به گزارش خبرگزاری کتاب ایران(ایبنا)، شب سیدمحمد محیط طباطبایی با رونمایی از تمبر یادبود او در تالار ایران باستان موزه ملی ایران برگزار شد. با توجه به شیوع کرونا، بیشتر سخنرانی‌ها به صورت از پیش ضبط شده بود. تمبر یادبود سیدمحمد محیط طباطبایی، سی و چهارمین تمبر یادبود از مشاهیر ایران است که خرداد سال گذشته با انتشار تمبر یادبود جلال آل احمد و سیمین دانشور آغاز شد.
سید محمد محیط طباطبایی (متولد 26 خرداد 1280، زواره) پژوهشگر ادبی، مورخ، منتقد و ادیب معاصر ایران تحصیلات ابتدایی را در زادگاه خود گذراند، سپس تحصیلات خود را در مدرسه کاسه‌گران اصفهان ادامه داد، و زبان فرانسوی را آموخت. در سال 1302 به تهران رفت و از مدرسه دارالفنون دیپلم ادبی دریافت کرد و به مدرسه حقوق وارد شد. از سال 1306 مقاله‌های تاریخی و ادبی به قلم ایشان در نشریات معروفی چون «شفق سرخ» و «روزنامه ایران» منتشر می‌شد.

محمد محیط طباطبایی ضمن خدمت در وزارت معارف و بعداً وزارت فرهنگ، به نگارش مقالات تحقیق ادامه می‌داد که در طی سالیان تعداد آنها از 1500 مقاله فراتر رفت. مدتی مدیریت مجله «آموزش و پرورش» (وابسته به وزارت فرهنگ) را به عهده داشت. خود مجله «محیط» را در سال 1321 و بار دیگر در سال 1326 دایر کرد. در سال 1337 از شغل معلمی بازنشسته شد. از همان سال به دعوت رادیو ایران برنامه رادیویی مرزهای دانش را دایر کرد که اختصاص به گفتارهایی در زمینه فرهنگ و ادب و تاریخ داشت. در سال 1369 به عضویت فرهنگستان زبان و ادب فارسی برگزیده شد. سید محمد محیط طباطبائی در روز سه‌شنبه بیست و هفتم مرداد 1371 هجری شمسی در آستانه نود سالگی در تهران درگذشت.

از آثار استاد سیدمحمد محیط طباطبایی می‌توان به: «تاریخ تحلیلی مطبوعات ایران»، «مجموعه مقالات درباره سیدجمال‌الدین اسدآبادی»، «مجموعه مقالات درباره فردوسی»، «تحلیل مطبوعات ایران» و «خیامی یا خیام» اشاره کرد.

در این نشست که به همت مجله بخارا و علی دهباشی برگزار شد، محسن میرزایی از پیشکسوتان روزنامه‌نگاری و صنعت تبلیغات با وجود کهولت سن در نشست حاضر شده بود، گفت: گرچه من به طور مستقیم شاگرد استاد محیط طباطبایی نبودم اما می‌توانم بگویم مشوق ورود من به برخی از کارهایی که دوست داشتم، ایشان بود.

وی در ادامه گفت: 24 یا 25 ساله بودم و دستیار سردبیر روزنامه اطلاعات. به من آدرسی دادند و گفتند برو و مقاله‌ای را بگیر. من رفتم خانه استاد محیط که خدا را شکر هنوز باقی است، با خوشرویی از من پذیرایی کردند و گفتند اهل کجایی و گفتم زنجانی‌الاصل هستم اما تهران بزرگ شدم پس از کمی پرس و جو به من گفتند که آیا از نوادگان حاج سید ابوالقاسم مجتهد زنجانی و پسرش حاجی میرزا ابوطالب مجتهد زنجانی هستی؟ من تا آن زمان درباره سابقه خانوادگی‌ام چیزهایی می‌دانستم که معمول بود و ارزش تاریخی نداشت.

استاد به من گفتند کتاب‌ها و اسناد جدم را جمع‌آوری کنم و محفوظ نگه دارم. بعد از آن مدتی ایران نبودم و وقتی به ایران بازگشتم سخنان استاد را به یاد آوردم، مدتی بعد هر آخر هفته، کارمند دفتری ام را با چند گونی به زنجان می‌فرستادم تا از زیرزمین خانه پدری اسناد و کتاب‌ها را برایم بیاورد. آنها را مطالعه می‌کردم هرکدام با هدفم که کشف ارتباط سیدجمال الدین اسدآبادی با پدربزرگم بود را نگه می‌داشتم و باقی را پس می‌فرستادم که ای کاش پس نمی‌فرستادم چون همه از بین رفتند.

به گفته او تألیف مجموعه دو جلدی «تاریخچه بریگاد و دیویزیون قزاق (از کلنل دومانتویچ تا رضاخان میرپنج سوادکوهی)، مجموعه چهار جلدی روزنامه خاطرات غلامعلی خان عزیزالسلطان ملیجک نتیجه همان اسناد است.

میرزایی گفت: در سال‌هایی که من روزنامه اطلاعات بودم، روزنامه دو تحریریه داشت، یکی تحریریه اخبار روز که ما بودیم و دیگری تحریریه اصلی که استاد محیط طباطبایی و سعید نفیسی و امثالهم برای آن مطلب می‌نوشتند.

میرزایی در آغاز دهه پنجاه خورشیدی، مرکز پژوهش‌های تاریخی را در روزنامه اطلاعات راه اندازی کرد و مدیریت آن را برعهده گرفت. استاد محیط طباطبایی به من یاد دادند که هیچ وقت برای پول کار نکنم و این نصیحت ایشان برای من سرمشق زندگی شد.
میرزایی همچنین در پایان گفت که بعدها در تاریخ خواهند نوشت که علی دهباشی حتی با وجود کرونا، جلسات را تعطیل نکرد.
نخستین معلم پدرم بود



سید احمد محیط طباطبایی، پسر استاد سیدمحمد در آغاز سخنرانی خود به تالار ایران باستان اشاره کرد، جایی که در سال 1347 کنگره بین‌المللی باستانشناسی در آن برگزار شد و مرحوم پدرش در آنجا سخنرانی کرد.

وی گفت: پدرم در کل عمرش بیش از سه سال تحصیلات آکادمیک نداشت که این سال‌ها را در مدارس قاجاری و دارالفنون سپری کرد و سال 1304 از مدرسه دارالفنون دیپلم گرفت. اما در تمام این سال‌ها این کتاب و کتابخانه‌ها بودند که معلم او شدند. حتی خانه‌اش را جایی خرید که به کتابخانه مجلس و مسجد سپهسالار نزدیک باشد.

سیداحمد محیط طباطبایی در ادامه به نقش مادربزرگش در تربیت پدرش اشاره کرد و گفت: نخستین معلم پدرم، مادرش بود که از زنان فاضل زواره به شمار می‌رفت و نزد زنده یاد قشقایی فلسفه و علوم زمان را یاد گرفته بود.

وی با یادآوری اینکه نخستین مقاله مرحوم پدرش در سال 1302 و آخرین آن در سال 1371 منتشر شد، گفت: حتی زمانی که از سوی جامعه مورد بی مهری قرار می‌گرفت تأثیری در انعکاس رفتارش نداشت و همچنان سخاوتمندانه می‌نوشت و یاد می‌داد. نقش پدر را در رساله‌نویسی و مقاله‌نویسی نباید از یاد برد.

او بر این باور بود که عمر کوتاه است و فرصتی برای گردآوری مطالب نوشته شده دیگران وجود ندارد بنابراین باید خلق کرد. به این ترتیب بود که بیش از 600 عنوان جدید را به صورت مقاله نوشت و تدریس‌های او درباره تاریخ تطور حکومت نیز به صورت کتاب منتشر شد. در آن زمان که مطبوعات تنها راه برقراری ارتباط با جامعه بود، پدرم از این فرصت برای آموزش و خطاب کردن مردم استفاده کرد.

به گفته رئیس کمیته‌های ملی موزه‌های ایران (ایکوم) علاوه بر روزنامه، سید محمد محیط طباطبایی به مدت 20 سال از سال 1338 تا 1358 مدیر برنامه «مرزهای دانش» رادیو بود که روزهای پنجشنبه پخش می‌شد. او همچنین مبدع دانشگاه آزاد در دهه چهل بود منتها نه با معنای امروزی، بدین معنا که هرکس با هر سطح تحصیلاتی که دارد، آزاد باشد در آن مطالعه کند و از محضر اساتید بهره گیرد و اگر بخواهد مدرک بگیرد به دانشگاه‌های دولتی معرفی شود.

در ادامه سخنرانی‌های ضبط شده احمد مهدوی دامغانی، مهدی محقق، محمد جواد حجتی کرمانی، جواد مجابی، ناصرالدین پروین و جمشید کیانفر پخش شد.

در خاتمه مراسم از تمبر یادبود استاد سیدمحمد محیط طباطبایی رونمایی شد.

مجله بخارا شماره 137 خود را که خرداد و تیرماه 1399 منتشر شده بود به این استاد ادبیات و تاریخ اختصاص داده است.