طی 15 سال گذشته، پانزده دوره انتخاب کتاب سال پاسداران اهل‌قلم برگزار و به نفرات اول، دوم و سوم به همراه تعدادی به‌عنوان شایسته تقدیر در هر رشته، لوح مقام، تندیس با امضاء فرمانده محترم کل سپاه به همراه هدایای نقدی طی مراسم باشکوهی با حضور مقامات ارشد نظامی و کشوری موردتقدیر قرار گرفتند. این جشنواره در سال 1400 شانزدهمین دوره خود را پشت سر می‌گذارد. به منظور آشنایی با روند برگزاری این جشنواره، با یحیی نیازی، مؤلف و سرداور بخش تاریخ توصیفی و تحلیلی به گفتگو پرداخته‌ایم که شرح آن را در ادامه می‌خوانید.
در ابتدا توضیح مختصری در رابطه با پیدایش جشنواره پاسداران اهل قلم بفرمایید و این‌که این جشنواره آمده که چه نیازی را رفع کند؟
جشنواره پاسداران اهل قلم که شانزدهمین دوره آن برگزار می‌شود، با هدف شناسایی توانمندی‌های اعضای سپاه پاسداران و خانواده‌هایشان در حوزه تألیف و تحریر کتاب برگزار می‌شود که از این رهگذر اتفاقات زیادی می‌افتد؛ نخست این‌که موضوعات مهم سیاسی، اجتماعی و فرهنگی را با توجه به شناخت و اشرافی که به موضوعات کشور دارند به رشته تحریر در می‌آورند، دیگر این‌که نیازهای سازمانی در مجموعه‌های مختلف بخصوص دانشگاه‌های بزرگی مانند دانشگاه امام حسین(ع)، دانشگاه بقیة‌الله(عج) و دیگر مراکز آموزشی برطرف می‌شود و مسأله بعدی این است که از این ظرفیت بزرگ برای تحقق اهداف فرهنگی، علمی و آموزشی می‌شود استفاده‌های زیادی برد. به همین دلیل استمرار این جشنواره که در دوره شانزدهم آن قرار داریم، موضوع مهمی است و در سال‌های آتی نیز ادامه خواهد داشت.
در شانزدهمین دوره این جشنواره استقبال به چه صورت بوده است؟
استقبال نسبتا خوب است. با توجه به شرایطی که به دلیل شیوع بیماری کرونا به‌ویژه در دو سال اخیر به‌وجود آمده، مجامع و کارگاه‌های آموزشی کمتر برگزار شد، اما با‌این‌حال مؤلفان و پژوهشگران همچنان به فعالیت خود ادامه دادند و امسال نسبت به سال گذشته استقبال خوب بوده است.
با این شیوه کنونی برگزاری جشنواره موافق هستید؟
کلیت جشنواره می‌تواند مؤثر باشد. به‌دلیل این‌که با برقراری ارتباط بین افرادی که در این زمینه فعالیت می‌کنند، هم‌افزایی به‌وجود می‌آورد و شرکت‌کنندگان در جشنواره با آثار یکدیگر آشنا می‌شوند و الهام می‌گیرند، منتها کفایت نمی‌کند. در واقع این رویداد فرهنگی، محفلی است برای این‌که در قدم اول، توانمندی‌های نویسندگان شناسایی شود و پیشرفت در این زمینه نیاز به یک کار مستمر دارد. برگزاری کارگاه‌های آموزشی خیلی می‌تواند کمک کند. تشکیل یک بانک اطلاعاتی از موضوعات و افرادی که فعالیت می‌کنند، می‌تواند مؤثر باشد، زیرا بعضا کارهای موازی را می‌بینیم، چون نویسنده‌ها و پژوهشگران از کارهایی که انجام شده اطلاع ندارند. فرض کنید محققی در یک حوزه شروع به‌کار می‌کند، درصورتی‌که در همین حوزه ممکن است در استان آذربایجان غربی کار شده باشد، ولی در استان اصفهان هم یکی این کار را شروع می‌کند. این جشنواره درواقع باید بهانه‌ای باشد برای این‌که نویسندگان و پژوهشگران را کنار هم جمع کرده و یک ارتباط مستمر و تداوم‌دار را برقرار کند. صرف این‌که یک جشنواره برگزار می‌شود، شاید خودش به تنهایی مؤثر نباشد، اما در شناسایی ظرفیت‌ها و موضوعات مختلف و پیوند افراد با یکدیگر به‌منظور ایجاد هم‌افزایی خیلی می‌تواند مؤثر باشد.
جشنواره‌های زیادی این روزها در حوزه فرهنگ مقاومت برگزار می‌شود و همه این ادعا را دارند که این جشنواره می‌تواند دبیرخانه مرکزی باشد. دبیرخانه یک جشنواره چه ویژگی باید داشته باشد تا بتوان آن را به‌عنوان دبیرخانه مرکزی در نظر گرفت؟
بخشی از این موضوع به عهده خود مؤلفان و پژوهشگران است؛ یعنی انجمن‌هایی باید راه بیافتد که صرف‌نظر از ساختارهای سازمانی بتواند کار فنی و تخصصی خود را دنبال کند. گاهی فضاهای سازمانی درواقع به لحاظ این‌که افراد شاید شناخت کافی از موضوع ندارند، ممکن است کار را کُند کنند، اگرچه به‌ویژه در مجموعه سپاه، همواره ساختارهای سازمانی، کمک‌کننده بوده‌اند، اما در هرصورت محققان و پژوهشگران باید به این سمت بروند که ظرفیت‌های نهادی خودشان را قوی کنند؛ یعنی نهادسازی غیردولتی باید به‌وجود بیاورند که هم بتوانند به هم‌افزایی دسترسی پیدا کنند و هم اهدافی که به‌دنبالش هستند، محقق شود.
مهم‌ترین مؤلفه در هر موضوعی به‌ویژه در موضوع نوشتن، تحقیق و پژوهش، نیروی انسانی است. شما اگر نیروی انسانی مولد با فکر داشته باشید، خیلی از موضوعات حل می‌شود. مهم این است که بتوانیم این نیروی انسانی را به‌هم وصل کنیم تا مثل جزایر جدا از هم عمل نکنند و کنار هم باشند، کمک کنند و داشته‌هایشان را در اختیار هم بگذارند. در این صورت خیلی از موضوعات حل می‌شود. برای این‌که دبیرخانه مرکزی تشکیل شود، اگر بخواهند منتظر ساختار سازمان‌ها شوند، سازمان‌ها مأموریت‌های متعدد دارند و ممکن است به این موارد نتوانند بپردازند. به‌نظر من، خود اهالی قلم باید فعال‌تر شوند و کمک کنند که در قالب انجمن‌های غیردولتی، یک‌سری مراکز را به‌وجود بیاورند و در آن‌ها اهداف مجموعه را دنبال کنند.
داوران این جشنواره چگونه و برچه اساسی انتخاب می‌شوند؟
به‌صورت کلی در مجموعه پاسداران اهل قلم، با تقسیم‌بندی که می‌شود، هر رشته‌ای داوران خاص خود را دارد. در گروه تاریخ تحلیلی و توصیفی بیشتر دنبال این هستیم که افرادی که برای داوری به‌کار گرفته می‌شوند، اولا خودشان دارای آثاری باشند و مسأله دوم این‌که به لحاظ علمی، توانمند باشند و نقاط ممیزه کتاب را بتوانند از سایر کتاب‌ها تشخیص دهند. ضمن این‌که معیارهایی را نیز تعریف کرده‌ایم؛ یعنی این‌گونه نیست که سلیقه‌ای پیش رود، بلکه معیارهایی را برای ارزشیابی در نظر گرفته‌ایم، اما توانمندی داوران هم مهم است. از این جهت دوستانی که با ما همکاری می‌کنند، دارای مدرک دکترا هستند؛ یعنی در رشته‌ای که باید داوری کنند، دارای سطح عالی تحصیلات و مؤلف هستند.
مراحل ارزیابی و داوری آثار به چه صورت انجام شده و در انتخاب آثار چه اولویت‌هایی را مد نظر قرار داده‌اید؟
اولویت این جشنواره، توجه به فرهنگ اصیل نظام اسلامی در کل کشور است و این‌که یک اثر بتواند در زمینه تولید علم، نوآوری و خلاقیتی از خودش نشان دهد و متناسب با نیازها و مأموریت‌های سپاه باشد؛ یعنی بخشی از مأموریت‌ها را بتواند پوشش دهد و مجموعه به‌عنوان یک دستاورد بتواند از آن استفاده کند و مورد توجه باشد و در شاخصه‌های فنی هم باید مستندات لازم را داشته باشند و اهدافی که برای پژوهش در نظر گرفته شده، در آن محقق شده باشد، از پراکنده‌گویی پرهیز شده باشد. محتوای کتاب مطابق با اهداف، آرمان‌ها، ارزش‌ها و تمدن نوین اسلامی همراه باشد و موارد فنی مثل ویراستاری، صفحه‌آرایی و طراحی نیز از نظر دور نماند. بدیع و نو بودن اثر و رعایت اصول و روش‌های علمی و پژوهشی مهم است. ساختار و سازماندهی کتاب باید در چارچوب قواعد علمی باشد و همچنین کاربردی‌بودن اثر در راستای مأموریت‌های سپاه و فرهنگ اصیل کشور و کاربردی بودن، ویژگی زبانی، سبک اثر، رعایت اصول ویرایشی و ویژگی ظاهر کتاب برای ما مهم بوده و به‌عنوان ملاک‌ها و شاخص‌های کتاب در نظر گرفته شده است.
به‌نظر شما این جشنواره می‌تواند ملاکی برای ارزش‌گذاری آثار باشد؟
جشنوراه به خودی خود نمی‌تواند کل موضوعات را دربرگیرد. این برنامه به‌عنوان محفلی برای نخپه‌پروری در مجموعه بزرگ سپاه در نظر گرفته شده و داوری آثار درواقع تعیین‌کننده جایگاه آثار نیست، بلکه فقط می‌خواهد زمینه‌ای فراهم کند که گردهمایی و هم‌افزایی‌های علمی و فرهنگی برای ارائه پیشنهادات مطلوب به منظور بهبود وضعیت نگارش و پژوهش نویسندگان در راستای تولید علم در کشور اتفاق بیافتد. در واقع این جشنواره هدف نیست و تعریف رتبه و جایگاه هم مدنظر نیست. هدف، بیشتر فراهم کردن زمینه برای هم‌اندیشی‌های مهم‌تر است تا این‌که صرفا برنامه‌ای برپا شود و یک کار تبلیغی صورت پذیرد.
توصیه‌ای برای شرکت‌کنندگان در دوره آتی جشنواره دارید؟
آنچه که مهم است، ارتقاء سطح کیفی آثار تولیدی و دستیابی به آثار تراز است. ما نباید فقط به کمیت نگاه کنیم. نویسنده‌ها و پژوهشگران باید به بعد کیفی آثار توجه کنند و به دنبال ارائه آثار کیفی در تراز جشنواره بروند. بعد از 16 دوره برگزاری جشنواره دیگر نمی‌توانیم کار ترویجی انجام دهیم. شاید در دوره‌های ابتدایی برای ترویج فرهنگ نگارش و پرورش قلم، مقداری در رابطه با برخی معیارها ضعیف‌تر برخورد می‌شد، اما الان بعد از 16 دوره، آثار باید کیفیت لازم را داشته باشند. لذا توصیه این است که نویسندگان و پژوهشگران دغدغه را بر روی تولید آثار با کیفیت بالا و در تراز جشنوراه بگذارند. بعضا می‌بینیم که برخی جزوه می‌فرستند در حالی که وقتی جشنواره بزرگی برگزار می‌شود، باید معیارها و ملاک‌ها را در نظر گرفت و اثر در خور توجه تولید کرد.
جشنواره پاسداران اهل قلم، یک فرصت مناسب برای شناسایی اهالی قلم در این حوزه است که پاسداری آن‌ها عالمانه و با تفکر است و با فرهنگ، تفکر و تعالی نظام جمهوری در برابر تهاجم فرهنگی مقابله می‌کنند.
نظر شما