به گزارش خبرگزاری کتاب ایران(ایبنا)، سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران، همایش بین‌المللی «ایرانشناسی: تجربه دیروز، وضعیت حال، نگاه به آینده» را با مشارکت 23 کشور جهان در دوشنبه یکم شهریور به صورت مجازی برگزار کرد. برگزاری نشست‌های تخصصی فراز و نشیب‌های ایرانشناسی در جهان غرب و شرق به دبیری علی محمد طرفداری، ایرانشناسی و مطالعات تاریخ فرهنگ و تمدن ایران به دبیری غلامرضا عزیزی، ایرانشناسی در ایران به دبیری حوریه سعیدی، ایرانشناسی در منابع و نسخ خطی فارسی به دبیری بهروز محمودی بختیاری و ایرانشناسی و مطالعات ایران باستان به دبیری فرح زاهدی ارائه شد.
همچنین نشست تخصصی فراز و نشیب‌های ایرانشناسی در جهان غرب و شرق با موضوعات مطالعات ایران در ایالات متحده است و سیری بر روند تاریخی شکل‌گیری، برنامه‌ها و افراد، ایرانشناسی در فرانسه، از گذشته تاکنون ایران به مثابه حوزه پژوهشی، مروری بر سیر تحول و تکامل رشته ایرانشناسی در کشور بوسنی و هرزگوین، نگاهی به فعالیت ایران‌شناسان روس در حوزه فرهنگ، مرزهای ناروشن در ایرانشناسی روسیه، ایرانشناسی و ایران‌شناسان در چین و نقش سینما و سریال‌های ایرانی در شناخت ایران در بنگلادش از جمله موضوعات ارائه شده در آن است.
قاسمی سخنران بخش فارسی همایش بود، وی طی سخنانی گفت: ایران به عنوان موضوع مهم در دهه 1940 مطرح می‌شود و از دهه 1960 میلادی بحث مطالعات درباره ایران آغاز می‌شود و دولت پهلوی هم بودجه‌ای به بحث ایرانشناسی اختصاص می‌دهد. ریچارد فرای، استاد دانشگاه هاروارد نقش گسترده‌ای در این زمینه داشته است که سعی می‌کردند ایران معاصر را بشناسانند و همچنین مبنای مجله‌ای را بنیاد نهادند. فرای به شیراز آمد و به سمت مطالعه زبان‌های اوستایی هم رفت و به همین دلیل تبادلات دانشگاهی در این زمینه زیاد شد. وقتی انقلاب ایران اتفاق می‌افتد نشان می‌دهد دریافت این پژوهشگران از جامعه آن زمان مشکل‌دار و غلط بوده است و نیکی کدی منتقد به این مساله است که ایران‌شناسان در سال 1970 چیزی شبیه به انقلاب را پیش‌بینی نکرده بودند و چنین تحلیلی از موقعیت ایران نداشتند و درک درستی از ایران پیدا نکرده بودند.
وی افزود: در حوزه ایران تحقیقات در این زمینه کمتر می‌شود و در دوره بعد از انقلاب اتفاقی که می‌افتد این است که بسیاری از ایرانی‌ها وارد بحث ایرانشناسی می‌شوند و در سال 1980 کسانی که مدرک خود را دریافت می‌کنند ایرانی بوده‌اند. جامعه ایرانی نقش بسیار گسترده‌ای داشته و تمرکز آن‌ها بر پایه علل انقلاب بوده است. سپس بحث 11 سپتامبر مطرح می‌شود و خانواده‌های ایرانی بودجه‌هایی را به دانشگاه‌ها اختصاص می‌دهند و محتوای تولید شده در این حوزه را شکل می‌دهند. مطالعات ایران در آمریکا متنوع است و برخی از ایرانیان در این مراکز به شکل کلاسیک روی کتاب اوستا و زرتشت کار می‌کنند. ایرانشناسی تابع روابط ایران و آمریکا و سیاسی شده است و این لزوما مثبت نیست، اما در برخی پژوهش‌های ایرانشناسی دولت آمریکا به آن‌ها به شکل مثبت نگاه می‌کند.
سپس هادی دولت‌آبادی، درباره ایرانشناسی در فرانسه از گذشته تا کنون سخن گفت. وی افزود: فرانسه یکی از قدرت‌های استعماری در دنیا بوده و این رقابت‌ها بین مقاطع مختلف دولت‌ها ادامه پیدا کرد. ایران تبدیل به یک منطقه استراتژیک شد و برخی از مسیحیان به ایران آمدند و افراد فرانسوی نیز به ایران راه پیدا کردند و با شناخت زبان و فرهنگ ایرانی، ایرانشناسی گسترش پیدا کرد. لویی سیزدهم افرادی را برای ماموریت به ایران فرستاد و آن‌ها با گلستان سعدی نیز آشنایی پیدا کردند و این ترجمه شروعی بود برای اینکه این پژوهشگران فرانسوی از این آثار الهام بگیرند.
وی با اشاره به ایران اگزوتیسم جادویی از نگاه فرانسویان افزود: سپس به سفرنامه‌ها می‌رسیم که گامی برای شناساندن ایران بوده است. ژان شاردن به ایران می‌آید و سفرنامه‌ای به زبان فارسی می‌نویسد که بسیار تاثیرگذار بوده است. وی به آداب و رسوم و فرهنگ و آیین ایرانیان پرداخته است. این کتاب بر ادبیات افرادی چون روسو، ولتر و مونتسکیو تاثیر بسیاری گذاشت. بعد از اینکه سفرنامه‌نویسان تاثیر بسیاری بر آن‌ها گذاشتند در فرانسه نیز به آموزش زبان‌های شرقی پرداختند. ژیلبر گومن به کلیله و دمنه پرداخت و کلود برو مترجم صفات‌العاشیقین از بدرالدین هلالی جغتایی شد.
دولت‌آبادی ادامه داد: راسین نمایشنامه‌ای می‌نویسد و از نام شخصیت‌هایی مانند خشایارشاه بهره می‌برد. نامه‌های ایرانی مونتسکیو شخصیت‌های ایرانی را به فرانسه معرفی می‌کند. زادیگ اثر ولتر تاثیر از سفرنامه برینه و الهام از افسانه ایرانی و سه شاهزاده سرندیپ برگرفته از هشت بهشت امیرخسرو دهلوی است. سپس ترجمه متون ایرانی به زبان فرانسه را داریم؛ ژان دو برسوبر تاریخ آیین مانی را می‌نویسد و هندشناس فرانسوی علاقه‌مند به ترجمه زند و پازند می‌شود.
پیام بهرامیان سخنران بعدی همایش نیز با نگاهی به فعالیت کارشناسان روس در حوزه فرهنگ سخن خود را آغاز کرد و گفت: ایران و روسیه دو کشور همسایه هستند که به خاطر روابط قدیم‌شان نیاز به شناخت یکدیگر را احساس می‌کردند. اکثر محققان رابطه اولیه ایران با ملل اسلاو را زمان هخامنشیان می‌دانند و اولین ایران‌شناسان روس سیاحان، تاجران و نظامان بوده‌اند. اولین‌بار فرهنگ و سنت مردمان ایران در اثر تاجر روس آفاناسی نیکیتین با نام «سفری به سه دریا» انعکاس یافت. فدوت گائوف از دیگر بازرگانان روس است که سفر خود به ایران را در کتاب «سفر تاجر فدوت کاتوف به ایران» شرح داد. همچنین «نامه‌هایی درباره ایران» به قلم ایوانووی پاشینو دیپلمات، مسافر و شرق‌شناس داریم.
وی با طرح پرسشی که چرا شناخت فرهنگ از اهمیت زیادی برخوردار است؟ گفت: فرهنگ هر ملتی آیینه تمام‌نمای تفکر آن ملت است و شناخت فرهنگ از این رو ارزش والایی دارد. شناخت فرهنگ به تسهیل برقراری ارتباط بستگی دارد. وضعیت اقلیت‌های ایران در آثار دکتر مارینا کامنوا، پژوهشگر ارشد انستیتو شرق‌شناسی مشاهده می‌شود. احساسات ضد ارمنی خصوصا در دهه 1930در ایران به تعطیی مدارس مشهود شد و پس از انقلاب اسلامی در سال 1979 نقش حقوق ارمنی‌ها باعث خروجشان از کشور شد.
وی در ادامه به وضعیت یهودی‌ها نیز پرداخت و گفت: وضعیت یهودی‌ها نشان می‌دهد که ایران کشور سه هزار ساله آنان است. تعداد کنیسه‌های یهودی به عدد صد می‌رسد و در بزرگترین شهرهای ایران قرار دارند. آن‌ها ممنوعیت دستیابی به مراکز بالای نظامی دارند و اما کودکان و جوانان یهود از تحصیل محروم نیستند. کامنوا، وضعیت بهایی‌ها را به خوبی مطرح نمی‌کند و می‌گوید که آن‌ها از سوی مقامات ایران به شدت مورد آزار و اذیت قرار می‌گیرند و در سال 1932 تصمیم به تعطیلی مدارس بهایی در تهران گرفته شده است و در سال 1955 مرکز بهایی در تهران و گورستان‌های آن‌ها تخریب شد و روحانیون آن‌ها نیز دستگیر شدند.
علی محمد سابقی نیز درباره پیشینه ایرانشناسی در چین سخن گفت. وی افزود: اطلاعات دقیقی که در گزارش سفرا و نمایندگان سیاسی اعزامی از چین به ایران باستان، پیرامون ویژگی‌های فرهنگی، سیاسی، اجتماعی و جغرافیایی سرزمین ایران دیده می‌شود در واقع نخستین تلاش‌های چینی‌ها براساس شناسایی و کسب اطلاعات از سرزمین و مردمان ایران‌زمین به شمار می‌آیند. گزارش دو بار سفر چانگ چیان نخستین فرستاده امپراتور چین و همراهان به سرزمین‌های غربی از جمله ایران که در سال‌های 119 و 139 پیش از میلاد صورت گرفت قدیمی‌ترین اطلاعات از ایران باستان است که در اختیار دربار چین قرار گرفته است.
سه‌شنبه ۲ شهریور ۱۴۰۰ - ۰۸:۰۴
نظر شما