خبرگزاری کتاب ایران(ایبنا)؛ برای فعالیت در حوزه بین‌الملل باید استانداردهای جهانی رعایت شود و حوزه نشر هم بیرون از این الزام نیست. کتاب از نظر تصویری و متن باید قابلیت جذب ناشران خارجی را داشته‌باشد. در ایران نویسندگان و تصویرگرانی هستند که آثارشان استانداردهای لازم برای عرضه در بازار جهانی را دارد و از طرفی، برخی از ناشران که در حوزه کتاب‌های تجاری فعال هستند، طبیعتا سود بیشتری دارند. به همین دلیل حمایت وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی از ناشران، نویسندگان و تصویرگرانی که توانستند در جامعه بین‌الملل شناخته شوند و جوایز بین‌المللی دریافت کنند، از اهمیت بالایی برخوردار است.
 
مهدی امیری، مسئول بخش بین‌الملل نشر طوطی (بخش کودک و نوجوان انتشارات فاطمی) با اشاره به هنر و استعداد نویسندگان و تصویرگران ایرانی، اعلام کرد که آثار تولید شده در ایران، قابلیت نزدیکی به استانداردهای جهانی را دارد.
 
به‌نظر شما برای بهبود عملکرد نشر ایران در فضای بین‌الملل چه اقداماتی باید انجام شود؟
اولین و مهم‌ترین نکته توجه به سطح کیفی کتاب‌ها است؛ اینکه چقدر از کتاب‌های بازاری فاصله بگیریم، مهم است. باید هنر و استعداد نویسندگان و تصویرگران ایرانی به کار  گرفته‌شود تا جامعه جهانی، ادبیات و هنر ایران را بشناسد و از آن استفاده کند. تجربه شخصی من که در سال‌های فعالیتم در حوزه بین‌الملل به‌دست آورده‌ام، این است که به راحتی می‌توانیم به استانداردهای جهانی نزدیک شویم؛ همانگونه که در نشر طوطی این کار را انجام می‌دهیم، تعداد زیادی از کتاب‌های تالیفی طوطی در دیگر کشورها چاپ شده‌اند و در حال ترجمه و چاپ هستند.

مورد دوم، توجه به مساله کپی‌رایت و رعایت کردن آن از طرف ناشران است. درست است که ایران عضو کپی‌رایت نیست اما ناشران باید در حد توانشان در چارچوب موازین بین‌المللی عمل کنند تا از طرف ناشران جهانی به رسمیت شناخته و جدی گرفته‌شوند. حمایت مسئولان و اختصاص بودجه در این حوزه می‌تواند کارساز باشد تا ناشران بتوانند برای ترجمه کتاب‌ها، کپی‌رایت دریافت کنند؛ به‌خصوص در اوضاع نابسامانی که ارز بسیار گران است، تسهیلاتی می‌تواند از طرف دولت فراهم شود تا بخش خصوصی این کار را انجام بدهد.
 
بدون حمایت دولتی نمی‌توان فعالیت موثر داشت
در کل بودجه بخش فرهنگی و بین‌الملل وزارتخانه‌های مختلف باید در این حوزه فعال باشد. همچنین نشر ایران باید در نمایشگاه‌های معتبر دنیا حضور داشته‌باشد؛ زیرا نمایشگاه‌ها جایی هستند که بیشترین تاثیر را در معرفی کتاب‌ها دارند و هر کشوری کتاب‌هایش را در این فضا معرفی می‌کند. ایران هم باید بتواند از این فضا استفاده کند. البته ایران در نمایشگاه‌های بین‌المللی حضور دارد اما باید بتواند نقش بیشتری در آن‌ها داشته‌باشد. در این حوزه از ناشران ایرانی حمایت دولتی می‌شود، آن‌ها بدون حمایت دولت نمی‌توانند فعالیت بین‌المللی خوبی داشته‌باشد، به خصوص در ایران که قیمت ارز بسیار بالا است.

علاوه بر حمایت کلی دولت از فعالیت بین‌المللی ناشران، باید از ناشران و نویسندگانی شود که افتخار آفرین بوده‌اند، در سطح جهانی فعالیت موثر داشته‌اند و جایزه کسب کرده‌اند، حمایت ویژه شود. این‌ حمایت‌ها برای فعالان این حوزه انگیزه ایجاد می‌کند. اگر از ناشران، نویسندگان و تصویرگرانی که پتانسیل دارند، بیشتر حمایت شود، به همان اندازه فعالیت‌های بیشتری خواهندداشت. این افراد باید شناخته شوند.
 
دقیقا چه نوع حمایتی مدنظر شماست؟
حمایت مد نظر من، حمایت در حوزه بازاریابی Marketing و شرکت در نمایشگاه‌های بین‌المللی است؛ زیرا وقتی نویسنده‌ای اثر مناسب برای ارائه در سطح بین‌المللی دارد، باید امکانات برای ارائه آن در بازار بین‌المللی مهیا شود، تا بتواند اثرش را نمایش بدهد. برای این هدف لازم است بتواند کاتالوگ مناسب تهیه و در نمایشگاه‌های بین‌المللی شرکت کند. اما تعداد زیادی از نویسندگان و تصویرگران این امکان را ندارند تا اثری را که تهیه کردند، به نمایش بگذارند. باید این روند برای آن‌ها تسهیل و پتانسیل خرید ایجاد شود. حمایت نقطه پایانی ندارد و هرقدر حمایت بیشتر باشد و مسئولان بودجه بیشتری در اختیار نویسندگان و تصویرگران قرار بدهند بهتر است.
 
کتاب‌های تجاری ناشران خارجی را ترغیب به خرید کپی‌رایت نمی‌کند
قابلیت بین‌المللی شدن آثار در ایران را چگونه ارزیابی می‌کنید؟ آیا کتاب‌ها استاندارد لازم برای رفتن در بازار جهانی را دارد؟
به نظرم کتاب‌هایی که در ایران منتشر می‌شود، استاندارد لازم برای حضور در فضای بین‌المللی را دارد. این مساله به ناشر بستگی دارد که ترجیح می‌دهد کتاب‌های تجاری منتشر کند یا خیر. کتاب‌های تجاری بد نیستند، اما این کتاب‌ها بخشی از هنر ایران را نمایندگی نمی‌کنند که ناشر خارجی را برای خرید کتاب ترغیب کنند. در طوطی، به هنر و کیفیت تصاویر اهمیت می‌دهیم. وقتی به استانداردهای جهانی نزدیک می‌شوید و یک کتاب بی‌همتا ارائه می‌کنید، فروش بهتری خواهیدداشت.
 
کسب اجازه اخلاقی، جای خرید حق کپی‌رایت، اقدامی است که توسط برخی از آژانس‌های ادبی و ناشران در ایران انجام می‌شود، این روش را چگونه ارزیابی می‌کنید؟
باید به این نکته توجه داشت که در حوزه فرهنگی و نشر، پول برای همه ناشران حرف اول را نمی‌زند. برخی از ناشران می‌خواهند راهی پیدا کنند که ناشران ایرانی با ناشران خارجی ارتباط برقرارکنند، به همین دلیل اجازه می‌گیرند و درباره شرایط ایران توضیح می‌دهند، زیرا مسائلی مانند تحریم‌ها تبادل ارز برای ناشران ایرانی را بسیار دشوار کرده‌است. البته برخی از ناشران خارجی این شرایط را نمی‌پذیرند، زیرا باید هزینه‌های نشر، نویسنده و ... را پرداخت کنند اما برخی از ناشران خارجی می‌پذیرند. هیچ ناشری وظیفه‌ای ندارد که بدون کسب وجه چیزی ارائه کند؛ اما خیلی‌ها این کار را انجام می‌دهند. فکر می‌کنم ایمیل زدن و تلاش برای کسب اجازه از ناشر خارجی دیدگاه خوبی است؛ یعنی بهتر از این است که بدون اجازه سراغ کتاب برویم.

روی هم رفته باید گزینه دومی هم وجود داشته‌باشد تا اگر ناشر خارجی این اجازه را ندارد، ناشر ایرانی بتواند مبلغ را پرداخت کند. سیاست طوطی همین روش است. ما با خیلی از ناشران تماس گرفتیم و گفتند که با ایران همکاری نمی‌کنند. دو راه داشتیم که کتاب را چاپ نکنیم یا  بدون اجازه چاپ کنیم؛ اما هیچ وقت دومی را انجام ندادیم. سیاست طوطی این بود که اگر ناشری اجازه ندهد و به نوعی قرارداد منعقد نشود، کتاب را کنار می‌گذاریم.
 
کپی‌رایت ایران در مقایسه با نرخ‌های جهانی، رقم بسیار پایینی است
آیا هزینه خرید کپی‌رایت به اندازه‌ای بالا است که ناشر نمی‌تواند از بخشی از سودش آن را بپردازد؟ یکی از ناشران رقم 400 دلار را برای خرید حق کپی‌رایت یک کتاب مثال زده بود.
این مساله به قدرت مالی ناشر و دخل و خرج او بستگی دارد. مساله این است که در این روزها، ۴۰۰ یا ۵۰۰ دلار معادل ۱۴ یا ۱۵ میلیون تومان است. این هزینه فقط برای عقد قرارداد کپی‌رایت در نظر گرفته می‌شود که پرداخت آن برای خیلی از ناشران فعلی کار آسانی نیست. باید توجه داشت این رقم کپی‌رایت در مقایسه با نرخ‌های جهانی، رقم بسیار پایینی است. ناشران در کشورهای دیگر زمانی که می‌خواهند کپی‌رایت تهیه کنند، با توجه به اینکه قیمت کپی‌رایت کتاب در کشور خودشان به مراتب  بالاتر است، چندین برابر این مبلغ را باید پرداخت کنند. یعنی رقم کپی‌رایت برای ناشران ایرانی در مقایسه با دیگر کشورها رقم پایینی است، اما با توجه به ارزش پایین ریال، رقم بالایی برای ناشر ایرانی محسوب می‌شود. باید در این حوزه حمایت و فرهنگسازی انجام شود، این روند به مرور زمان درست می‌شود، کار کوتاه مدت نیست و امیدوارم در مسیر درستی باشیم.
 
بیشتر افراد هر کتابی در دسترس باشد، تهیه می‌کنند
آیا شما چنین تجربه‌ای داشتید که بعد از خریداری کپی‌رایت، ترجمه و انتشار کتاب، ناشر دیگری از روی آن کپی‌برداری کند؟
بارها پیش آمده‌است؛ اما ترجمه ما را استفاده نکرده‌اند؛ یعنی همان کتاب که کپی‌رایتش را داشتیم با همان عنوان با ترجمه‌های متفاوت در ایران چاپ شده‌است. البته تا جایی که اطلاع دارم، این اقدامات موفق نبوده‌اند، زیرا ما کپی‌رایت را تهیه کردیم و به‌خصوص درباره کتاب‌های تصویری با پرداخت مبلغی، از ناشر فایل‌های اصلی را با کیفیت بالا تهیه می‌کنیم. همچنین با توجه به حساسیتی که نسبت به ترجمه داریم کتاب‌های ما بهتر بوده و در بازار هم بهتر عمل کردیم.  

البته همه افراد نمی‌دانند که یک کتاب کپی‌رایت دارد یا ندارد و برخی؛ هر آنچه را در دسترس باشد، تهیه می‌کنند. این مساله‌ای است که مسئولان در ایران باید به آن توجه کنند و به نوعی حمایت‌ها را از ناشرهایی که کتاب دیگر ناشران را چاپ می‌کنند، قطع کنند یا کاری کنند که رعایت کپی‌رایت الزامی شود تا اگر کسی بخواهد کتابی را در ایران چاپ کند، دیگری حق چاپ آن کتاب را نداشته‌باشد.
 
این روند را با قوانین داخلی اصلاح کنیم
آیا ناشر خارجی زمانی که با شما برای فروش کپی‌رایت همکاری می‌کند، از این روند آگاه است که امکان چاپ بدون اجازه کتابش توسط ناشران دیگر وجود دارد؟
عمدتا آگاه هستند و از طریق ما یا طرق دیگر با خبر می‌شوند. خیلی از ناشرهای خارجی هم نمی‌دانند که شرایط فعالیت نشر در ایران به چه صورت است. ما شرایط را به ناشرانی که با آن‌ها همکاری می‌کنیم، توضیح می‌دهیم؛ زیرا اتفاقی است که از کنترل ما و آن‌ها خارج است. عضو نبودن ایران در کپی‌رایت دلایل مختلف، پیچیدگی‌ها و مسائلی دارد که کم‌کم و خردخرد باید به آن‌ها پرداخته‌شود. بهتر است تا آن زمان، حداقل این روند را با قوانین داخلی اصلاح کنیم.