به گزارش خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)، در چهل‌ویکمین سالگرد شهادت شهید آیت‌الله سیدمحمدباقر صدر، سلسله نشست‌های علمی «اندیشه صدر» با موضوع شرح صدر؛ تحلیل آرا، اندیشه‌ها و سیره عملی شهیدصدر با حضور محسن اسماعیلی، حقوق‌دان، استاد دانشگاه و عضو خبرگان رهبری، در روز سه‌شنبه ۱۷ فروردین، ساعت ۲۰ به‌صورت وبینار برگزار ‌شد.
 
محسن اسماعیلی در این برنامه شهادت آیت‌الله سیدمحمدباقر صدر همراه با خواهرشان خانم بنت‌الهدی را از حوادث ماندگار تاریخ اسلام عنوان کرد و گفت: این شهید در جهان به عنوان یک نابغه و چهره علمی شناخته شده و این ظرفیت را دارد که در جهان بشریت به ایشان افتخار کنیم. کسی که در 18 سالگی کتاب «فدک» را می‌نویسد و «فلسفتنا» را در شرایط سخت روحی و مبارزات اجتماعی نگاشته و کتاب «دروس فی علم الاصول» را طی سه هفته به جهان عرضه کرده و خیلی از آثار دیگر که واقعاً جای افتخار دارد.
 
وی اظهار کرد: مجموعه آثار شهید صدر تاکنون در 21 جلد منتشر شده و نشان می‌دهد، زندگی 46 ساله شهید صدر چقدر پربرکت بوده و شایسته است که به عنوان نابغه ایشان را مطرح کنیم. برای درک جایگاه علمی شهید صدر کافی است توجه کنیم که ایشان در 36 سالگی به مرجعیت مقبولی در عراق می‌رسد، آن هم در زمانی که استادان بزرگ ایشان زنده هستند و در 36 سالگی درنجف به عنوان مرجع مقبول مطرح می‌شوند و حتی برخی از اهل سنت عراق هم از ایشان تقلید می‌کردند و این همه نشانه نبوغ فکری ایشان است.
 
این استاد دانشگاه با اشاره به تألیفات شهید صدر عنوان کرد: ایشان همه تألیفات را در یک مرحله و بدون بازبینی نوشته و این‌ها همه از عظمت اوست، البته این نما از شهید صدر قبلاً بسیار روایت شده و در این مجال می‌خواهیم به جنبه‌های پنهان‌مانده شخصیت ایشان اشاره کنیم که مبتنی بر دو کتاب است. یکی کتاب «شرح صدر» که پیشنهاد می‌کنم همگان خواندن این کتاب را از دست ندهند، زیرا این کتاب به فارسی نیز ترجمه شده و در سال 1399 منتشر شده است و شیخ محمدرضا نعمانی که نویسنده کتاب است از شاگردان وفادار شهید صدر است که در زمان حصر ظالمانه شهید صدر همراه ایشان در منزل بوده است و همچنین کتاب «سال‌های رنج» که توسط دفتر نشر فرهنگ اسلامی منتشر شده و کتاب «نا» که پژوهشگاه شهید صدر در قالب داستان منتشر کرده است.
 


وی افزود: خاطرات همسر شهید صدر نیز سال گذشته با همکاری مؤسسه تحقیقاتی امام موسی صدر منتشر شد که ما را از روزنه دیگر با شخصیت شهید صدر آشنا می‌کند. در کل، سال 1399 سال خوبی برای صدرپژوهان بوده و کتاب‌ها مکمل هم هستند و افرادی که مایل هستند با این شخصیت آشنا شوند می‌توانند هر سه کتاب را بخوانند.
 
اسماعیلی زندگینامه شهید صدر را یک دوره درس اخلاق و زندگی عنوان کرد و گفت: از وجوه دیگر شخصیت شهید صدر می‌توان به جنبه اخلاقی و اخلاص شهید اشاره کرد که رمز نفوذ کلام ایشان است. اینکه نظریات ایشان مبنای تحولات بزرگ شده، جز لطف خدا نیست و لطف خدا بخاطر روح پاک ایشان است.
 
وی بیان کرد: رمز موفقیت شهید صدر در این است که بدون ظاهرسازی و ریا از مظاهر دنیا دل بریده بودند و معیشتشان مثل ضعیف‌ترین طلبه‌ها بوده و در طول دوران مرجعیت نیز هدایایی که می‌گرفتند به طلبه‌های دیگر می‌دادند و می‌گفتند آنها از من محتاج‌ترند و در زمان مرجعیت خود را در سخت‌ترین شرایط اقتصادی قرار داده بودند. شهید آنقدر در هدفشان ذوب شده بودند که وقتی شاگردانشان توسط رژیم بعث عراق محکوم به اعدام می‌شوند، ابراز می‌کنند که به اعدام فرزندانشان راضی‌تر هستند.
 
عضو خبرگان رهبری تصریح کرد: کسانی که با نظام حوزه و مرجعیت آشنا هستند، می‌دانند که اوج افتخار طلبه این است که به مرجعیت برسد و شهید صدر در 36 سالگی احساس تکلیف می‌کند و مرجعیت را می‌پذیرد و مرجعیتش مقبولیت عامه پیدا می‌کند و وقتی انقلاب به پیروزی می‌رسد اعلام می‌کند که از مرجعیت کناره‌گیری می‌کنم و در مرجعیت امام خمینی(ره) ذوب می‌شوم. این موضوع نشان می‌دهد که ایشان خودشان را ملاک و معیار نمی‌دانستند. در یکی از کتاب‌های ایشان نقل شده که یکی از شاگردانشان درس خود را نیمه‌کاره رها می‌کند و بعد از اینکه دیگر در کلاس درس ایشان حاضر نمی‌شده در میان مردم به استاد خود ناسزا می‌گفته و حرف‌هایش به گوش شهید صدر می‌رسد. نویسنده کتاب می‌گوید: «روزی در محضر استاد بودم و حرف این شاگر پیش آمد، شهید گفتند: (معتقدم او آدم عادلی است و حرف‌هایی که زده به‌دلیل خطا در تشخیص است)».
 
وی بیان کرد: از جنبه‌های دیگر شخصیت شهید صدر، سلوکی است که ایشان با نمایندگان و شاگردان خود دارند و شهید صدر به نمایندگان خود اجازه می‌دادند ایشان را نقد کنند. نامه‌های شهید صدر به شاگردانشان بسیار عاشقانه است و حتی در مقدمه یکی از کتاب‌های ایشان آمده که کتابشان را به یکی از شاگردانشان هدیه می‌کنند.
 
اسماعیلی گفت: من شهید صدر را دانشمند بزرگ، معلم توانا و مربی موفق می‌دانم که ایشان را از بین همگنان خود متمایز کرده است. شهید صدر زندگی سخت را برای خود و خانواده‌اش می‌پسندد، اما دست از هدف نمی‌کشد. تأثیری که شهید صدر بر جهان گذاشته مبتنی بر منش ایشان است و ای کاش زندگی‌نامه این شهید به تصویر کشیده می‌شد و داستان‌های واقعی درباره ایشان تألیف می‌شد.
 


وی افزود: نمای دوم که لازم است درباره شهید صدر اشاره کنم، دردمندی و دغدغه‌مند بودن شهید صدر است. افراد بسیاری هستند که دانش گسترده، تقوا و اخلاق خوب دارند، اما درد جامعه را ندارند و یکی دیگر از وجوه تمایز شهید صدر، حضور دردمندانه ایشان در جامعه است. او دغدغه پیشرفت مسلمانان را دارد. برای همین است که شهید صدر علاوه بر تألیفات کم‌نظیر در فقه و اصول به برآورده کردن نیازهای فکری نسل جوان اهمیت می‌دهد و خلق آثاری مثل فلسفتنا در همین مسیر است وگرنه اگر شهید صدر این آثار را تألیف نمی‌کرد کسی به ایشان خرده نمی‌گرفت. عمدتاً اگر کسی آثار شهید صدر را بخواند می‌بیند مشابه آثار شهید مطهری و پاسخگوی شبهات زمانه است.
 
این حقوقدان عنوان کرد: رمز شکوفایی علمی شهید صدر جمله‌ای است که نعمانی به آن اشاره می‌کند و می‌گوید: «بعضی از ما ظرفی برای اندیشه دیگران هستیم، اما شهید صدر علاوه بر اینکه می‌خواند و می‌دانست، فکر و تأمل می‌کرد و این فکر او را مبتکر ساخته بود» شهید صدر شخصیتی بود که عملاً به کیفیت عبادت بیشتر از کمیت اهمیت می‌داد و خدمت به جامعه را بالاترین عبادت می‌دانست و به واجبات مهم اکتفا می‌کرد و نوشتن را بر مستحبات ترجیح می‌داد.
 
وی اظهار کرد: شهید صدر بازنگری در نظام درسی را ضروری می‌دانست و برای تغییر نظام آموزشی حوزه‌های علمیه کتابی تألیف می‌کند. غیر از بازنگری در متون و نظام آموزشی، شهید صدر تعاملات حوزویان و نظام مرجعیت را نیازمند بازنگری می‌دانست و کمیته‌هایی برای پیشرفت وضعیت علمی حوزه‌های علمیه تشکیل داد. به امور نخبگان نیز توجه داشت و تا جایی که توانست طرح‌های تحول‌آفرین را اجرایی کرد. تحول مورد نظر شهید صدر شامل چگونگی تعاملات مرجع با شاگردان، نخبگان، احزاب سیاسی و امت اسلامی می‌شود و معتقد است جایگاه مرجع در جامعه مانند جایگاه یک پدر دلسوز در خانواده است.
 
اسماعیلی به فکر زیبای شهید صدر به عنوان بخش دیگر از جنبه‌های شخصیتی ایشان اشاره کرد و گفت: شهید صدر مرجع را پدر همه مسلمانان می‌دانست و بین شیعه و سنی تفاوت قائل نبود و از اهل سنت نیز به ایشان گرایش داشتند تا جایی که رئیس جمهور یک کشور سنی از ایشان می‌خواهد در نوشتن قانون اساسی کشورشان کمک کند.
 
وی ادامه داد: بخش سوم که باید از شهید صدر الگو بگیریم و در این زمینه عقب‌ماندگی داریم، فکر تشکیلاتی شهید است. شهید صدر دانش‌آموخته حوزه نجف است، اما پیشرفته‌ترین افکار را داشته و به کادرسازی اهمیت می‌داده و چقدر ارزشمند است که در آن فضا بدون امکانات اقدام به تأسیس مدرسه علوم اسلامی می‌کند.
 
این استاد دانشگاه در بخش دیگری از سخنان خود به ارتباط شهید صدر با انقلاب اسلامی و امام خمینی(ره) اشاره کرد و گفت: یکی از تهمت‌ها به شهید صدر این بود که او را متهم به تقابل ساختگی با انقلاب ایران می‌کردند در حالی که ایشان از ابتدا حامی امام خمینی(ره) بودند و یکی از اختلافات ایشان با استادشان این بود که چرا نسبت به اخراج طلاب ایرانی موضع نمی‌گیرند و روزی که امام(ره) خواستند از نجف هجرت کنند به دیدار ایشان رفتند که تبعات زیادی نیز برایشان داشت و به محض اینکه انقلاب اسلامی به پیروزی رسید با امام خمینی(ره) بیعت کردند و به خواست امام(ره) در عراق ماندند و به شهادت رسیدند.