در سال‌های اخیر، تاریخ‌نگاران و دانشمندان جمهوری ترکیه و جمهوری آذربایجان، بیش از پیش، آشکارا ادعا می‌کنند که ارمنیان، مردمان بومی قفقاز و آسیای صغیر نیستند، بلکه یک قوم مهاجرند. سخنرانان ترکیه، در مقاله‌هایشان درباره تاریخ کهن و فرهنگ ترکیه بدون ذکر نام ارمنی و ارمنستان سخن می‌گویند، در حالی‌که سرزمین ارمنیان را اشغال کرده‌اند. از سوی دیگر، تاریخ‌نگاران جمهوری آذربایجان قصد دارند به مردم بقبولانند که ارمنیان تا قرن نوزدهم در قفقاز نبوده‌اند، و تنها توسط ارتش روسیه به منطقه قفقاز کوچ کرده‌اند؛ به گفته آن‌ها، ارمنیان هرگز در این منطقه وجود نداشته‌اند.
حتی اگر بر فرض محال چنین باشد، در این صورت وجود ارمنستان در نقشه‌ها و مستندات جغرافی‌دانان و نقشهنگاران باستان را چگونه باید توجیه کرد؟ در این کتاب، با استفاده از منابع جغرافیایی و نقشه‌نگاری خارجی، به اثبات خلاف ادعای ترکیه و آذربایجان پرداخته شده است. بر اساس نقشههای معتبر جهان، از بیش از 2600 سال پیش، ارمنستان و ایران در این منطقه بوده‌اند، در صورتی‌که نام ترکیه، فقط در اواسط قرن چهاردهم میلادی، در نقشه‌ها نمایان شده است. درباره جمهوری آذربایجان، مسئله پیچیده‌تر است، چرا که در منطقه شمال رود اَرَس تا سال 1918م، کشوری به نام آذربایجان وجود نداشته است.
در این کتاب، گزیده آثار نقشهنگاران برجسته جهان مربوط به حوزه جغرافیایی ارمنستان چاپ شده است؛ نقشه‌هایی از دوران یونان باستان، روم باستان، دوران اولیه مسیحیت، عهد اسلام و اواخر قرون وسطی، و همچنین نقشه‌هایی از نقشه‌نگارهای مهم غربی. نسخه‌های اصل نقشههای منتشر شده در این کتاب، در موزه‌ها و کتابخانههای مختلف دنیا نگهداری می‌شوند، و تعداد کمی نیز متعلق به مجموعه شخصی روبن گالچیان (قالیچیان) بوده است.
گالچیان می‌گوید: برای تألیف کتابم، از کتابخانههای بسیاری استفاده کرده‌ام. کتابخانه‌هایی مانند کتابخانه بریتانیا، کتابخانه کنگره واشنگتن، گالری والتِرز امریکا، کتابخانه دانشگاه منچستر، کتابخانه بُدلِیان آکسفورد، کتابخانههای شهرهای مونیخ، وین، بولونیا و فلورانس، کتابخانه ملی پاریس، کتابخانه واتیکان، کتابخانه ملی تهران و ایروان، و ماتناداران ایروان. همچنین برای دستیابی به هدفم، هشتاد نقشه همراه با شرح و بسط‌های مربوطه، و نیز تاریخ مختصر نقشه‌نگاری، عنوان‌های جغرافیایی و فهرست نقشه‌ها را در این کتاب گنجانده‌ام.
گالچیان در این کتاب به توضیح چند مسئله بسیار مهم پرداخته است:
۱/ از نظر نقشهنگاران خارجی، ارمنستان کجا و از چه زمان در نقشههای جهان وجود داشته است؟ در اولین و قدیمی‌ترین نقشه جهان‌نما، که یک لوح رُسی بابلی مربوط به ششصد سال قبل از میلاد است، دریاها جهان را احاطه کرده‌اند. کارشناس‌های بریتانیایی اظهار داشته‌اند طبق سنگ‌نوشته لوح رُسی، نام سه کشور آشور، بابِل و ارمنستان (سرزمین آرارات) در مرکز جهان ذکر شده است.
۲/ نقشههای یونان باستان و نقشههای کتاب «جغرافیای » بطلمیوس که اساس نقشه‌نگاری غرب محسوب می‌شوند، همگی نام ارمنستان را از دوران قبل از مسیحیت در بر دارند. در نقشههای بطلمیوس، نام ارمنستان، شامل ارمنستان بزرگ و ارمنستان کوچک، با ذکر بیش از 160 شهر آمده است. این نقشه‌ها از قرن دوم تا هفدهم میلادی مورد استفاده قرار گرفته‌اند. در نقشه‌نگاری این دوران، هیچ‌کجا نامی از جمهوری آذربایجان برده نشده است، زیرا فقط در سال 1918م، این منطقه جمهوری آذربایجان نامیده شده است؛ قبل از آن، در نقشه‌ها، مدام استان‌های آذربایجان ایران مشهود بوده‌اند.
۳/ کشوری به نام آذربایجان چیست و کجا قرار دارد؟ جمهوری آذربایجان کنونی، تنها در سال 1918م به این اسم خوانده شده است. پیش از آن، منطقه مزبور را شیروان، طالش، داغستان و غیره می‌گفته‌اند، که سرزمین‌های باقی‌مانده از آغوانْک/اران کهن هستند. نام آغوانْک یا آلبانیای قفقاز، از قرن نهم تا یازدهم میلادی به بعد دیگر دیده نمی‌شود. در حقیقیت، آذربایجان، نام استان شمال غربی ایران واقع در جنوب رود اَرَس است، که از دو هزار سال پیش تا کنون به این اسم نامیده می‌شود. نامی که بر جمهوری آذربایجان نهاده‌اند، ترفندی سیاسی بیش نبوده که در حیطهٔ سیاست‌های پان‌ترکیستی برای ایجاد پلی ارتباطی بین ترکیه و آسیای مرکزی به آن متوسل شده‌اند. سرزمین واقعی آذربایجان [ استان ایران]، در همه نقشههای کتاب حاضر، از جمله در نقشههای اسلامی، مشاهده می‌شود. نقشه‌ها به دست نقشه‌نگارهای بی‌شمار غیر ارمنی کشیده شده‌اند.
۴/ طبق نقشههای اسلامی و همچنین کتاب‌های جغرافیایی عثمانی و عربی، کدام شهرها و منطقه‌ها در سرزمین ارمنستان قرار داشتند؟ نقشه‌ها گواه بر این دارند که شهرهای وان، آرجش، بتلیس، خلات، مانازگرت، دِوین، بِرکرْین، اِرزروم و غیره، شهرهای ارمنستان بوده‌اند. در این باره، جزییات فراوان در دست‌نوشته‌های جغرافیایی اسلامی و عثمانی یافت می‌شوند. در نقشههای عثمانی، نام ارمنستان حتی تا سال 1860م دیده می‌شود، ولی پس از آن، در مستندات عثمانی به تدریج نام ارمنستان کوچک و کوچک‌تر می‌شود تا این‌که به طور کل حذف می‌گردد و به جای آن، نام «آناتولی شرقی» به کار گرفته می‌شود، که معنی لغوی آن «شرق شرقی» است. در این رابطه، دیدن نقشههای عثمانی که چاپ مجدد شده‌اند و از ارمنستان در شرق ترکیهٔ کنونی اسم برده‌اند، بسیار چشمگیر است (به نقشههای شماره 49، 55، 56 و 57 مراجعه شود.)
۵/ در نقشه‌نگاری مسیحی قرون وسطایی، جهان با دریاها احاطه شده و مرکز آن اورشلیم است. در این نقشههای ساده نیز نام ارمنستان و کوه‌های آرارات با کشتی نوح، و رودهای دجله، فرات و اَرَس آمده است.
۶/ در نقشههای جغرافیایی اروپایی قرن شانزدهم تا نوزدهم میلادی، نام ارمنستان، نه به عنوان کشوری مستقل، بلکه تحت سلطه امپراتوری‌های ایران، عثمانی و سپس روسیه، همواره به وضوح ذکر شده است.
نخستین بار، کتاب «ارمنستان در نقشههای تاریخی جهان – میراث نقشه نگاری» به زبان انگلیسی در سال 2004 میلادی، توسط نشر آی.بی.توریس بریتانیایی چاپ شد. در سال‌های بعد، خلاصه آن در کتاب‌هایی به زبان‌های انگلیسی، روسی، ارمنی، تُرکی و اینک به زبان فارسی تألیف و منتشر شد. این کتاب را خانم آرمنوش آراکلیان از متون ارمنی و انگلیسی به زبان فارسی ترجمه کرده و از سوی موسسه جغرافیایی و کارتوگرافی سحاب چاپ و منتشر شده است.
دکتر روبن گالیچیان(قالیچیان) در 1938م در تبریز چشم به جهان گشود. خانواده وی از نژادکشی عثمانی در 1915م، جان سالم به در برده و از طریق گرجستان به فرانسه و نهایتاً به ایران پناه آورده بود. روبن پس از اتمام تحصیلات متوسطه در تهران با دریافت بورس تحصیلی برای ادامه تحصیل راهی انگلستان و در 1963م با کسب رتبه عالی در رشته برق از دانشگاه استون شهر بیرمنگام فارغ التحصیل شد.
وی پس از بازگشت به ایران به خدمت صنعت نفت و گاز ایران در آمد و در مناصب گوناگون مهندسی، طراحی و مدیریت فنی طرح های مهم مرتبط با انرژی، با سازمان های دولتی و خصوصی همکاری کرد. او پس از بازگشت به انگلستان، در 1918م، در شرکت مهندسی هالکرو ـ بلفور انگلستان، در مقام مدیر پروژه و مشاور فنی شرکت صنایع نفت و گاز و پتروشیمی مشغول به کار و تحقیق شد.
علاقه گالیچیان (قالیچیان) به جغرافیا و نقشه نگاری از 1970م جدی تر شد و پس از نقل مکان به لندن به همراه خانواده (1981م)، در کنار مشغله فنی روزمره بخش بزرگی از اوقات خود را به کنکاش در این زمینه اختصاص داد. دسترسی به انبوهی از نقشه های قدیمی و اسناد و مدارک گرانبهای مربوط به نقشه نگاری در مخازن فرهنگی لندن به گالیچیان کمک کرد تا اولین کتاب خود را با عنوان میراث نقشه نگاری و نقشه های تاریخی ارمنستان را منتشر کند.
نظر شما