به گزارش خبرگزاری کتاب ایران‌(ایبنا)؛ هفت سال از تشکیل دبیرخانه گرنت در دفتر مجامع و تشکل‌های وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی می‌گذرد. ماموریت دبیر‌خانه «حمایت مادی از انتشار و ترجمه کتب ایرانی در خارج از کشور» است، تا جهانی‌شدن آثار پدید‌آورندگان ایرانی و معرفی آن‌ها به بازار‌های بین‌المللی، با حمایت از ناشران خارجی علاقه‌مند به این آثار، در کشور‌های مختلف تسریع شود.

با نظر گروه کارشناسی دبیر‌خانه، برای کتاب‌ کودک تا 1000 و برای کتاب بزرگسال تا 1500 یورو مبلغ حمایت تعیین شده است.
 
کشور‌های متعددی با هدف انتقال فرهنگ بومی و ملی، معرفی آداب و سنن، سبک زندگی، پیشنیه تاریخی، ادبی و چهره‌‌های فاخر خود به دیگر ملت‌ها، طرح حمایت از آثار پدید‌آوران خود در کشور‌های دیگر را اجرا می‌‌کنند. نتیجه این نوع حمایت‌ها به چاپ ترجمه کتاب برای مخاطبان زبان‌های مختلف‌ منحصر نمی‌شود؛ بلکه معمولا تلاش‌ می‌‌شود در جریان تعامل با ناشران کشور‌های مقصد، همچنین سرمایه‌گذاری و تخصیص بودجه، سهمی از بازار کشور مقصد را نیز به خود اختصاص دهند. برداشت سهم بیشتر از بازار نشر بین‌الملل با وجود رقبای جدی و با سابقه که با صرف هزینه‌های قابل‌توجه سال‌هاست در این میدان حضور دارند، چندان آسان نیست.

به‌عنوان مثال براساس آخرین اعلام تانِر بیوغلو، معاون مدیرکل کتابخانه‌‌ها و انتشارات وزارت فرهنگ و گردشگری ترکیه، در قالب طرح «تدا» طی 16 سال، از 2005 تا 2021 میلادی، تعداد 3208 عنوان کتاب ترکی استانبولی در 82 کشور و به 60 زبان دنیا ترجمه و منتشر شده است.

یکی از اهداف طرح تدا در ترکیه، معرفی آثار پدید‌آورندگان ترک در دنیا بوده که با کسب دو جایزه نوبل ادبیات؛ اولی در سال 2006 توسط اورهان پاموک و دومی در سال 2015 توسط عزیز سنجر، این مهم تا حد زیادی برایشان به‌دست آمده است. در ایران نیز به‌نظر می‌رسد حمایت‌های طرح گرنت طی سال‌های اخیر، در دیده و نامزدشدن برخی آثار در جوایز جهانی، خصوصا موفقیت پدید‌آورندگان ایرانی به‌ویژه در حوزه کودک و نوجوان، تاثیرات مثبتی داشته است.

مولفه‌های مختلفی در کسب سهم بیشتر از بازار کشور‌های مقصد وجود دارد؛ از‌جمله معرفی محتوای مناسب و مبتنی بر شناخت فرهنگ کشور مقصد، توجه به اشتراکات فرهنگی و تاریخی با تمرکز بر اصل جذابیت، بهره‌برداری از فرصت آورد‌گاه‌های فرهنگی مانند نمایشگاه‌های بین‌المللی برای معرفی آثار پدید‌آورندگان کشور مبدأ، کیفیت ظاهری کتاب‌‌ها و همچنین توجه به ظرفیت‌ آژانس‌های ادبی به‌عنوان یکی از بازو‌های اجرایی در مسیر معرفی آثار و البته ضرورت تعیین و تکلیف موضوع کپی‌رایت در کشور‌مان. 

کارنامه 7 سال عملکرد دبیر‌خانه گرنت
هفت سال فعالیت دبیر‌خانه گرنت، فرصت قابل‌توجهی به دست می‌دهد تا عملکرد این زیر‌مجموعه معاونت امور فرهنگی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی بررسی شود. براساس آمار، از سال 1394 تا پایان سال 1399، تعداد 386 عنوان کتاب فارسی مشمول 3.5 میلیارد تومان حمایت گرنت شده‌اند. کتاب‌های ایرانی در این مدت از سوی ناشران 28 کشور منتشر شده یا در آستانه انتشار قرار دارند.

بررسی‌ها نشان می‌دهد در هفت سال گذشته، ناشران کره‌‌ای با دریافت 92 نوبت حمایت ترجمه و انتشار آثار ایرانی در صدر جدول حمایت‌های گرنت و ناشرانی از فلسطین، ژاپن و گواتمالا هرکدام با دریافت حمایت برای یک عنوان کتاب پدید‌آورندگان ایرانی، رتبه‌های پایین جدول را به خود اختصاص داده‌اند. رتبه سوم از این جدول به زبان چینی با 89 مورد حمایت اختصاص دارد که از این تعداد، 49 عنوان این‌ کتاب‌ها در کشور تایوان و 40 عنوان کتاب نیز در کشور چین به بازار عرضه شده‌‌اند و یا در صف انتظار قرار دارند.

همچنین بررسی آمار حمایت‌های گرنت در هفت سال گذشته، موید آن است که 50 عنوان کتاب به زبان عربی در کشور‌های مصر، تونس، فرانسه، سوریه، لبنان، با بهره‌مندی از حمایت این طرح منتشر شده‌اند. چهار عنوان کتاب ایرانی به زبان بهاسا‌لایو و در کشور مسلمان مالزی نیز منتشر شده و ترکیه نیز متقاضی و دریافت کننده گرنت ایران برای ترجمه و انتشار 35 عنوان کتاب نویسندگان ایرانی بوده است.

در کشور‌های اروپایی نیز در مجموع 74 عنوان کتاب از سوی ناشران اروپایی در 9 کشور منتشر شده که شامل تعداد عنوان‌های زیر است:

24 عنوان کتاب به زبان انگلیسی، پنج عنوان به زبان سوئدی، چهار عنوان به زبان فرانسوی، 19 عنوان به زبان ایتالیایی، پنج عنوان به زبان اسپانیولی در کشور اسپانیا، دو عنوان به زبان دانمارکی، چهار عنوان به زبان صربی، 6 عنوان به زبان ایتالیایی و همچنین پنج عنوان کتاب به زبان آلمانی در دو کشور آلمان و سوئیس. همچنین 28 کشور آمریکای لاتین نیز در قالب طرح گرنت، کتاب‌ پدید‌آورندگان ایرانی را به زبان اسپانیولی خوانده‌اند.  

استاندارد‌سازی آئین‌نامه گرنت
نخستین شیوه حمایت دبیر‌خانه گرنت در ابتدای شکل‌گیری، طی سال‌های 1394 تا 1396 با خرید کتاب از ناشر ایرانی انجام می‌شد. در این روش وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی از ناشر ایرانی که موفق به ترجمه کتاب به دیگر زبان‌ها شده بود حمایت مالی می‌کرد. در این روش باز‌ار‌یابی بعد از ترجمه کتاب اتفاق می‌افتاد که با شیو‌ه‌های معمول در جهان متفاوت و برای تحقق هدف گرنت، کم‌‌اثر بود.   

جریان حمایت، با آسیب‌شناسی آئین‌نامه براساس بررسی طرح‌های حمایتی بیش از 70 کشور، به سمت ناشر کشور مقصد تغییر و به اعتقاد کارشناسان چار‌چوب استانداردی پیدا کرد. کیفیت ترجمه آثار، توانمندی ناشر در توزیع و مطلوبیت چاپ، در کمیته‌های تخصصی دبیر‌خانه گرنت بررسی می‌شود. با وجود حمایت دبیر‌خانه از ناشر خارجی، ناشر، پدید‌آور و یا تصویر‌گر ایرانی نیز با عقد‌قرار‌داد و فروش حق رایت، بین 6 تا 8 درصد از قیمت پشت جلد کتاب عایدی دارد. 

دغدغه بودجه و نوسانات قیمت ارز
با وجود افزایش شدید قیمت ارز در سال‌های اخیر، بودجه دبیر‌خانه گرنت تغییر چندانی نداشته است. بررسی‌ها نشان می‌دهد، سال 1394 بودجه این دبیر‌خانه، 350 میلیون تومان‌ و سال بعد از آن 700 میلیون تومان مصوب شده. سال 1396 این میزان با افزایش 300 میلیون تومانی به یک میلیارد تومان رسیده است. پیش‌بینی می‌شود با توجه به اهمیت حمایت از جریان شکل‌گرفته برای حمایت از ترجمه و نشر کتاب پدید‌آورندگان ایرانی در کشور‌های مختلف بودجه دبیر‌خانه گرنت به دو‌برابر افزایش پیدا کند.     
 
ظرفیت‌های بالقوه و بالفعل کشورمان در عرصه‌ ادبیات داستانی، ادبیات کودک و نوجوان، هنر، ایران‌شناسی و اسلام‌شناسی، راه طولانی، پیش پای متولیان امر برای تحقق اهداف دبیر‌خانه گرنت -که برپایه دیپلماسی فرهنگی بنا شده است- قرار می‌دهد.

برای مشاهده عملکرد دبیر‌خانه گرنت اینجا مراجعه کنید.