به گزارش خبرگزاری کتاب ایران(ایبنا) ـ الهه شمس؛ آیین رونمایی از کتاب «موافقت معنایی» اثر حجت‌الاسلام والمسلمین علیرضا قائمی‌نیا امروز 8 دی ماه به صورت حضوری در تالار استاد موسویان پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی به همت مرکز رشد و نوآوری پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی و همکاری بنیاد پژوهش‌های اسلامی آستان قدس رضوی برگزار شد.

حجت‌الاسلام علی اکبر رشاد رییس پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی در آغاز این مراسم به سخنرانی پرداخت و بیان کرد: این کتاب بسیار با‌ارزشی است که جا دارد بعد از رونمایی از آن مورد ارزیابی و نقد قرار گیرد. زیرا بحث‌های بسیار نو و زنده‌ای را شامل شده است.

وی اظهار کرد: من پیشنهاد می‌کنم که اهتمام کنید به نقد این اثر چراکه نقد به معنی سلب و رد اثر نیست و گاهی ممکن است در زبان نقد ابعاد مثبتی نمایان شود. چه بسا که یکی از وجوه شخصیتی مولف این کتاب پذیرش نقد است.

رشاد در ادامه گفت: ما در زمینه فهم متون در اصول، مباحثی داریم. مثلاً مسئله تعادل و تراجیح که در اوایل بحث خیلی محدودی بود و این اواخر نیز به تدریج در حالت متروک شدن است. بعضی از منابع تعادل و تراجیح را ذکر می‌کنند اما در کتب متاخرین و در رسائل، دیگر به تعادل و تراجیح پرداخته نمی‌شود.

او ادامه داد: یکی از کمبودهای اساسی در علم اصول این است که بین فهم‌ها مقایسه انجام دهیم. ما راجع به دلیلیت و دلالت بحث می‌کنیم ولی راجع به اینکه هر کسی معرفت حاصل از ادله را  متفاوت از بقیه به دست می‌آورد بحث نمی‌کنیم. بنابراین لازم است بتوانیم با قواعدی بین معرفت‌ها سنجش انجام دهیم و نیاز به دستگاه فکری جدیدی داریم که از مولف کتاب برمی‌آید چنین کند و در حوزه معرفت‌شناسی این فعالیت جدید را انجام دهد تا ما اثری جدید نیز در این حوزه داشته باشیم.

وی تصریح کرد: وجود چنین اثری اهمیت بسیار بالایی دارد و قطعا باید به قواعدی دست یابیم که بتوانیم بین آراء قیاس انجام دهیم و آراء را نه از لحاظ بهتر و بدتری و بالاتری و پایین‌تری، بلکه از لحاظ ارجح بودن یک اثر بر دیگری دسته بندی کنیم.

در ادامه مراسم رونمایی از این کتاب حجت الاسلام علی راد رئیس مرکز پژوهش‌های آستان قدس رضوی بیان کرد: ما در در حوزه مطالعات حدیثی با چندین چالش روبه‌رو هستیم که این چالش‌ها برای کسانی که رویکرد تاریخ علم یا فلسفه علم دارند، حائز اهمیت است. 

وی اظهار کرد: وضعیت مطالعات حدیثی دچار تحول و نوآوری شده است و ما نتوانسته‌ایم مطالعات جدید در این حوزه را آنچنان که شایسته و بایسته است به حوزه تحول نزدیک کنیم. فقدان تعامل با فهم مطالعات دینی اولین چالش موجود در این عرصه است و فقدان پژوهش‌هایی که بتواند ظرفیت میراث حدیثی شیعه را در سطح جهان علم نشان دهد چالش دوم است.

علی راد ادامه داد: ظرفیت میراث حدیثی ما در بین حوزوی‌ها نیز ناشناخته است چه برسد به این که ما بخواهیم میراث حدیث شیعه را به جهانیان معرفی کنیم. بنابراین برای ارتباط با مراکز علمی جهان نیاز به زبان، ادبیات و منطق مشترک هستیم.

رئیس مرکز پژوهش‌های آستان قدس رضوی تصریح کرد: نکته مورد اهمیت بعدی این است که یک انحصار در حوزه روشی حدیثی وجود دارد و ما متاسفانه در حوزه حدیثی تک روشی هستیم و از روش‌های ترکیبی برای فهم متون مقدس خود استفاده نمی‌کنیم. باید از این انحصار و انسداد روشی خارج شویم و در مبادی و مبانی به تکثر روشی برسیم مهمترین کار روی آوردن به مطالعات میان رشته‌ای و مطالعات روانشناختی در پرتو روش‌های تحقیق است که ما می‌توانیم با جهان علم ارتباط برقرار کنیم. تا زمانی‌که تولید این محتوای جدید صورت نگیرد صحبت از تولید علم در حوزه حدیثی آرمانی است.

وی افزود: درحوزه تحول در مطالعات حدیثی دو راهکار وجود دارد، یک راهکار ظهور نخبگان خاص در مطالعات حدیثی است که به دلیل در حاشیه بودن این مطالعات در حوزه، دیربازده شده است. و دوم تولید آثار فاخر متناسب با شاخص‌های روشی جدید که تحول‌آفرین است.

او درباره کتاب «موافقت معنایی» گفت: این کتاب نمونه موفقی در عرصه حل این چالش‌ها و ایجاد تحول در مطالعات حدیثی و اعتبارسنجی حدیث با معیار قرآنی است. این کتاب واجد تحول آفرینی در این حوزه است که براساس یک ادبیات متقن نظریه‌پردازی شده است و قاعده اشراف و اجتهاد در مسئله را عینی‌سازی و بومی‌سازی کرده است ضمن اینکه نمونه‌ای از تکثرروشی و چندروشی بر اساس موازین رایج در اصول فقه نیز محسوب می‌شود.

آخرین سخنران این مراسم حجت‌الاسلام ابوالحسن غفاری از اعضای علمی پژوهشگاه فرهنگ اسلامی بود که بیان کرد: اجتهاد شیعه در طول تطور زمانی خود مراحل گوناگونی را سپری کرده است. در دوره شیخ طوسی، او در اجتهاد خود به نظرات عامه توجه داشت و نقدهایی که به او وارد است توجه بیش از حد به اجماع است. مکتب حله نیز که یک مکتب قوی بود و به مرحوم علامه حلی می‌رسد نوع اجتهاد شیعه را با شرایطی که در آن تحولاتی می‌بینیم مورد توجه قرار داد.

غفاری گفت: مجتهد کسی است که کلام، فقه، ادبیات و اصول بداند و بحث روش که دوران‌های گذشته تاکنون از آن غفلت شده است غافل نباشد. ما از دوره‌های پیشین تاکنون از بحث روش‌شناسی غفلت کرده‌ایم و دلیل آن این است که روش‌شناسی بحث جدیدی است که از سوی غربی‌ها مطرح شده است. این بحث در فرآیند اجتهاد وارد نشده بود اما مولف کتاب «موافقت معنایی» به این پرسش در کتاب خود پاسخ داده است که آیا می‌توان به روش متدولوژیک بفهمیم روایات و آیات قابل ارجاع به یکدیگر هستند یا خیر؟ در این کتاب یک دستگاه معرفتی ارائه شده است که می‌تواند پاسخگوی این مسئله باشد.

وی ادامه داد: کتاب موافقت معنایی یک نگاه بین رشته‌ای دارد و کمک می‌کند که ما روایات را تبیین کنیم و از روحیه اخباری‌گری فاصله بگیریم. مسئله اعتبار سنجی معرفتی قرآن در این کتاب بیشتری پیدا می‌کند و ما با این واقعیت معنایی می‌توانیم سخن از «حکومت روشی» در آیات و روایات به میان بیاوریم. حکومت روشی چیزی است که هم کمک می‌کند به اعتبارسنجی و هم کمک می‌کند به تبیین حجیت و در مباحث بین‌رشته‌ای به‌ویژه در علوم اجتماعی خیلی مهم است.

در انتهای این مراسم مولف کتاب اظهار کرد: از توفیقات من این بود که در یک اجتماع معرفتی قرار گرفتم تا توانستم این کتاب را به تالیف درآورم. هیچ کاری بدون حضور در یک اجتماع صورت نمی‌گیرد و فرآیند تحقیق یک فرایند فردی نیست بلکه فرایندی جمعی است.

قائم‌نیا در انتها اظهار کرد: من این کتاب را در مقابل چند جریان به نگارش درآوردم. یک جریان این است که حوزوی‌ها روایات را کنار گذاشته‌اند و بیشتر به آیات می‌پردازند. جریان حاکم دیگر این است که از لحاظ نظری افرادی پیدا شده‌اند که می‌گویند فقه تنها باید مبتنی بر قرآن باشد و لاغیر و جریان دیگر اعتقاد غربی‌هاست که می‌خواهند از اهمیت روایات کاسته و به اهمیت بحث‌های روشی بیافزایند. من تلاش کردم راهی بین مباحث سنتی و مباحث جدید باز کنم که امیدوارم آغاز حرکتی نو در این زمینه باشد.