«جنگ جهانی پنجم» نوشته ناصر شیریزاده است؛ یک رمان فانتزی نوجوانانه از نویسنده و البته پژوهشگری نوپا و پویا در این گستره موضوعی. با ما همراه باشید در این اقلیم اسرارآمیز.
شیریزاده، متولد ۱۳۷۱، دانشآموخته کارشناسی ارشد ادبیات از دانشگاه علامه طباطبایی است و پیش از این علاوه بر چندین مقالهی پژوهشی در مورد ادبیات فانتزی و ریشهیابی عناصر فانتزی در کتابهای این حوزه، در کتاب پژوهشی «الفبای فانتزی ایرانی» کوشیده برای پیدایش ادبیات فانتزی ایرانی، بنمایههای بومی بیابد.
او پس از این تجربههای نظری، کوشیده یافتهها و دریافتههای خود را در عمل و در میدان یک رمان چند جلدی فانتزی بیازماید و تا حدی نیز موفق عمل کرده است.
همسایهی جدیدی برای ساختمان آرمان و دوستانش میآید که به نظر آنان مشکوک است؛ اما کارآگاهبازی بچهها برایشان گران تمام میشود؛ و ناگهان خود را در میان سرزمین پریان و دیوان مییابند. هفاف، دیو بزرگی است که سعی دارد سرزمین پریان و سپس آدمیان را تصرف کند و از آنجا که در افسانهها آمده آرمان در این جنگ مانع اوست، کوشیده با دزدیدن او مسیر افسانه را عوض کند. پریان نیز، با قهرمانی نیکان و مهگونپری و دیگران به نوبهی خود سعی دارند که نجاتدهنده را حفظ و کمک کنند. در این میان دوستان آرمان، رامین و رضا و نیما نیز هر کدام داستانهای خود و مسیر خود را دارند.
کتاب مملو از نژادهای گوناگون فانتزی و سرزمینهای آنان است: پریان، دیوان، غولها، عفریتها، جادوگران و.... که هریک در سرزمین خود زندگی میکنند که با کاخهای جواهرنشان خود شناخته میشوند. شهر فیرزوه، شهر الماس، شهر نقره و مانند آن.
در بخشی از کتاب دوم میخوانیم:
«درست وسط معرکه بودم. دیوهای زیادی در رفتوآمد بودند و هنگامی که به هم میرسیدند دست به سینه شده و اندکی خم میشدند. دیگر راحت میشد آنها را دید. در پلیدی و بوگندوبودن یکی از یکی خوشگلتر بود. زمین از تردد آنها میلرزید. بعضی از آسمان فرو میآمدند و گروهی از زیر زمین سروکلهشان پیدا میشد. هنوز هم مطمئن نبودم که مرا نمیبینند. با احتیاط زیاد قدم برداشتم. دیوی روبهرویم نشسته بود. جا خوردم و خواستم فرار کنم؛ اما هیچ عکسالعملی نشان نداد و تنها با دندانهای زردش پشت دست خود را گاز گرفت و خاراند. خیالم راحت شد. با اطمینان رفتم و در یکقدمیاش ایستادم. انگار نه انگار. از بوی نفرتانگیز و نفسهای مسموم او مغزم داشت پریشان میشد. بینیام را گرفتم و مانند دیوها در حیاط این سو و آن سو رفتم.محل اقامت رعدک میبایست باشکوهتر از قسمتهای دیگر میبود. پس دنبال مکانی متفاوت و مجلل گشتم.»
با وجود قصهگویی خوب، و خط داستانی جذاب، کتاب ضعفهایی هم دارد. مثلا و بهویژه در پارههای آغازین کتاب، رفتارهای آرمان و دوستانش در حد یک پسر هفدهساله نمینماید و تصویری که ساخته میشود، حداکثر سن آنها را سیزدهچهاردهساله نشان میدهد و وقتی اواسط داستان به سن هفدهسالگی آنان تصریح میشود، مخاطب از این حیث غافلگیر خواهد شد.
نداشتن عنوان مستقل در هر جلد، از دیگر کاستیهای مهم کار است. جلد اول با عنوان «جنگ جهانی پنجم» بدون هیچ شماره و عنوان فرعی منتشر شده و جلد دوم با همان ساختار و کلیشه صرفا یک عدد ۲ به آن اضافه کرده. مرسوم این است که در چنین رمانهای دنبالهداری یک عنوان کلی برای کتاب در نظر میگیرند، مثل جنگ جهانی پنجم؛ و سپس برای هر جلد یک عنوان مستقل انتخاب میکنند.
افزون بر این، تا پایان کتاب دوم این مجموعه، هنوز مخاطب نمیداند چرا «جنگ جهانی پنجم؟»؛ مثلا چرا جنگ جهانی هفتم نه؟! اگر تا اینجا نیازی به این نبوده، بهتر بود این عنوان برای عنوان فرعی جلدهای انتهایی به کار میرفت و یک عنوان جذابتر و فانتزیتر برای کلیت مجموعه انتخاب میشد.
یکدستنبودن قلم و حتی روایت از دیگر ضعفهایی است که شیریزاده نتوانسته در نخستین تجربهی داستانی خود بر آن چیره شود. آرکائیکنوشتن، بدون منطق گفتار پریان و دیوان، درحالیکه آرمان و دوستانش کاملا گفتاری صحبت میکنند، بهجز بههمزدن روانی متن، حاصلی ندارد. ضمن این که همین دوگانهنویسی در خود متن راوی نیز وجود دارد و جای خالی یک ویراستار حرفهای را در فرایند انتشار اثر نشان میدهد.
اما این عدم یکپارچگی، حتی به شیوهی چاپ نیز نفوذ کرده و جلد نخست با کاغذ متن بالک جلد سلفون مات و جلد دوم با کاغذ تحریر جلد سلفون براق چاپ شده است که این بیقاعدگی، با هر توجیهی، از یک ناشر حرفهای بسیار بعید مینماید. کلیشهی جلد نیز گرچه تا حد زیادی یکسان است؛ اما معلوم نیست چرا نگار دولتآبادی (طراح) یک قاب اضافی به کلیشهی جلد دوم اضافه کرده و یکسانی کتاب اول و دوم مجموعه را خدشهدار کرده است. گرچه چیدمان عناصر -مخصوصا در جلد دوم- نشان میدهد که با یک طراح حرفهای مواجه نیستیم. با این حال بهعنوان یک طرح دانشجویی کار قابل قبولی ارائه شده است.
صفحهآرایی بیدقت نیز از دیگر معایب این کتاب است که زهرا طلاییانپور بهخوبی از پس آن برنیامده است.
از نکات حیرتانگیز کتاب اما اشتباه در فهرستنویسی فیپاست. فهرستنویس محترم، این کتاب را با موضوع داستانهای فارسی قرن «بیستم» فهرست کرده است!
با این همه، در میان حجم انبوه فانتزیهای ترجمه، انتشار یک مجموعهی بلند از فانتزی بومی -بهرغم کاستیهای یادشده- مغتنم شمرده میشود؛ و جای امیدواری است که در جلدهای بعدی با قلمی پختهتر از این نویسنده و پژوهندهی جوان و پرداختی شایستهتر از سوی ناشر مواجه خواهیم بود؛ امری که در همکاری تازه ناشر و نویسنده (انجمن بیدستها) محقق شده؛ و گویا فرآورده فراتری فراروی خوانندگان و خواهندگان است.
در این اثر تازه -که همچون سلف خود (جنگ جهانی پنجم) باز هم داستانی فانتزی است برای نوجوانان- ماجرای مردی روستایی با خلقوخویی شگفت روایت میشود؛ کسی که با طمعکاری، خود و فرزند نوجوانش، پژمان را به دردسرهای بسیاری میاندازد.
گروهی جنگلی با فرماندهی زنی جادوگر به نام سمور، در تلاش برای توطئه علیه پادشاه و گرفتن تخت پادشاهی هستند که پژمان و پدرش را برای دستیابی به این هدف برمیگزینند.
در این اثر هم عناصر فراواقعی بهوفور یافت میشود و حوادث خارقالعاده بافت داستان را تحت تاثیر قرار میدهد؛ همچنین بهسان جنگ جهانی پنجم، کوشش و جوششی است در راه روشن احیای فانتزی بومی؛ و نمایانگر پویه پایدار و سزاوار ستایش این پدیدآور پهنه ادبیات گمانهزن ایرانی.
ختم سخن اینکه دو جلد نخست مجموعه رمان فانتزی «جنگ جهانی پنجم» را انتشارات نگار تابان در پانصد نسخه و قطع رقعی و با چاپ دیجیتال منتشر کرده است.
کتاب اول با ۱۶۸ صفحه با کاغذ بالک و صحافی چسب و جلد مقوا با سلفون مات و قیمت ۳۵۰۰۰ تومان، و کتاب دوم با ۱۲۸ صفحه با کاغذ تحریر و صحافی چسب و جلد مقوا با سلفون براق و با قیمت ۳۳۰۰۰ تومان روانهی بازار کتاب شدهاند.
نظر شما