحلیل هاست.
علت نام‌گذاری کتاب تحت عنوان «بازگشت به هور» چیست؟
سال گذشته در منطقه هورالعظیم عملیاتی با عنوان خیبر را انجام دادیم که با موفقیت کامل قرین نبود. پس از اجرای این عملیات در سایر جبهه‌ها نیز باتوجه به هوشیاری ارتش عراق و موانعی که ایجاد کرده بود، اجرای عملیات تقریباً غیرممکن شده بود. بنابراین، با وجود اینکه در عملیات خیبر موفقیت‌هایی که به‌دست آمد رزمندگان به همه اهداف عملیات نرسیدند. دقیقاً یک سال بعد ما مجدداً به همان منطقه بازگشتیم که همان اهداف یا اهداف بزرگ‌تری را به دست بیاوریم. به همین دلیل ما با توجه به اهمیتی که این ابتکار نظامی داشت، یعنی جنگ در هور و اینکه بعد از یک سال مجدداً به این منطقه بازگشتیم، عنوان «بازگشت به هور» برای این کتاب انتخاب شد.
مهمترین رخدادهایی که در این کتاب به آنها اشاره شده، کدام موارد هستند؟
اصلی ترین موضوعی که در این کتاب به آن پرداخته شده، طراحی و اجرای عملیات بدر و پیامدهای آن است. موضوعات دیگری که مورد بررسی قرار گرفته است، عبارتند از: طراحی و لغو عملیات در منطقه سومار، اختلاف و درگیری بین دو گروه عمده مخالف نظام در منطقه عمومی کردستان (حزب دموکرات کردستان ایران و سازمان کومله)، درگیری گروه‌های مسلح شورشی با نیروهای خودی که بخشی از توان نظامی ما را صرف کرده بود، افزایش چشمگیر تسلیم‌شدگان از هر دو گروه شورشی، تمایل اتحادیه میهنی کردستان عراق (طالبانی ها) برای همکاری با نیروهای نظامی جمهوری اسلامی ایران و آغاز اولین مذاکرات غیر رسمی که منجر به همکاری این اتحادیه با نیروهای نظامی ما شد و بعداً در شمال غرب عملیات های مشترک قابل توجهی با همکاری این گروه به مرحله اجرا درآمد.
از جمله موضوعات مهم دیگر که در این کتاب به آن پراخته شده، حملات عراق به مناطق مسکونی است که اصطلاحاً به آن «جنگ شهرها» می گوییم. مسائل اقتصادی جنگ، موضوع نفت و درآمدهای ارزی از دیگر موضوعاتی است که در این کتاب به آن پرداخته شده است. یکی از مسائل مهم و تأثیرگذار در این دوره تغییر موازنه قوا بین ما و عراق و شلیک اولین موشک های دوربرد به پایتخت عراق بود و وضعیت جدیدی را در جنگ ایران و عراق به وجود آورد.
همچنین از جمله موضوعات قابل توجه در این دوره، انتشار خبر مذاکره محرمانه حزب دموکرات کردستان ایران با مقامات جمهوری اسلامی، که باتوجه به عضویت این حزب در شورای ملی مقاومت، منجر به بروز اختلافات شدید و در نهایت اخراج حزب دموکرات از این شورا و به نحوی انحلال شاخه نظامی فعال شورا در کردستان شد.
مهمترین ویژگی‌های علمی و محتوایی این اثر از دیدگاه شما چیست؟
این اثر از نظر علمی یک کار بی سابقه به شمار میآید و یک تحقیق بنیادی برای تدوین تاریخ جنگ در قالب روزشمار (کرونولوژی) است. میتوان گفت تا قبل از عملیاتی شدن پروژه عظیم روزشمار جنگ ایران و عراق، این نوع پژوهش ها مغفول مانده بود و امید است در سال‌های آینده بیشتر و جدی تر مورد توجه قرار گیرد. در این اثر از آرشیو منحصر به فرد مرکز اسناد و تحقیقات دفاع مقدس شامل اسناد نظامی، اسناد و مدارک مختلف واحدهای رزمی و قرارگاهها، دفاتر و گزارش راویان و نوار جلسات در سطوح مختلف (از فرماندهی عملیات تا فرماندهی یگان ها)، بولتن های محرمانه سازمان ها و نهادهای مختلف نظیر وزرات اطلاعات، وزارت امور خارجه، وزارت ارشاد، خبرگزاری جمهوری اسلامی، صداوسیما و شهربانی، ژاندارمری، وزارت اطلاعات، وزارت کشور و نیز نشریات گروه های سیاسی و ... استفاده شده است.
به نظر شما آثار حوزه دفاع مقدس در این سال‌ها چقدر توانسته‌اند در ارائه تصویری روشن از جنگ تاثیرگذار باشند؟
آثار بسیاری در حوزه دفاع مقدس منتشر شده و این حوزه مخاطبان مختلفی دارد. برخی از افراد که به موضوع دفاع مقدس علاقه مند هستند و مسائل جنگ را دنبال می کنند، به نوعی مخاطب ما هستند و برخی افراد هم دوست دارند وقایع جنگ را بدانند و از نظر علمی بررسی کنند، اما رویکرد ما در این اثر، تلاش در این راستا بوده که از منظر تاریخی و با نگاهی واقع بینانه به موضوع دفاع مقدس پرداخته شود و این اثر به عنوان منبع تاریخی معتبر مورد توجه قرار گیرد که فکر می کنم در این زمینه‌ها موفقیت هایی به دست آورده ایم.
آیا اثر جدیدی در دست نگارش دارید؟
درمورد وقایع جنگ تحمیلی در تیر و مرداد سال 62 با موضوع عملیات والفجر 2 و 3 در حال تدوین اثری جدید هستم.
نظر شما