عبدالرسول خیراندیش، استاد تاریخ دانشگاه شیراز به خبرگزاری کتاب ایران(ایبنا) گفت: اخیرا در حال نگارش تاریخی برای راه‌آهن بوشهر - برازجان هستم؛ در واقع راه‌آهن بوشهر - برازجان که تقریبا مسافت 50، 60 کیلومتر مانند راه‌آهن میرجاوه - زاهدان را پوشش می‌داد، بعد از جنگ جهانی اول ساخته شد.

او درباره انگیزه‌اش از پرداختن به این موضوع اظهار کرد: برازجان زادگاه من است و قبلا هم تالیفاتی درباره این شهر داشتم و موضوع راه‌آهن برازجان هم از جنبه‌های غفلت شده بود که نیاز است به آن بپردازیم. ماجرا از این قرار است که ابتدا قرار بود راه‌‌آهن از بوشهر به تهران بیاید، اما بعد سر از خوزستان درآورد و پس از آن به تهران رفت. 

استاد دانشگاه شیراز بیان کرد: از آنجا که درباره این موضوع تحقیق و پژوهشی انجام نشده بود، وقتی در انگلستان بودم، اسنادش را از آرشیو بریتانیا گرفتم تا در فرصت مناسب روی آن کار کنم؛ راه‌‌آهنی که در پایان جنگ جهانی اول از سوی راه‌آهن هند زیر نظر ارتش بریتانیا ساخته شد، زیرا پلیس جنوب برای پیشروی به سمت شیراز به یک خط تدارکاتی نیاز داشت تا با سرعت نیروها و تدارکاتش را جابه‌جا کند. 

خیراندیش گفت: به همین دلیل با سرعت خط آهن ساخته شد؛ مثل همان خط آهن میرجاوه که از کویته پاکستان تا میرجاوه می‌آمد و بعدا تا زاهدان ادامه پیدا کرد که البته بعد از جنگ جهانی اول ساخته شد. به همین دلیل راه‌آهن‌های دیگری در گوشه‌هایی از ایران بنا شد؛ ازجمله در خوزستان چند جا راه‌آهن ساخته شد که برای تکمیل خطوط نفت و جابه‌جایی کالاهای تجاری و امثال آن نیاز بود؛ حتی در منطقه قفقاز هم این نوع راه‌آهن بوده و در منطقه ما راه‌آهن بوشهر - برازجان.

او افزود: این راه‌آهن نقش مهمی در تحولات منطقه فارس بازی کرد. اگرچه خیلی زود رویکرد نظامی آن تمام شد و در فعالیت‌های اقتصادی نقش بسیار موثری داشت و در صورتی که ادامه پیدا می‌کرد می‌توانست منطقه را تغییر دهد، اما به دلیل اختلافات حقوقی که میان ایران و بریتانیا وجود داشت و همچنین مالکیت آن که در اصل متعلق به راه‌آهن هند بریتانیا بود، پیچیدگی‌های اداری و مالی پیدا کرد که ناچار شدند آن را به ایرانی‌ها به مبلغ 60 هزار تومان بفروشند.

مولف کتاب «برازجان، سرزمین آفتاب بامدادان» عنوان کرد: تجار منطقه توانستند 40 هزار تومان را جمع کنند و بیش از آن را نتوانستند پرداخت کنند، به همین دلیل شرکت راه‌آهن هند بریتانیا خط را جمع کرد! به عقیده من قفدان این خط آهن در افول اقتصادی منطقه در سال‌های بعد خیلی موثر بود. در ماجرای راه‌ آهن کرزن، وثوق‌الدوله، فرمانفرما و برخی دیگر از سیاستمداران وقت حضور دارند که هرکدام در این میان نقشی ایفا کردند.