افشین شحنه‌تبار، مدیر انتشارات شمع و مه با ابراز تاسف از تعداد پایین آثار ترجمه‌ای از زبان فارسی به زبان‌های دیگر می‌گوید: «نکته ارزشمند این‌جاست که در میان آثاری که اصولا سبقه زیادی در همکاری فرهنگی و ادبی با فرانسه دارند، سه عنوان کتاب از ایران انتخاب شده است.» در ادامه این گفت‌وگو از جشنواره ادبی FICEP و روند برگزاری این جایزه می‌خوانیم.
حضور و انتخاب سه کتاب از ایران در میان 10 عنوان برگزیده در جشنواره ادبی FICEP فرانسه اتفاقی ارزشمند است. این آثار از سوی انتشارات شمع و مه به دفتر این جشنواره ازسال شد. ابتدا کمی از چگونگی و روال انتخاب آثار برای ترجمه به زبان فرانسه بگویید.
جایزه FICEP یک جشنواره ادبی فرانسوی است که پس از داوری آثار ارسالی به این جشنواره، آثار برگزیده و تقدیر می‌شوند. این جایزه در این سال‌ها به دو دلیل مطرح شد؛ اولا تنها جایزه در فرانسه است که به آثاری که از زبان‌های دیگر به فرانسوی ترجمه شده، می‌پردازد و ثانیا؛ به صورت تخصصی در حوزه داستان، رمان و مجموعه داستان فعالیت دارد؛ یعنی کتاب‌های علمی و تاریخی در این جشنواره شرکت داده نمی‌شود.
روند انتخاب آثار از سوی جشنواره ادبی FICEP به چه صورت است. این سه کتاب از میان چند اثر فارسی که به زبان فرانسه ترجمه شده، انتخاب شده‌اند.
هرساله بیش از 500 یا 600 عنوان کتاب به این جشنواره معرفی می‌شود که از میان آنها، تعدادی غربال شده و در نهایت حدود 10 عنوان کتاب باقی می‌ماند. در ادامه این آثار به عنوان آثار منتخب در سایت جشنواره معرفی می‌شوند و برنامه‌های خاصی برای معرفی آنها ترتیب می‌دهند. در واقع نوع برگزاری آن با جشنواره‌های مشابه متفاوت است؛ به این صورت که به هر کتاب منتخب، یک مکان تاریخی و فرهنگی در شهر پاریس تخصیص می‌دهند تا برنامه رونمایی کتاب در آن مکان برگزار شود.
یکی از دلایل محبوبیت و معروف شدن این جشنواره، همین برنامه‌های ویژه و متمایز آن است که در سال‌های قبل از کرونا اجرا می‌شد و متاسفانه با شیوع کرونا روال برنامه‌ها با تغییراتی همراه شد. ما در سال 2017 نیز با ترجمه فرانسوی کتاب «روزشماری از یک عشق» از زنده‌یاد افشین یدالهی برگزیده شده بودیم و مکانی برای معرفی و رونمایی کتاب به ما اختصاص داده شد که این مکان از قرن 18؛ یکی از معتبرترین کارگاه‌های مدرن مجسمه‌سازی بود و در آن زمان با نسل پنجم از وارثان این کارخانه همراه شدیم. در این مکان سالنی را در اختیار ما قرار دادند، صندلی چیدند و ما در این محل کتاب را معرفی کردیم.
به نظر من مسولان جشنواره ادبی FICEP از این بابت به قول معروف کاری می‌کنند که «یک تیر و چند نشان» باشد. یعنی هم کتاب معرفی می‌شود، هم رابطه با فرهنگ‌های مختلف شکل می‌گیرد، هم برای آثاری که از زبان‌های دیگر به زبان فرانسه ترجمه می‌شود، ارزش قائل می‌شوند و همین‌طور مکان‌های ارزشمند و دیدنی پاریس را که جنبه فرهنگی و دیدنی دارد، معرفی می‌کنند.
در جشنواره FICEP سال 2021 از ایران سه عنوان کتاب؛ «بار دگر شهری که دوست می‌دارمش» از نادر ابراهیمی با ترجمه مهرناز کرانی، «او را دیدم زیبا شدم» از شیوا ارسطویی با ترجمه زینب گلستانی و دانیال بسنج و «گراف گربه» از هادی تقی‌زاده با ترجمه میترا فرزاد، انتخاب شد.
متاسفانه همان‌طور که همه می‌دانیم آن‌قدرها آثار از زبان فارسی به زبان‌های دیگر ترجمه نمی‌شود که ما تعدد کتاب در این حوزه داشته باشیم؛ ولی در هرصورت چیزی که مهم بود، این است که هر سه عنوان کتابی که ما در جشنواره شرکت دادیم، برگزیده شد و این رویداد، نشان‌دهنده توان نویسنده‌های ایرانی در حوزه بین‌الملل است؛ البته اگر به آنها توجه بیشتری شود.
استقبال مخاطبان فرانسوی از ترجمه این آثار چگونه است؟
ترجمه فرانسه کتاب شیوا ارسطویی تازه چاپ شده و به بازار آمده است، به همین خاطر نمی‌شود خیلی درباره آن نظر داد. باید حداقل یکسال برای قضاوت در مورد این کتاب صبر کرد.
درباره اثر نادر ابراهیمی هم با اینکه کتاب در دوران کرونا منتشر شد، استقبال بد نبود؛ یعنی خوب بود. ولی درباره کتاب هادی تقی‌زاده باید بگویم که از این کتاب استقبال خوبی شد؛ با این‌حال‌که اروپا، خود مهد رمان و داستان‌های فانتزی است.
دلیل استقبال از ترجمه فرانسوی رمان «گراف گربه» را چه می‌دانید؟
از یک‌سو ترجمه فرانسه کتاب بسیار قوی است، چراکه قلم میترا فرزاد به زبان فرانسه بینهایت قوی است و از سوی دیگر، موفقیت این کتاب به سبک نوشتاری هادی تقی‌زاده برمی‌گردد. کتاب درباره گربه‌ای است که در یک خانواده ایرانی زندگی می‌کند و مسائلی برای او پیش می‌آید. این سبک فانتری برای فرانسه‌زبان‌‌ها بسیار متفاوت بود. در مجموع این عوامل باعث شد که از این کتاب استقبال شود و جزو کتاب‌های پرمخاطب انتشارات شمع و مه در بیرون از کشور باشد.
ولی خب تاثیرگذاری کرونا بر بازار کتاب در این دو سال کاملا مشهود بوده است؛ به خصوص اینکه ما نتوانستیم برنامه‌های داستان‌خوانی در شهرهای مختلف داشته باشیم. ما قصد داشتیم در کشورهای فرانکفون مانند بلژیک، لوکزامبورگ، فرانسه و سوئیس برنامه‌ای برای این کتاب داشته باشیم و بعد از آن به شمال آفریقا برویم که متاسفانه به نوعی به بحث کرونا مشغول شدیم و این کار فعلا معلق ماند؛ اما ان‌شالله از بعد از ژانویه این کارها دوباره شروع می‌شود.
جشنواره ادبی FICEP تا چه میزان بر دیده شدن آثار در کشور فرانسه موثر است؟
این جشنواره در حال حاضر مرجعی‌ست برای آثاری که از زبان‌های دیگر به زبان فرانسه ترجمه می‌شود و بسیار مهم است که کتابی در داخل سایت این جشنواره بنشیند. این مساله باعث می‌شود که کتاب مورد استقبال قرار گرفته و دیده شود. ناشرهای مختلف از زبان‌های مختلف، به این جشنواره اهمیت می‌دهند. اصولا بیشتر آثاری که به این جشنواره ارسال می‌شود از کشورهای انگلیسی‌زبان و آلمانی‌زبان است که آثارشان را به زبان فرانسه ترجمه شده، بعد از آن آثار ارسالی از کشورهای عرب‌زبان، شمال آفریقا، لبنان و سوریه هستند که زبان دوم‌شان فرانسه است و ارتباط فرهنگی و ادبی زیادی با یکدیگر دارند. اما نکته حائز اهمیت این است که در میان آثاری که اصولا سبقه زیادی در همکاری فرهنگی و ادبی با فرانسه دارند، چطور سه عنوان کتاب، از ایران انتخاب شده است، که البته امری ارزشمند است.
در حال حاضر کتابی برای ترجمه و انتشار به زبان فرانسه دارید؟
بله. ما همچنان در این حوزه کار می‌کنیم و آخرین کتابی که ترجمه آن به زبان فرانسه به پایان رسید، نمایشنامه «تمشک» نوشته نغمه ثمینی است که آماده چاپ است. به‌غیر از آن در حوزه ایران‌شناسی کتاب‌های تالیفی به زبان فرانسه زیاد داریم که آخرین کتابی که در این سری مراحل چاپ را طی می‌کند، کتابی به عنوان «مفهوم ایران» به زبان فرانسه از پروفسور پاتریک ریگمبرگ است که به زودی به چاپ می‌رسد و قبل از ژانویه به بازار عرضه می‌شود.
نظر شما